Bügın 15 mamyrda Astanada «Ūrpaqtar sabaqtastyǧy» atty respublikalyq ata-analar forumy öttı. Şaraǧa ata-analar komitetterı men qoǧamdyq ūiymdardyŋ, memlekettık organdardyŋ ökılderı men elımızdıŋ sarapşylar qauymynyŋ ökılderı qatysty.
Forumnyŋ basty maqsaty – otbasy institutyn nyǧaitu jäne ruhani-adamgerşılık otbasylyq qūndylyqtardy damytu men nasihattauda ata-analar qauymynyŋ belsendı rölın arttyru.
Forumda söz söilegen Prezident Äkımşılıgı Basşysynyŋ orynbasary, Prezident janyndaǧy Äielder ısterı jäne otbasylyq-demografiialyq saiasat jönındegı ūlttyq komissiianyŋ töraǧasy Aida Balaeva qazırgı taŋda öskeleŋ ūrpaq arasyndaǧy tüitkıldı mäselelerdıŋ özektılıgı kün sanap artyp kele jatqanyna toqtaldy:
A.Balaevanyŋ aituynşa, jastardyŋ qūmar oiyndarǧa degen äuestıkterınıŋ artyp kele jatqany da ötkır tūr. «Keibır mälımetterge säikes, 2022 jylǧa qarai qūmar oiynyna täueldılıkten zardap şegetın qazaqstandyqtardyŋ sany 350 myŋǧa jetken. Sonymen qatar, 15 pen 18 jas aralyǧyndaǧy qūmar oiyndarǧa täueldılıkten zardap şegetın jastar sanynyŋ ösu tendensiiasy baiqalady» - dedı Ūlttyq komissiia töraǧasy.
A.Balaeva internetten tönetın qauıpterge de erekşe nazar audardy: «IIM biyl jyl basynan berı ǧana 5 myŋnan astam şeteldık zaŋsyz internet-resurstardy, onyŋ ışınde pornografiialyq materialdardy taratyp kelgen 500-den köp resursty anyqtady. 2022 jyly uäkılettı organnyŋ zaŋnamany būzǧan jaittardy joiu turaly ūsynystary boiynşa internet-resurstardyŋ menşık ielerı men äkımşılıkterı 65 myŋǧa juyq qūqyqqa qarsy materialdardy joiu jönınde şaralar qabyldady. Onyŋ 53 myŋnan astamy – terrorizm, dıni jäne etnikalyq ekstremizm ideologiiasyn taratqany üşın, ekı myŋǧa juyǧy – esırtkı jäne psihotroptyq zattardy nasihattaǧany üşın, 4 myŋnan astamy – pornografiia, qatygezdık pen suisidke itermeleu faktısı üşın, jetı jüzden astamy – «oiyn biznesı turaly» Zaŋdy būzǧany üşın, myŋǧa juyǧy – qarjy piramidalary boiynşa. Būdan basqa, 2022 jyldyŋ basynan bastap uäkılettı organ Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧyndaǧy paidalanuşylar üşın osyndai qūqyq būzuşylyqtar anyqtalǧan 14 myŋ material būǧattaldy. Sondyqtan internet-keŋıstıktı zaŋnamalyq deŋgeide retteudıŋ naqty tetıkterın äzırleu qajet».
«Myna jaǧymsyz statistikaǧa nazar audaryŋyzşy: 2022 jyly elımızde kämeletke tolmaǧandar arasynda suisidtıŋ 155 jäne öz-özıne qol jūmsaudyŋ 309 faktısı tırkeldı! 2023 jyldyŋ 4 aiynda – kämeletke tolmaǧandar arasynda öz-özıne qol jūmsaudyŋ 47 faktısı jäne özıne qol jūmsauǧa oqtaludyŋ 137 faktısı bolǧan. Ata-analar balalaryn dästürlı emes dıni sektalar men toptarǧa tartu faktılerı de jiılep barady. Qazaqstan Respublikasy Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ mälımetı boiynşa, qazırgı taŋda elımızde ata-anasy destruktivtı dıni közqarasty ūstanatyn 2383 bala tūrady».A. Balaeva mektep oquşylarynyŋ agressivtı mınez-qūlqy men äleumettık jelılerde jäne şynaiy ömırde beleŋ alyp jatqan bullingke erekşe nazar audardy.
«Jyl basynan berı äleumettık jelılerde ūryp-soǧu, jappai töbeles, joǧary synyp oquşylary men jastar arasyndaǧy janjaldar bar beine rolikter qaptap kettı. Öskemendegı sauda ortalyqtarynyŋ bırınde oquşy qyzdy ūryp-soqqan atyşuly oqiǧa boldy. Semei qalasynyŋ eldı mekenderınde de oquşy qyzdarǧa qatysty osyndai oqiǧalar tırkeldı. Jalpy, jastar arasynda erekşe qatygezdıkke boi aldyrǧan oqiǧalarynyŋ köbeiuın atap ötken jön. Sonyŋ nätijesınde bügıngı küngı mälımet boiynşa IIB esepte 3 924 bala tūrsa, 6 278 bala mektep esebınde tūr», - dedı ol.
A.Balaevanyŋ aituynşa, jastardyŋ qūmar oiyndarǧa degen äuestıkterınıŋ artyp kele jatqany da ötkır tūr. «Keibır mälımetterge säikes, 2022 jylǧa qarai qūmar oiynyna täueldılıkten zardap şegetın qazaqstandyqtardyŋ sany 350 myŋǧa jetken. Sonymen qatar, 15 pen 18 jas aralyǧyndaǧy qūmar oiyndarǧa täueldılıkten zardap şegetın jastar sanynyŋ ösu tendensiiasy baiqalady» - dedı Ūlttyq komissiia töraǧasy.
A.Balaeva internetten tönetın qauıpterge de erekşe nazar audardy: «IIM biyl jyl basynan berı ǧana 5 myŋnan astam şeteldık zaŋsyz internet-resurstardy, onyŋ ışınde pornografiialyq materialdardy taratyp kelgen 500-den köp resursty anyqtady. 2022 jyly uäkılettı organnyŋ zaŋnamany būzǧan jaittardy joiu turaly ūsynystary boiynşa internet-resurstardyŋ menşık ielerı men äkımşılıkterı 65 myŋǧa juyq qūqyqqa qarsy materialdardy joiu jönınde şaralar qabyldady. Onyŋ 53 myŋnan astamy – terrorizm, dıni jäne etnikalyq ekstremizm ideologiiasyn taratqany üşın, ekı myŋǧa juyǧy – esırtkı jäne psihotroptyq zattardy nasihattaǧany üşın, 4 myŋnan astamy – pornografiia, qatygezdık pen suisidke itermeleu faktısı üşın, jetı jüzden astamy – «oiyn biznesı turaly» Zaŋdy būzǧany üşın, myŋǧa juyǧy – qarjy piramidalary boiynşa. Būdan basqa, 2022 jyldyŋ basynan bastap uäkılettı organ Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧyndaǧy paidalanuşylar üşın osyndai qūqyq būzuşylyqtar anyqtalǧan 14 myŋ material būǧattaldy. Sondyqtan internet-keŋıstıktı zaŋnamalyq deŋgeide retteudıŋ naqty tetıkterın äzırleu qajet».
«Osylaişa, öz elınıŋ laiyqty azamatyn tärbieleude ata-ana basty röl atqarady. «Balamdy ne alaŋdatady?», «Men ony bılemın be?», «Ol maǧan sene me?». Köptegen ata-analar osy jäne basqa da jüzdegen qarapaiym sūraqtarǧa jauap bere almaidy. Äitpese, balalar men jastardyŋ taǧdyry osynşama talqan bolar ma edı?», - dep saual tastady A. Balaeva.Memlekettık organdardyŋ rölı men olardyŋ jastarmen jūmysynyŋ sapasyna qatysty: «Ärine, joǧaryda atalǧan mäseleler memlekettık organdardyŋ jastar arasynda ideologiialyq jūmystyŋ joqtyǧyn nemese naşarlyǧyn da körsetedı. Jergılıktı organdardyŋ, atap aitqanda, jastar saiasaty basqarmalarynyŋ jūmysynyŋ tiımdılıgıne qatysty da belgılı sūraqtar tuyndaidy, olardyŋ qyzmetı köbınese döŋgelek üstelder ūiymdastyruǧa jäne ıs jüzınde kömekke mūqtaj emes jastardyŋ belsendı bölıgımen jūmys ısteuge baǧyttalǧan. Bıraq negızgı jastar qauymymen tyŋǧylyqty jūmysqa jetkılıktı köŋıl bölınbeidı» dedı.
«Bız balalarymyzdyŋ negızgı aqparaty köşeden ızdeitının, türlı azǧyrular men destruktivtı äreketterdıŋ yqpalyna ılıgıp, myŋdaǧan jasöspırımnıŋ nelıkten ömırmen qoştasqysy keletın sebeptırın jüielı türde zerdeleuımız kerek», - dep tüiındedı A.Balaeva.Forumnyŋ moderatory Bılım ministrı Ǧani Beisembaev öz sözınde «balalar ata-anasynyŋ ülgısımen tärbielenedı. Mektep tehnologiialyq syn-qaterler jaǧdaiynda balalardyŋ müddelerı men qūqyqtaryn qorǧauǧa baǧyttalǧan oqu prosesıne ata-analardyŋ, qoǧamdyq ūiymdardyŋ qatysuynyŋ joǧary äleuetın paidalanuy kerek» dedı. Forumǧa qatysuşylar bala tärbiesınde otbasy men mektep arasyndaǧy bailanysty nyǧaitu, balalardyŋ qauıpsızdıgı men äl-auqatyn qamtamasyz etu üşın qoǧamdyq ūiymdardyŋ, ata-analar qauymynyŋ, memlekettık organdardyŋ küş-jıgerın bırıktıru qajettıgı turaly bırauyzdan öz pıkırlerın bıldırdı. Ūrpaqtan-ūrpaqqa jalǧasyp kele jatqan dästürler men ruhani qūndylyqtar negızınde otbasylyq kelısımge qol jetkızu, balalardy adamgerşılıkke tärbieleu jauapty ata-ananyŋ qatysuynsyz mümkın emes. Forum barysynda qatysuşylar otbasy tärbiesıne qatysty pıkır almasyp, otbasy institutynyŋ özektı mäselelerın şeşudıŋ tiımdı joldaryn talqylady. Seksiia jūmysy «Mektep jäne ata-ana», «Ata-ana jäne qoǧam», «Ata-analar men bala densaulyǧy», «Ata-analar men balalardyŋ qauıpsızdıgı», «Ata-analar men balalardy äleumettık qoldau», «Ata-analar men balalardyŋ sifrlyq mädenietı» taqyryptarynda 6 baǧyt boiynşa ūiymdastyryldy. Forum jūmysy soŋynda arnaiy qarar qabyldandy.
