Prezident sailauy turaly boljamdar köp aityla bastady. Basty favorit ärı kelesı Prezident – "Nūr Otannyŋ" ümıtkerı, ol Nazarbaevtyŋ taŋdauyna bailanysty taqqa otyrady. Būl şübäsız. Eldıŋ bärı qazırgı Prezident Qasym-Jomart Toqaevty "Nūr Otan" ūsynady degenge senedı. Sondai-aq, būl qatarda äl-äzır Dariǧa Nazarbaevanyŋ, Bauyrjan Baibektıŋ esımderı atalyp jür. Jūrtşylyq İmanǧali Tasmaǧambetovtyŋ sailauǧa tüsuın qalaidy... Deitūrǧanmen, soŋǧy bırneşe kün boiy Nazarbaevtyŋ oiy özgergenge ūqsaidy.Nazarbaevtyŋ taŋdauy... öte kürdelı Ärine, joǧaryda aitqanymyzdai, eger Nazarbaev ūsynar bolsa, meilı, ol şopan bolsyn, iaki, ömırı auylynan ūzap şyqpaǧan mojantopai şopannyŋ ūly bolsyn, meilı, ol qarapaiym dänekerşı, temır balqytu zauytynda ot köseuşı bolsyn, ol - Prezident bolady. Bıttı! Bıraq Nazarbaev aqymaq emes. Ol Toqaevty öz ornyna otyrǧyzǧanda on oilanyp, jüz tolǧanǧany şyndyq. Basqalarǧa qaraǧanda, qai jaǧynan qarasaŋyzda, Toqaev Nazarbaev üşın eŋ oŋtaily adam edı. Ol öte dūrys taŋdau jasady. Bıraq... Endıgı taŋdau... bız oilaǧan ssenariiden müldem bölek bolady. Būl jönınde bızge Aqordaǧa jaqyn jürgen saiasattanuşynyŋ bırı aitty. Ärine, esım-soiyn qūpiia ūstaǧandy jön sanady. Uäjderın tyŋdap otyryp, bız de oilanyp qaldyq. Nazarbaev Toqaevtan nege seskenedı? Saiasattanuşy özınıŋ senımdı aqparatyna süiene otyryp, qazırgı uaqytşa Prezident "uaqytşa" degen ataumen tarihta qalady deidı. Bıraq ony Toqaevtyŋ özı bılmeidı-mys. Ol joǧary bilıkten dämelı ärı öz oiyna öte senımdı bırden-bır adam. Ony osy "şeksız senımı" orǧa jyǧuy mümkın. Nazarbavqa qanşa jalpaqtap, är sözınıŋ kırıspesın Elbasyn auyzǧa alumen bastaǧanyna qaramastan, ol Nazarbaev üşın bärıbır "özınıŋ ambisiasyn bıldırıp qoiǧan" adam. Nazarbav ambisiasy bar kez kelgen tūlǧany ūnatpaidy. Ol tek özı boluy közdeidı. Nazarbaevtyŋ bır erekşelıgı - onyŋ eşkımge senbeitındıgı, äsırese, özıne 30 jyl boiy serıktes bolǧan, aitqanyna köngen, aidauyna jürgen, saiasi oiyndarda bır sätke de mült ketpegen, Nazarbaevtan syn estımegen, oligarhtarmen bailanysy az, klandardyŋ ortasyna kırmegen Toqav - ol üşın eŋ qauıptı adam. Onyŋ qauıptenetını - Toqaevtyŋ osy syrbazdyǧy, tūŋǧiyqtyǧy jäne asa saqtyǧy. Ol diplomat retınde ärı barlauşylyq qabıletı (äkesı detektiv jazuşy, özı Keŋes odaǧy kezınde Syrtqy ıster ministrlıgınde ıstegen, būl organ – käsıbi barlauşylardy tärbieleitın) joǧary tūlǧa retınde 30 jyl boiy Nazarbaevtyŋ avtoritarlyq rejimınen sürınbei ötken saiasatker. Būl jönınen alsaŋyz, Tasmaǧambetov eldıŋ yqylasyn özıne būruǧa bar küşın salǧan piarşy-menedjer. Däriǧa Nazarbaeva da sol sanatta. Ol da ümıttı, bıraq Nazarbaev üşın ol klandar tartysyndaǧy peşka ǧana. Bırın basyp, ekınşısın köteru üşın, otbasylyq şielenıstı teŋ ūstau üşın paidalanady. Al Baibek - pıspegen, ysylmaǧan oiynşy. Demek, saqtanatyn tūlǧa - Nazarbaevtyŋ dūrys taŋdau jasaǧanyna qaramastan, osy Toqaevtyŋ özı bolyp tūr. Qazır Nazarbaev Toqaevty, Toqaev Nazarbaevty «taŋǧaldyru» jolynda ışkı küres jürıp jatyr. Būl teŋız astyndaǧy arpalystyŋ buyrqanysy 23 säuır künı "Nūr Otannyŋ" sezınde belgılı bolady. Ärine, Toqaev är qadamyn aŋdyp basyp, özın "ekınşı Prezident" emes, "ekınşı tūlǧa" retınde körsetuge qanşa tyrysqanymen, onyŋ är sözı, är ısı, är qimyly, kımmen kezıgıp, kımmen uaǧdalasqany, alǧaşqy auys-tüiısterı - bärı baqylauda ärı onyŋ oiyn oqu üşın tūtas komanda jūmys jasap jatyr... Toqaev alda-jalda Nazarbaevtyŋ köŋılıne jaǧyp, Prezident bolǧan künnıŋ özınde saiasi klan aralyq tartys kütıp tūr. Būl bölek äŋgıme. Endı ne bolmaq? Nazarbaevtyŋ taŋdauy kımge tüsuı mümkın? Bır qaraǧanda, saryny, jürısı, saqtyǧy ärı intellektualdyǧy Toqaevqa keletın, Nazarbaevtyŋ barlyq şkolyn körgen, ärtürlı lauazymdy qyzmet atqarǧan bır adam bar. Ol – «Nūr Otan» partiiasynyŋ bırınşı orynbasary Mäulen Äşımbaev. Qazırşe eşbır «jauyrynşy» Mäulen Äşımbaev turaly jaq aşqan joq. Ol turaly tıptı dūrys boljam jasaǧan pendenı körmedık. Al Nazarbaevtyŋ kökeiınde Äşımbaev erteden bar kandidat. Mūny ol, kerek deseŋız, Äşımbaevtyŋ özıne de aitpaǧan boluy mümkın. Tek Nazarbaev soŋǧy bırer apta boiy Toqaevtyŋ jürıs-tūrysyn aŋdi otyryp ärı barlyq Przidenttıkten ümıttı toptardyŋ baǧyt-baǧdaryn anyqtap, şahmat taqtasyna köz jıberıp otyr. Mäulen Äşımbaevtyŋ biografiiasy da, geografiiasy da Nazarbaevtyŋ da, basqalardyŋ da köŋılıne qonymdy.
Mäulen Äşımbav – eŋ äuelı saiasattanuşy. Ol da Toqaev sekıldı ziialy otbasynda düniege kelgen. Halyqqa özınıŋ saiasi saraptamalary arqyly erte tanylǧan. Äkesı Saǧat Äşımbaev – tek ädebietşı ǧana emes, saiasatta da orny bar, aitqanyn jūrt tyŋdaǧan, uäjıne jūrtty ūiytqan, saiasi belsendılıgı de el esındegı tūlǧanyŋ bırı. Anasy da jauzşy retınde tanymal.
Mäulen Äşımbaev – Nazarbaev qūrǧan jüienı jetık bıletın tūlǧalardyŋ bırı. Prezident apparaty jetekşısınıŋ orynbasary bolyp bıraz jyl qyzmet ettı. Ol sol jyldary özgelerge qaraǧanda Nazarbaevqa etene jaqyn jürdı. Toqaev Nazarbaev mektebınıŋ töl önımı deuge tolyqtai qosylu qiyn, al Äşımbaev – Nazarbaev produktysy. Ony ösırgen, saiasi taldau instituttaryn basqartqan, Prezident apparatyna şaqyrǧan, Parlamentte syrtqy saiasatty baqylauyna yqpal etken, sosyn №1 partiiaǧa özınen keiıngı ekınşı adam etıp taǧaiyndaǧan – Nazarbav. Mūndai baspaldaq kez kelgen adamǧa būiyrǧan joq. Toqaevtyŋ özı syrtqy saiasatta ūzaq uaqyt jürdı, sol sebeptı Prezident apparatyn ışten baqylai almady. Būl – Toqaevtyŋ eŋ ülken minusy. Nazarbaev özı qūrǧan jüienı bıletın, adal adamdy qarastyrady.
Mäulen Äşımbaev – Toqaev sekıldı klanaralyq tartysqa tüspegen adam. Būl tūrǧydan qarasaŋyz, tıptı Toqaevtan da tazalyǧy basym. Äşımbaev ta Toqaev sekıldı jemqorlyq jaiyndaǧy aqparatta bırde bır aty atalmaǧan ärı ırı qarjy oiyndaryna aralaspaǧan, qyzmet joly ondai mümkındık syilamaǧan jan. Nazarbav äuel bastan ony taza saqtaudy közdegen boluy da yqtimal.
Sondai-aq, ol Nazarbaev äuletınıŋ de köŋılınen şyǧady. Nazarbaev äuletı degenımız – familiiamen şektelmeidı, ol tūtas jüie – oligarhtar lojasy.
Sodan keiın...
Nazarbaev Mäulen Äşımbaevty taŋdau arqyly özı qūrǧan jüienıŋ bıraz bylyǧyn da jauyp ketudı közdeuı mümkın... Būǧan geografiialyq jaǧynan män bergen jön. Nazarbaev Altynbek Särsenbaev pen Zamanbek Nūrqadılov ölımınıŋ jūmbaq syrlaryn tırşılıgınde aşudy köksemeidı. Tıptı, onyŋ keiın de aityluyn qalamaidy. Būl mäŋgılık jūmbaq küiınşe qalsa eken dep armandaidy. Būl da maŋyzdy faktor...
Tüiın:
Bızdıŋ saiasattanuşynyŋ oiynan ūqqanymyz osy boldy. Ärine, ol būdan özge de argumentter jaiynda aitty. Äsırese, sailauǧa oligarhtardyŋ yqpaly jüre me degen sūraq turaly da kürdelı jauap berdı. Ol turaly aldaǧy uaqytta toqtalatyn bolamyz.
Arman DÜISENHAN
madeniportal.kz
