Sopylar men salafıtter eshqashan, eshýaqytta bastary birikpeıtin, qosylmaıtyn din ókilderi. Tamyrlary myńdaǵan jylǵa ketip qalǵan. Ony kelip Qazaqstavnda tatýlastyramyz, bastaryn qosamyz, bereke-birlikte ómir súredi degen ol múmkin emes nárse. Biz memleketshildikti aldyǵa qoıatyn bolsaq úlken jetistikke jete alamyz. Dinshildikti emes, rýshyldyqty emes, jershildikti emes, memleketshildikti Dinı máselede men mynandaı prınıp ustanamyn. Iá, meniń sopylarǵa búıregim burady, biraq, men sopy emespin. Men namaz oqymaımyn, zikir de salmaımyn. Biraq, ishkilikke de salynbaǵanmyn. Kerek dese temeki de shekpeımin. Ǵalym Boqash durys aıtady, «Sen namaz oqısyń ba? Oqymaısyń ba?» degen suraqtyń ózi baryp turǵan mádenıetsizdik. Endi qarańyz, sopylardyń aldynda men 4 jyl ýahaptarmen júrgen adammyn. Men ol kezde ýahabızm degen ne, salıafızm degen ne, sopylyq degen ne múldem túsinigim joq boldy. Men prokýratýrada júrgende qaba saqal ýahabtardyń qasynda júrgenmin. Ol kezde meniń túsinigimde kim namaz oqıdy sol musylman. Kim namaz oqymaıdy ol musylman emes. Kápir bolýy múmkin degen túsinik boldy. Dinı túsinigim óte qara baıyr boldy. Biraqta, meni solardyń tobyna qosylyp ketpeýge, solardyń sabynan tabylmaýyma qutqarǵan jaǵdaı ol Abaı. Men bala kezimnen Abaıdy oqyp, jattap, ezip ishkenmin. Áli kúnge tósegimniń basynda Abaı men Shákárim tur. Meni saqtap qalǵan osy Abaıdyń óleńderi.
Men sol kezde 4 jyl ýahabtardyń qasynda júrgende beıittiń qasynan ótip bara jatyp bet sıpasam da «oıbaı, nege bet sıpaısyń» deıdi. Nege sıpamaımyn desem, «oıbaı, olaı bolmaıdy, ol shırk deıdi. Nege shırk? Ne úshin shırk? Men onyń basyna baryp tabynyp jatyrmyn ba? Aldyna baryp qulap jatyrmyn ba? dep daýǵa kelip qalatynmyn. Sol kezde Abaıdy alǵa tartatynmyn. Sol kezde olar menen Abaı degen namaz oqyǵan ba dep suraıtyn. Onyń namaz oqyǵan-oqymaǵanynan saǵan kelip keteri joq qoı. Jeke basynyń sharýasy ǵoı degenimde, "eger, ol namaz oqymasa Abaıdyń sózderin basshylyqqa alma" dep, meni ózderine qarsy qoıdy. Sóıtip irkesip-tirkesip solarmen 4 jyldaı júrip, tórt jyldan keıin olarmen qosh aıtystyq. Men sodan keıin din ataýlydan múldem túńilgenmin. Dindarlardan da túńilgenmin. Dinmen aınalysyp júrgender maǵan qatigez, meniki ǵana durys, basqasyniki durys emes, degen syńarjaq, halyq aıtady ǵoı nadan adamnyń dini qatty dep, sondaı kileń nadan bolyp kórinetin jaǵdaıǵa jettim. Sóıtip júrgende sopylarǵa tap boldym. Sopylyq aǵymda júrgen jigitterdiń ishinde Sanjar Kerimbaıdan bastap, professor Saıat Ibraev sııaqty kóptegen azamattarmen tanystym. Olardyń bilimdiligi, sóıleý máneri, olardyń ǵylymǵa degen ashyqtyǵy, aǵylshyn tilin bilý qajettigi bári maǵan unady. Men sopy da emespin, ýahab ta emespin. Dinı saýatym bar. Men qaı jaǵynan bolsa da memlekettik jaǵynan kelgen durys dep esepteımin. Árbir adam memleketshil bolý kerek. Memleket ıá, barlyq din ókilderine birdeı múmkindik berý kerek. Iá bolmasa memleket tıym salý kerek. Biz qazir maqsatty túrde sopylyqty janshyp, salıafıtterge erkindik berip otyrmyz.
Búkil QMDB-nyń saıasaty tap-taza salıafızmdi nasıhattap otyr. Siz Smanov degen ýaǵyzshynyń ýaǵyzyn tyńdap kórdińiz be? Ómirden túńilip ketesiz. Ol QMDB-nyń Ońtústik Qazaqstandaǵy ókili. Men ol týraly advokattyq suranys jibergenmin. Jurttyń ósegine senbeıinshi dep 2 jyl buryn QMDB-ǵa resmı túrde advokattyq suranys joldadym. «Smanovtyń beıit jaǵalaǵan ıakbastar degen sózi bar. Iaǵnı, ata-babasynyń zıratyna baryp qazaqtar quran baǵyshtasa ıakbas eken. Osyǵan Sizder qalaı baǵa beresizder? Osynysy durys pa? Alǵan bilimi qandaı? Bitirgen oqýy qandaı ?» dep saýal jiberdim. Maǵan QMDB jaýap berdi. «Iá bári durys. Ol bizdiń ókilimiz. Ol óte saýatty adam dep. Biraq, jańaǵy taqyryptan jaýap berseı qashyp ketken. Bizdiń bılik salıafılikti jasyryn túrde qatty qoldap otyr. Olardyń oıynsha, olardy bılik ásker retinde ustaǵysy keledi.
2016 jyly halyq jer-jerde oblystarda Jerdi shet eldikterge, qytaılarǵa satqyzbaımyz dep búkil halyq stıhııaly túrde kóterildi. Mıtıngige shyqty. Nátıjesinde jer satylmaıtyn boldy. Moratorıı jarııalandy. Sol kezde ne istedi? Aqtóbede salafıtterdiń kóterilisi burq ete tústi. Olarǵa komanda berildi. Sender halyqty alańdatyńdar, qoldaryńa avtomat alyp shyǵyńdar dedi.
Olar osylaı salafıtterdi basqaramyz dep oılaıdy. Men biraq, Qaýipsizdik Keńesine talaı márte hat jazdym. Salafıtter men ýahabıtter eshqashanda baqylaýǵa kónbeıtin dúleı kúsh.
Abzal Quspan
Tolyq nusqasy Ahmetbek Nursılániń YouTube kanalynda.
