Jalǧanda äteş bolyp düniege kelgen soŋ, ne okarochka, ne gril bolmaǧan künde käuäp bolyp ölu degen de baqyt pa deimın. Mūnda tapa-tal tüste tüzdegı äjethanaǧa qūlap ölgen äteştıŋ taǧdyryn eşqandai qūstyŋ basyna bermesın. Oqiǧa bylai boldy: Baqqoja Mūqaidyŋ "Ömırzaiasyn" oqyp jatyp maujyrap ketıppın. Tapa-tal tüstıŋ däl üş kezı edı, körşınıŋ äteşı terezemnıŋ tūsyna kelıp alyp, "qaq-qaq-qaquuuu" dep şaqyryp qoimady. Ūiqyly oiau jastyqtan basymdy köterdım de,- "Özıŋ de bır oŋbaityn äteş ekensıŋ!" - dep mıŋgır ettım. Älgı äteş qūddy bır menıŋ sözımdı estıp qoiǧandai jäne qaitara küldı dünienı basyna köterıp "qaq-qaqulap" şaqyrdy.
-"Aljyǧan äteş qazyr tüs ǧoi, osyndai uaqytta äteş degen şaqyra ma"-dep taǧy qaitara äteştıŋ aqymaqtyǧyn äşkerelegendei şekem tyrysyp, qūlaǧymdy jastyqpen tūmşalap jatyp ūrsa jöneldım. Äteş onyma da pysqyrmady bar dausymen qaqyldap terezemnıŋ tūsynda jaǧy sembei tūryp aldy.
- "Betıŋe aitaiyn äteş ūiatsyz ekensıŋ"- dedım amalym qūryp. Ūiqym şaidai aşyldy. Kıtapty ortalap qalǧam ekem, mūqabasyn aqyryn syipap körıp "Ömırzaia" degen sözge közım tüsıp ketıp, ärıpterın sausaǧymmen termelep şyqtym -" eeee myna ömır kımge opa bergendei"- dep özımşe filosofiialyq oiǧa berıldım. Tıptı äteş ekeş äteştıŋ de bır basyna jetıp artylatyn problemasy bar, myna ömırge aitar bır nazy bar-au. Bū, jazǧan äteş nege däl üştıŋ kezınde şiryǧyp şaqyryp, jaryq dünienı jaŋǧyrtyp tūr, būnykı ne küiık äketıp bara jatqan? Älde tauyǧy bar bolǧyr bala qorazdarmen oinas jasap beişara yza-küiıkten düniege syimai jür ma eken, joq älde, aryzqoi tauyqtar üstınen domalaq aryz tüsırdı ma eken? Beişara qaitsın ei, qyryq tauyqtyŋ arasynda jalǧyz äteş bolyp ömır süru oŋai deisıŋ be? Ala tauyq aqidy, qara tauyq qaqşidy, aq tauyǧym baqşidy dep jürıp-aq kün men tündı şatastyryp alǧan boldyŋ ǧoi jazǧan. Öz oiyma özım myrs etıp külıp jıberdım. Kenet äteş düniege bar nazyn aityp qaitadan şaqyryp qoia berdı. Dausy tenor ma deimın. Tauyqtar arasyndaǧy kepe ärtısı şyǧar-au dep taǧy oiladym. Joq mūnyŋ talantyn tauyqtar baǧalamaǧan ǧoi sırä da, "halyq äteşı, kepege eŋbek sıŋırgen qairatker äteş" degen ataqtardy özın özı ūsynǧan kıl kem talanttar ielenıp ketıp, būl jazǧan dymnan-dymsyz qalyp qoiyp, sonyŋ küiıgıne şydai almai ışıp alyp köşege şyǧyp ketken boldy ǧoi dep oilap ışegım qata küleiın. Erıkkende adamnyŋ oiyn nebır qiial şarpityny bar emes pe? A, būl äteş jaryqtyq säuegei bolsa qaitem.
-Mysaly, äteş aitşy osy men qaşan tūrmysqa şyǧamyn dedım elırıp. Sūraǧyma jauap retınde şaqyrsaŋ biyl dep tüsınemın. Şaqyrmasaŋ bar ǧoi käuap bolasyŋ, etıŋdı tūzdap tūryp otqa qaqtaimyn, qauyrsyndaryŋnan köpşık jasaimyn dep qabaǧymdy şyttym.
Äteş "qaq-qaqu" dep şaqyryp qoia berdı.
-ääää bälem ras pa-dedım ekı betım lap etıp äntek jymiyp. Menı bır jelık biledı.
-ädemı jıgıtpa özı bylai?
-qaq-qaq....
-Qaq qaqyn nesı reŋ-basy bylai närmalnyi ma?
-qaq-qaq....
-eeee meilı jıgıt adamǧa anau aitqan türdıŋ de qajetı joq, adamgerşılıgı bolsyn de. Küieuıŋ senen sūlu bolyp ketse taǧy päle ǧoi, ömır boiy köz janaryn küzetıp ötesıŋ...
-Eu, äteş menıŋ qanşa balam bolady osy dedım sosyn.
- bır ret şaqyrsaŋ bıreu, ekı şaqyrsaŋ eku dep tüsıneiın"-dedım jatyp alyp. Äteş taǧy da qaq-qaq dedı.
-Sosyn, sosyn şe bıreu-aq pa ne äteş? -dep qabaǧymdy qaita tüidım. Änşı äteşım qaq-qaqu dep bar dausymen şaqyryp tūryp kenet orta joldan dauysy kılt üzılıp soŋy aianyşty qyrylǧa ūlasyp qoia berdı. Ornymnan ūşyp tūryp terezeden syrtqa ūmtylsam, änşı äteşım pora-porasy şyǧyp Arlannyŋ auzynda ketıp bara jatyr. Jan dausym şyqty.
- Arlan tasta deimın! İii jalmauyz!
-Mama körşınıŋ äteştın Arlan äketıp barady dep jan därmenım qalmai, as bölmesındegı şeşeme qarap "baj" ete tüstım. Mamam kese tabaǧyn tastai salyp oŋ aiaǧyn koloşqa sūǧyp, sol aiaǧyna süiretpenı ıle salyp qosa qabat menıŋ soŋymnan ılestı. Men de bölme süiretpesımen köilekşeŋ üiden atyp şyǧyp Arlannyŋ soŋynan qua jönegen betım edı. İtpısıŋ degen Arlan da qūdai bergen oljadan oŋai aiyryla salsyn ba soŋyna bır qarady da, qūiryǧyn qaiqaityp, alǧa tüsıp alyp täimaŋdap barady eken.
-Oŋbaǧan it ekensıŋ Arlan dedım de üiden ala şyqqan köseumen jon arqasynan salyp qaldym. Arlan baiqūs qapelınde men ūrady dep oilamasa kerek jota jünı kıdıreiıp baryp "ah" dep aianyşty qyŋsylady da auzyndaǧy äteştı tastai salyp qūiryǧyn būtyna qystyrǧan küiı beze jöneldı. Äteş baiqūs jerge top ete qūlap, haiuannyŋ aranynan tırı qūtylǧanyna özı de sener ne senbesın bılmegen küiı ekı közı atyzdai ainalyp käŋgelektep, esıgı aşyq tūrǧan äjethanaǧa baryp soǧyldy da soŋǧy ret myna jaryq jalǧanǧa "qaq-qaqulap" şaqyryp äjethanyŋ tesıgıne basyn tırep, qos qanatyn jaiyp tūryp "gümp" ete qaldy. Qauyrsyny jalp etıp jerge qūlady.
-"O, sorly!-dedı şeşem.
-"Oeeeebuuuuu!"-dedım men ekı betımdı qolymmen jauyp. Ne adamǧa ne itke būiyrmaǧan äteş ǧūmyr solai köz aldymyzda zyrǧyp aǧyp öte şyqty. Üige kırsek äkem terezeden bärın tamaşalap otyr eken, körşıge qoŋyrau soǧyp, äteşınıŋ äjethanaǧa qūlap ölgenın jetkızdı. Telefon tūtqasyna jabysqan äkem kenetten qiq-qiq külkıge bassyn. Söitse äteştıŋ iesı:-"Qapa bolmaŋyz endı Näke, obaly Arlanǧa, äteştıŋ arty qaiyrly bolsyn"-dep äkemnıŋ özıne köŋıl aityp jatyr eken. Al menıŋ kökeiımde -"sonda menıŋ qanşa balam bolady?" degen sūraq qalyp qoidy.
Rasynda menıŋ qanşa balam bolady eken?
Jäudır Nartai
