Panfilov audanyndaǧy Penjım auylynyŋ atauy onomostikalyq komissiianyŋ şeşımımen Atameken dep özgertılmek. Jaǧymdy jaŋalyq turaly audan äkımı Marat Saǧymbek ötken aptada jurnalisterge aityp berdı.
Almaty men Taldyqorǧan qalasynyŋ bır top jurnalisterı Panfilov audanyna press-turǧa barǧan bolatyn. 1 ǧasyrlyq tarihy bar audannyŋ bügıngı jaǧdaiymen tanysyp, el tūrmysyn körıp qaitty. Jurnalisterdı audan äkımı kütıp alyp, alǧa qoiǧan jospar men şeşımın kütken mäselelırımen bölıstı.
Aita keteiık, Marat Saǧymbek 2022 jyldyŋ nauryz aiynda Panfilov audanynyŋ äkımı bolyp taǧaiyndaldy. Eŋbek jolyn osy audanda qūrylysşy bolyp bastaǧan Marat Rahymberdıūlynyŋ alǧa qoiǧan jospary köp. Ony äkım jinalys barysynda aityp berdı.
“ANA MEN BALA ÖLIMI KÖP”
Halyq sany jaǧynan da, ekonomikalyq kırıs jaǧynan da Jetısu oblysynda köş bastap tūrǧan audanda medisina aqsap tūr. Äkımnıŋ aituynşa, audanda ana men bala ölımı köp. Sondyqtan kele sala, jeŋın türıp, qolǧa alǧan jūmysy densaulyq saqtau salasy bolǧan. Auyrǧanda qala jaǧalap, dertıne şipa ızdep ketetın tūrǧyndar üşın audanǧa jaŋa auruhana salmaq. Zamanǧa sai jabdyqtap, jaŋa tehnologiialarmen tolyqtyru üşın asa ūqyptylyq qajet ekenın de aita öttı. Al öŋırdegı üş ülken auruhananyŋ bırı - Jarkentte salynady.
Sondai-aq, denıne saulyq ızdegen jandar üşın biyl Türkiiadan bılıktı degen 6 maman şaqyrǧan. Olar täjıribe almasyp, tūrǧyndardyŋ densaulyǧyn tegın qarap ketken. Mūnymen audannyŋ medisinasy damyp ketpese de, aldaǧy uaqytta densaulyq salasyn köteruge barynşa at salysatynyn aitty, äkım.
«AUDANDAǦY 45 MEKTEPTIŊ 15-INE KÜRDELI JÖNDEU KEREK»
“Bılımdı ūrpaq – el bolaşaǧy” deimız. Al bılım balaǧa sapaly sıŋuı üşın mektep te zamanaui bolǧany dūrys. Zamanauilyǧy bylai tūrsyn, audanda “qūlap qalmasa eken” degen mektepter de kezdesedı.
Panfilov audanynda 50 mektep bolsa, onyŋ qyryq besı orta, törteuı bastauyş, bıreuı arnaiy muzykalyq mektep. Işınde tıptı, 50 jyldan asqan mektepter de bar.
Äkımnıŋ aituynşa, Panfilov audanyndaǧy şekaralyq auyldardaǧy mektepterınıŋ jaǧdaiy müşkıl. Tıptı, Sūptai auylynda balalar būrynǧy balabaqşanyŋ ǧimaratynda oqidy. Mūnda tamaq ışetın ashana, sport zaldyŋ joqtyǧyn qospaǧanda, qosymşa sabaq ötetın synyptar da joq.
“Sadyr auylyndaǧy jaǧdai da mäz emes. Audanǧa äkım bolyp kelgenıme bır jyl tört ai boldy. Osy aralyqta üş mekteptı paidalanuǧa berdık. Būl maqtanuǧa tūratyn körsetkış. Bıreuı şekaralas aimaqta ornalasqan Basqynşy auylyndaǧy mektep, ekınşısı Qoŋyröleŋ auyldyq okrugıne qatysty Börıbai bi auyldaǧy mektep. Sol auyldaǧy bılım ordasy Älihan Bökeihannyŋ atynda. 1936 jyly salynǧan. Bır jyldyŋ ışınde mektep tūrǧyzylyp, paidalanuǧa berıldı. Üşınşısı Äbılhan Qasteev atamyzdyŋ kındık qany tamǧan Şejın auylynda salyndy. Būǧan deiıngısı 50-jyldary kolhozdyŋ tūsynda paidalanuǧa berılgen. Jaǧdaiy müldem qiyn bolatyn. Tügel sürıp tastap, jaŋadan saldyq», - deidı Marat Saǧymbek.
Odan bölek, äkım 45 mekteptıŋ 15-ı kürdelı jöndeudı qajet ekenın aitty. Aituynşa, Almaly auyly Altyüi auylyndaǧy Äbılhan Qasteev atyndaǧy mektep 1971 jyldan berı qoldanysta.
Audan ortalyǧy Jarkenttıŋ özınde 9 mektep bar. Sonyŋ törteuı kürdelı jöndeudı qajet etedı. Al Jambyl atyndaǧy mektep syiymdylyǧy 1000 balaǧa arnalǧan. Bıraq 2000 oquşy oqidy eken.
Bauyrjan Momyşūly atyndaǧy mekteptıŋ de jaǧdaiy mäz emes.
Äkım Marat Saǧymbek būǧan deiın basşylar şekaralyq auyldarǧa köŋıl bölmegenın aitady. Tıptı, bılım salasynda jemqorlyq ta bolǧan. Sondyqtan aldaǧy uaqytta audannyŋ bılım sapasyn arttyryp, olqylyqty tüzetu üşın «Jaily mektep» baǧdarlamasy boiynşa Jarkent öŋırıne būryn-soŋdy bolmaǧan bılım ordasyn salmaq.
Jaŋa mekteptı BI Group kompaniiasy qolǧa alyp, qala şetınen 1200 oquşyǧa arnalǧan üş qabatty ǧimarattyŋ qūrylysyn bastap ketken. Joǧary jäne tömengı synyp oquşylaryna arnalǧan ekı sport zaly, 246 oryndyq akt zaly, futbol men oiyn alaŋdary bolady.
Sondai-aq, audanda 12 memlekettık, 49 jekemenşık balabaqşa bar, balalar 100 paiyz qamtylǧan. Būrynǧy qarausyz qalǧan ǧimarattardy audan käsıpkerlerı retke keltırıp, äkımdıkpen bırlesıp, qoldanysqa berude.
KÄSIPKERLER TUǦAN JERIN KÖRKEITUDE
Jalpy audanda 29 mädeniet üiı, 11 klub bar. Degenmen, jaǧdailary mäz emes. Audandaǧy Ülken Şyǧan auylynda mädeniet üiı 2007 jyly örtenıp, sodan berı älı künge deiın arnaiy ǧimarat salynbaǧan.
Panfilov audanynyŋ äkımı Marat Saǧymbek mädeniet üiın salu memleketke de, jekemenşıkke de tiımsız ekenın aitady. Öitkenı, qyruar qarjy bölınıp salynǧan ǧimarat, aiyna bır ret qoldanylyp, şaŋ basyp tūrady. Al audannyŋ jyldyq biudjetı - 12mlrd teŋge. Degenmen, äkım audan käsıpkerlerımen bırıkken joba retınde ūsynysy baryn tılge tiek ettı.
Audanda tuǧan jerınıŋ güldenuıne bar küşterın salyp jürgen käsıpkerler jeterlık. Solardyŋ bırı- atalǧan Ülken Şyǧan auylynda qarausyz qalǧan ǧimaratty sport keşenıne ainaldyrǧan ekı dos, bırı qazaq, bırı ūiǧyr. Būl sport keşenı 47 jyl ketpen şapqan, Sosialistık Eŋbek Erı Küläş Aitjanovanyŋ ötınışı eken. Būdan bölek, Penjım, Üşaral auylynda da jaŋa sport keşenı boi kötergen.
Sondai-aq, Jarkentte oblystaǧy eŋ ülken jemıs-jidek saqtau qoimasy bar. 1000 tonnalyq qoimada almanyŋ bırneşe sorty, bolgar būryşy, qyzanaq syndy jemıster men kökönıster saqtalǧan. 6000 tonna qoimanyŋ da qūrylys jūmysy jürgızılıp jatyr. Aldaǧy uaqytta jemıs-jidekterdı öŋdıru boiynşa ülken sehtyŋ qūrylysy bastalmaq. Būl käsıptı ainaldyryp otyrǧan da osy mekennıŋ azamaty.
JÜGERINIŊ JAǦDAIY MÄZ EMES
Jarkent - jügerınıŋ otany. Jylda tonnalap jügerı ösırıp, ony arnaiy «Jarkent krahmal zauytyna» jöneltedı. Mūnda jügerı krahmaly, jügerı gliutenı, jügerı kebegı, jügerı maiy, jügerı torty, jügerı siropy, maltoza siropy, karamel sırnesı sekıldı jiyrmaǧa juyq önım öndırıledı.
Alaida, biyl jügerı baǧasy kürt tömendep, şarualardyŋ eŋbegın aqtamai tūr. Byltyr kilogramyn 126 teŋgege satsa, biylǧy baǧa – 60-70 teŋgeden köterılmegen. Al bidaidyŋ baǧasy - 80 teŋge. Oǧan sebep - Reseiden kelgen 65 teŋgelık bidai ūnynyŋ zauyttarda tolyp tūruy.
Sondai-aq, Jarkenttegı ırı zauyttyŋ bırı – «Universal» JŞS. Būl jerde azyq-tülık önımderı men himiialyq zattardy orauǧa arnalǧan qap şyǧarylady. Sehqa şikızat Atyraudan keledı, taza Otandyq önım. 400 adamdy jūmyspen qamtyp otyrǧan kompaniia aiyna 5 mln qap tıgıp, şet elderge de eksporttaidy.
Mıne, jurnalister körıp qaitqan jaziraly Jarkenttıŋ jaǧdaiy osy. Köpūltty şekaralyq audannyŋ jaŋa äkımge artar ümıtı köp.
Dana Nūrmūhanbet
“Adyrna” ūlttyq portaly
