Prezıdent saılaýy týraly boljamdar kóp aıtyla bastady. Basty favorıt ári kelesi Prezıdent – "Nur Otannyń" úmitkeri, ol Nazarbaevtyń tańdaýyna baılanysty taqqa otyrady. Bul shúbásiz. Eldiń bári qazirgi Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevty "Nur Otan" usynady degenge senedi. Sondaı-aq, bul qatarda ál-ázir Darıǵa Nazarbaevanyń, Baýyrjan Baıbektiń esimderi atalyp júr. Jurtshylyq Imanǵalı Tasmaǵambetovtyń saılaýǵa túsýin qalaıdy... Deıturǵanmen, sońǵy birneshe kún boıy Nazarbaevtyń oıy ózgergenge uqsaıdy.
Nazarbaevtyń tańdaýy... óte kúrdeli
Árıne, joǵaryda aıtqanymyzdaı, eger Nazarbaev usynar bolsa, meıli, ol shopan bolsyn, ıakı, ómiri aýylynan uzap shyqpaǵan mojantopaı shopannyń uly bolsyn, meıli, ol qarapaıym dánekershi, temir balqytý zaýytynda ot kóseýshi bolsyn, ol - Prezıdent bolady. Bitti! Biraq Nazarbaev aqymaq emes. Ol Toqaevty óz ornyna otyrǵyzǵanda on oılanyp, júz tolǵanǵany shyndyq. Basqalarǵa qaraǵanda, qaı jaǵynan qarasańyzda, Toqaev Nazarbaev úshin eń ońtaıly adam edi. Ol óte durys tańdaý jasady. Biraq... Endigi tańdaý... biz oılaǵan senarııden múldem bólek bolady. Bul jóninde bizge Aqordaǵa jaqyn júrgen saıasattanýshynyń biri aıtty. Árıne, esim-soıyn qupııa ustaǵandy jón sanady. Ýájderin tyńdap otyryp, biz de oılanyp qaldyq.
Nazarbaev Toqaevtan nege seskenedi?
Saıasattanýshy óziniń senimdi aqparatyna súıene otyryp, qazirgi ýaqytsha Prezıdent "ýaqytsha" degen ataýmen tarıhta qalady deıdi. Biraq ony Toqaevtyń ózi bilmeıdi-mys. Ol joǵary bılikten dámeli ári óz oıyna óte senimdi birden-bir adam. Ony osy "sheksiz senimi" orǵa jyǵýy múmkin. Nazarbavqa qansha jalpaqtap, ár sóziniń kirispesin Elbasyn aýyzǵa alýmen bastaǵanyna qaramastan, ol Nazarbaev úshin báribir "óziniń ambııasyn bildirip qoıǵan" adam. Nazarbav ambııasy bar kez kelgen tulǵany unatpaıdy. Ol tek ózi bolýy kózdeıdi. Nazarbaevtyń bir ereksheligi - onyń eshkimge senbeıtindigi, ásirese, ózine 30 jyl boıy seriktes bolǵan, aıtqanyna kóngen, aıdaýyna júrgen, saıası oıyndarda bir sátke de múlt ketpegen, Nazarbaevtan syn estimegen, olıgarhtarmen baılanysy az, klandardyń ortasyna kirmegen Toqav - ol úshin eń qaýipti adam. Onyń qaýiptenetini - Toqaevtyń osy syrbazdyǵy, tuńǵıyqtyǵy jáne asa saqtyǵy. Ol dıplomat retinde ári barlaýshylyq qabileti (ákesi detektıv jazýshy, ózi Keńes odaǵy kezinde Syrtqy ister mınıstrliginde istegen, bul organ – kásibı barlaýshylardy tárbıeleıtin) joǵary tulǵa retinde 30 jyl boıy Nazarbaevtyń avtorıtarlyq rejıminen súrinbeı ótken saıasatker.
Bul jóninen alsańyz, Tasmaǵambetov eldiń yqylasyn ózine burýǵa bar kúshin salǵan pıarshy-menedjer. Dárıǵa Nazarbaeva da sol sanatta. Ol da úmitti, biraq Nazarbaev úshin ol klandar tartysyndaǵy peshka ǵana. Birin basyp, ekinshisin kóterý úshin, otbasylyq shıelenisti teń ustaý úshin paıdalanady. Al Baıbek - pispegen, ysylmaǵan oıynshy.
Demek, saqtanatyn tulǵa - Nazarbaevtyń durys tańdaý jasaǵanyna qaramastan, osy Toqaevtyń ózi bolyp tur. Qazir Nazarbaev Toqaevty, Toqaev Nazarbaevty «tańǵaldyrý» jolynda ishki kúres júrip jatyr. Bul teńiz astyndaǵy arpalystyń býyrqanysy 23 sáýir kúni "Nur Otannyń" sezinde belgili bolady. Árıne, Toqaev ár qadamyn ańdyp basyp, ózin "ekinshi Prezıdent" emes, "ekinshi tulǵa" retinde kórsetýge qansha tyrysqanymen, onyń ár sózi, ár isi, ár qımyly, kimmen kezigip, kimmen ýaǵdalasqany, alǵashqy aýys-túıisteri - bári baqylaýda ári onyń oıyn oqý úshin tutas komanda jumys jasap jatyr... Toqaev alda-jalda Nazarbaevtyń kóńiline jaǵyp, Prezıdent bolǵan kúnniń ózinde saıası klan aralyq tartys kútip tur. Bul bólek áńgime.
Endi ne bolmaq? Nazarbaevtyń tańdaýy kimge túsýi múmkin?
Bir qaraǵanda, saryny, júrisi, saqtyǵy ári ıntellektýaldyǵy Toqaevqa keletin, Nazarbaevtyń barlyq shkolyn kórgen, ártúrli laýazymdy qyzmet atqarǵan bir adam bar. Ol – «Nur Otan» partııasynyń birinshi orynbasary Máýlen Áshimbaev. Qazirshe eshbir «jaýyrynshy» Máýlen Áshimbaev týraly jaq ashqan joq. Ol týraly tipti durys boljam jasaǵan pendeni kórmedik. Al Nazarbaevtyń kókeıinde Áshimbaev erteden bar kandıdat. Muny ol, kerek deseńiz, Áshimbaevtyń ózine de aıtpaǵan bolýy múmkin. Tek Nazarbaev sońǵy birer apta boıy Toqaevtyń júris-turysyn ańdı otyryp ári barlyq Przıdenttikten úmitti toptardyń baǵyt-baǵdaryn anyqtap, shahmat taqtasyna kóz jiberip otyr.
Máýlen Áshimbaevtyń bıografııasy da, geografııasy da Nazarbaevtyń da, basqalardyń da kóńiline qonymdy.
Máýlen Áshimbav – eń áýeli saıasattanýshy. Ol da Toqaev sekildi zııaly otbasynda dúnıege kelgen. Halyqqa óziniń saıası saraptamalary arqyly erte tanylǵan. Ákesi Saǵat Áshimbaev – tek ádebıetshi ǵana emes, saıasatta da orny bar, aıtqanyn jurt tyńdaǵan, ýájine jurtty uıytqan, saıası belsendiligi de el esindegi tulǵanyń biri. Anasy da jaýzshy retinde tanymal.
Máýlen Áshimbaev – Nazarbaev qurǵan júıeni jetik biletin tulǵalardyń biri. Prezıdent apparaty jetekshisiniń orynbasary bolyp biraz jyl qyzmet etti. Ol sol jyldary ózgelerge qaraǵanda Nazarbaevqa etene jaqyn júrdi. Toqaev Nazarbaev mektebiniń tól ónimi deýge tolyqtaı qosylý qıyn, al Áshimbaev – Nazarbaev prodýktysy. Ony ósirgen, saıası taldaý ınstıtýttaryn basqartqan, Prezıdent apparatyna shaqyrǵan, Parlamentte syrtqy saıasatty baqylaýyna yqpal etken, sosyn №1 partııaǵa ózinen keıingi ekinshi adam etip taǵaıyndaǵan – Nazarbav. Mundaı baspaldaq kez kelgen adamǵa buıyrǵan joq. Toqaevtyń ózi syrtqy saıasatta uzaq ýaqyt júrdi, sol sebepti Prezıdent apparatyn ishten baqylaı almady. Bul – Toqaevtyń eń úlken mınýsy. Nazarbaev ózi qurǵan júıeni biletin, adal adamdy qarastyrady.
Máýlen Áshimbaev – Toqaev sekildi klanaralyq tartysqa túspegen adam. Bul turǵydan qarasańyz, tipti Toqaevtan da tazalyǵy basym. Áshimbaev ta Toqaev sekildi jemqorlyq jaıyndaǵy aqparatta birde bir aty atalmaǵan ári iri qarjy oıyndaryna aralaspaǵan, qyzmet joly ondaı múmkindik syılamaǵan jan. Nazarbav áýel bastan ony taza saqtaýdy kózdegen bolýy da yqtımal.
Sondaı-aq, ol Nazarbaev áýletiniń de kóńilinen shyǵady. Nazarbaev áýleti degenimiz – famılııamen shektelmeıdi, ol tutas júıe – olıgarhtar lojasy.
Sodan keıin...
Nazarbaev Máýlen Áshimbaevty tańdaý arqyly ózi qurǵan júıeniń biraz bylyǵyn da jaýyp ketýdi kózdeýi múmkin... Buǵan geografııalyq jaǵynan mán bergen jón. Nazarbaev Altynbek Sársenbaev pen Zamanbek Nurqadilov óliminiń jumbaq syrlaryn tirshiliginde ashýdy kóksemeıdi. Tipti, onyń keıin de aıtylýyn qalamaıdy. Bul máńgilik jumbaq kúıinshe qalsa eken dep armandaıdy. Bul da mańyzdy faktor...
Túıin:
Bizdiń saıasattanýshynyń oıynan uqqanymyz osy boldy. Árıne, ol budan ózge de argýmentter jaıynda aıtty. Ásirese, saılaýǵa olıgarhtardyń yqpaly júre me degen suraq týraly da kúrdeli jaýap berdi. Ol týraly aldaǵy ýaqytta toqtalatyn bolamyz.
Arman DÚISENHAN
madeniportal.kz
