Zaiyrly qoǧamdaǧy dın mäselesın publikalyq tezge sala taldau jäne memleket saiasatynyŋ bır bölşegı esebınde tanu, sanau soŋǧy jyldary beleŋ alyp otyr.
Barşamyzǧa belgılı, Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ 1-baby, 1-tarmaǧynda «Qazaqstan Respublikasy özin demokratiialyq, zaiyrly, qūqyqtyq jäne äleumettik memleket retinde ornyqtyrady, onyŋ eŋ qymbat qazynasy – adam jäne adamnyŋ ömiri, qūqyqtary men bostandyqtary» degen joldar bar. Demek, azamattardyŋ özı qalaǧan dınge senuı konstitusiialyq qūqyqtaryna qaişy kelmeidı. Alaida zaiyrly qoǧam normalaryn alǧa tarta otyryp, dıni dogmany qoǧamdyq sanaǧa taŋu qanşalyqty dūrys?
Zaiyrly memlekettegı dın normalary qalai boluy qajet?
Zaiyrly memleket ūǧymynyŋ tüp-tamyry dıni qūqyq tūrǧysynan adamsüigıştık qūqyǧyn basşylyqqa aluda jatyr. Adam jäne adamnyŋ ömırınıŋ qūndylyǧy ǧasyrlar tereŋınen zaiyrly jäne qūqyqtyq memleket qūruǧa degen talpynysty tuyndatty. Zaiyrly memleket – dıni nanym-senımdı adam bolmysyna tän qajettılıkterdıŋ bırı retınde qarastyryp, qūqyqtyq normalardy basşylyqqa alady. Zaiyrly memlekette dıni qūqyq emes, adamnyŋ dınge degen qūqyǧy äleumettık zaŋdylyqtar şeŋberınde qarastyrylady. Qazır bız osy erekşelıkterdı memlekettık saiasattyŋ bır bölıgı retınde zerdelep, zaiyrly memlekettıŋ damu jolyn ūlttyq ideia negızınde qūruymyz qajet.
Zaiyrly memlekette azamattyq qūqyq pen zaŋ aldyndaǧy teŋdık maŋyzǧa ie. Öitkenı, bügıngı taŋda elımızde terıs piǧyldy dıni toptardyŋ (äsırese islami terıs piǧyldy toptar) teokratiialyq nemese klerikaldy memleket qūruǧa degen talpynysy zaiyrlylyqpen tyǧyz bailanystaǧy qūqyqtyq mäselelerıne, adamsüigıştıkke nūqsan keltıruı mümkın.
Aşyǧyn aitu qajet, bügıngı taŋda elımızdıŋ ışınde dıni ügıt-nasihat jūmystaryn ekpındete jürgızıp jatqan ärtürlı dıni baǧyttaǧy ūiymdar men köptegen terıs piǧyldy zaŋsyz missionerlerdıŋ ısterı – halqymyzdyŋ, ūltymyzdyŋ keleşek bolmysyna, ata dınımızdıŋ bekıp örkendeuıne degen alaŋdatuşylyǧyn tuǧyzyp otyr. Zaiyrly memlekettegı dın normalary ozyq, tolerantty, aşyq qoǧamnyŋ jandanuyna qarama-qaişy kelmeuı tiıs. Şyndap kelgende, zaiyrlylyq normalary – qūlşylyq pen senım bostandyǧy nemese memleket pen dınnıŋ özara ajyratyluy ǧana emes. Zaiyrlylyqtyŋ negızgı maqsaty jeke tūlǧany dınderdıŋ jäne idelogiialardyŋ qysymynan qūtqaru. Aşyq azamattyq qoǧam ökılderın adasudan saqtau jäne qoǧamdyq sananyŋ salauaty üşın terıs piǧyldy dıni aǧymdardyŋ nasihatyna şekteu qoiu.
Zaiyrly qoǧam – qūqyqtyq qatynastardy, adam men adam ömırın, oi-sanasynyŋ erkındıgın basşylyqqa alatyn qūrylys. Mūndai saiasi qūrylymda dın mäselesı ärbır azamattyŋ jeke basyna qatysty qūndylyq esebınde tanylady. Al dıni dogmany memlekettık, qoǧamdyq instituttar esebınen talap etu, mekemelerde mındetteu tek bırjaqty qoǧamdyq ahualdy baǧalaudy alǧa tartqanmen teŋ. Zaiyrly qoǧamda dıni senım memleket saiasatynyŋ negızgı buyny bola almaidy, toleranttylyq pen adam qūqyqtary memlekettıŋ qoǧamdyq-caiasi sanatta damuyn jetıldırıp otyrady.
Dastan Qastai
