Memlekettıŋ damuyna tejeu bolyp, qoǧamnyŋ tamyryna balta şapqan ındet- jemqorlyq. Atalǧan dertpen küresu bügıngı künnıŋ kürdelı mäselesı. Sybailas jemqorlyqtyŋ tamyryn joiu üşın halyqtyŋ qūqyqtyq sauatyn arttyru asa maŋyzǧa ie. Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık saiasatynyŋ negızgı basymdyqtarynyŋ bırı-jemqorlyqpen küres. Körkem tılde aitqanda, «barmaq basty, köz qystynyŋ» aldyn aludyŋ jalǧyz joly-sybailas jemqorlyqqa qarsy sanany qalyptastyru. Mäuelı bäiterektıŋ ūzaq jasauy, onyŋ dıŋgegınıŋ tazalyǧyna bailanysty. Memlekette däl bäiterek tärızdes. Onyŋ tūǧyrynyŋ biık boluy da ışkı tazalyqpen astasyp jatyr. Ülken memlekettı şaǧyn qalalar men eldı mekender qūraityny aidan anyq. Endeşe, eldıŋ ışınde sybailys jemqorlyqtyŋ beleŋ almauyna tosqauyl qoiu öŋırlerden bastaluy tiıs. Osy oraida, bızder Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgınıŋ Almaty oblysy boiynşa Departamentınıŋ basqarma basşysy Asqar Sadyqovpen aimaqtaǧy ahual jaily söz qauzadyq.
Deparatamen basşysy äŋgımenıŋ älqisasyn 2022 jylǧy 2 aqpanda Prezident Jarlyǧymen Sybailas jemqorlyqqa qarsy saiasatynyŋ 2022-2026 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasy bekıtılgenın, bas qūjattyŋ şeŋberınde Agenttık pen onyŋ aumaqtyq departamentterınıŋ 5 jylǧa arnalǧan strategiiasy aiqyndalǧanynan bastady. Jalpy, aumaqtyq departament zaŋ negızınde sybailas jemqorlyqtyŋ sebepterı men saldaryn joiuǧa, būl qylmystardy aşu jäne jolyn kesu boiynşa jedel jūmys atqaruǧa jäne tergeu, iaǧni ıstıŋ sapaly jäne zaŋdy aiaqtaluyn qamtamasyz etuge mındettı.
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «Sybailas jemqorlyqtyŋ sebebı men şarttaryn joimai onymen küresu, būl – jel diırmenmen alysu» degen sözın basşylyqqa alǧan Agenttık Töraǧasy sybailas jemqorlyqpen ūştasqan qoǧam qyzmetınıŋ türlı salalaryn qamtityn arnaiy jūmys kartasyn bekıtken edı. Qūjattyŋ şeŋberınde Almaty oblysynda jüielı jūmys atqarylyp, sybailas jemqorlyq täuekelderı joǧary salalar anyqtaldy.
Olar, ūrpaqtyŋ keleşegın senıp tapsyrǧan bılım, basty bailyǧymyzdy amanattaǧan densaulyq saqtau jäne ainalasynda dauy bıtpeitın jer qatynastary salasy bolyp şyqty.
Deitūrǧanmen, Asqar Sadyqov sandardy söiletuden būryn atalǧan salalardaǧy sybailas jemqorlyqtyŋ alǧyşarttaryn joiu boiynşa maqsatty jūmys jürgızu basty nazarda bolatynyn jetkızdı.
Mamandardyŋ sözıne qūlaq assaq, zaŋ boiynşa prevensiia, iaǧni sybailas jemqorlyqtyŋ sebepterı men saldaryn joiu sybailas jemqorlyqqa qarsy mädeniettı qalyptastyru jäne monitoring, jemqorlyq täuekelderın taldau syndy ädısterdı qoldanu arqyly jüzege asyrylady.
- «Ötken jyly Almaty oblysynyŋ äkımşılık-aumaqtyq qūrylymy özgergennen keiın türlı nysanaly toptarmen 100-den astam kezdesuler ötkızıldı»,-deidı Asqar Jūmahanūly.
Departament basşysy ataǧan nasihat şaralary Almaty oblysyndaǧy Qarasai, Ūiǧyr, Kegen, Raiymbek, Eŋbekşıqazaq, Jambyl audandarynyŋ tūrǧyndarymen jäne käsıpkerlerımen de ötkızılgen. Mūndaǧy negızgı maqsat – sybailas jemqorlyqqa qarsy zaŋnamanyŋ talaptary men jaŋalyqtaryn jetkızu.
Asqar Sadyqov, halyqpen uaqytyly kezdesuler sybailas jemqorlyqqa qarsy saiasat tiımdılıgınıŋ kepılı dep sanaidy.
Ötken jyly atqarylǧan jūmystarǧa keler bolsaq, monitoring jürgızu biudjet qarajatyn maqsatsyz jäne tiımsız jūmsau faktılerınıŋ jolyn kesu maqsatynda memlekettık satyp alu ısın tekseruden bastau alǧan. San myŋdaǧan qarjy jol ortada özge baǧytty betke alatyn, tarmaǧy köp, ūşy joq būl jol departamenttıŋ qaşanda jıtı nazarynda.
Asqar Sadyqovtyŋ aituynşa, byltyr tamyz aiynan bastap jergılıktı atqaruşy organdardyŋ 984 mln teŋgege baǧany negızsız köteruıne jol berılmegen.
- «Ötken jyly qūrylys basqarmasy satyp alu josparyna şamamen 900 mln teŋgege bır qūrylys qūrylymyn engızgenı baiqaldy. Al, «Bıryŋǧai satyp alu terezesı» portalynyŋ derekterıne säikes, mūndai qūrylymnyŋ ortaşa baǧasy nebärı 750 myŋ teŋgenı qūraidy. Olar öz jüielerınde baǧany 1200 esege artyq körsetken. Osyǧan bailanysty, bız ūsynys hat jıberdık, sonyŋ negızınde satyp alu toqtatyldy»,-deidı Asqar Jūmahanūly.
Oblystyq Departamenttıŋ bastamasymen qolǧa alynǧan sybailas jemqorlyqqa qarsy monitoringınde densaulyq saqtau salasy, «ArtSport» memlekettık baǧdarlamasy jäne auyl şaruaşylyǧy jerlerın suaru jüiesı qamtylǧan.
«Almaty oblysyndaǧy üş medisinalyq mekemeden konkurstyq räsımderdı būzu, jeke ärıptesterdıŋ qyzmetıne baqylaudyŋ bolmauy, şarttyq mındettemelerdı oryndamau jäne t.b. faktıler anyqtaldy. Būl äleumettık nysandardy senımgerlık basqaruǧa beru prosesın egjei-tegjeilı retteudıŋ bolmauynan tuyndady. Barlyq anyqtalǧan sybailas jemqorlyq täuekelderı boiynşa ūsynymdar daiyndaldy, olardy Ūlttyq ekonomika jäne densaulyq saqtau ministrlıgı, sondai-aq oblystyq äkımdıkte oryndauda»,- dep atap öttı spiker.
Al, Departamentpen jürgızılgen «ArtSport» memlekettık baǧdarlamasy boiynşa monitoring barysynda memlekettık tapsyrysty böludegı oǧaş tūstar men jalǧan qūjattardy ūsynu, biudjet qarajatyn maqsatqa sai jūmsamau, aqparattyq platformanyŋ jetılmegendıgı sekıldı zaŋǧa tompaq kelgen äreketter äşkere bolǧan.
Būǧan Dene şynyqtyru jäne sport basqarmasynyŋ bas mamanyn aiyptau dälel bolyp tabylady. Oǧan jetkızuşınıŋ ötınımın oŋ qaraǧany üşın para alu faktısı boiynşa 12 mln teŋge aiyppūl türınde jaza taǧaiyndalǧan edı. Sonymen bırge, Almaty oblysynyŋ köşı-qon polisiia basqarmasynyŋ mälımetı boiynşa «ArtSport» platformasynda derekterı joq nemese ata-anasynyŋ derekterıne säikes kelmeitın 552 jeke säikestendıru nömer tırkelgen. Osy jeke säikestendıru nömırlerı boiynşa aldyn ala esepteulerge säikes 13 mln tengeden astam zalal anyqtalǧan. Būl da Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgınıŋ Almaty oblysy boiynşa Departamentınıŋ jemqorlqtyŋ jolyn kesuge jasaǧan sättı ärı naqty qadamy bolǧanyn atap ötken abzal.
Sybailas jemqorlyqtyŋ täuekelderın zerdeleu irrigasiialyq jelıler salasynda ainadyp ötpedı. Jalpy, Almaty oblysynda kooperativ türınde auyl şaruaşylyǧy tauaryn öndıruşılerdıŋ 24 bırlestıgı jūmys ısteidı.
Zaŋ boiynşa olardyŋ mındetı Ülken Almaty kanalynan şarua qojalyqtaryna deiın suaru kanaldary arqyly su jetkızu boldy. Alaida, ıs jüzınde olar kommersiialyq qūrylymǧa ainaldy. Osyny der kezınde qaperlerıne alǧan oblystyq Departament kooperativter suaru arnalaryna qūqyqtary joq jäne tabiǧi monopoliialar subektılerınıŋ tırkelımıne kırmei, 1 m3 üşın 70 tiynnan Su alyp, şarualarǧa gektaryna 20-28 myŋ teŋgeden bergenın, būl ortaşa eseppen 1 m3 su üşın 2 teŋgeden asatyndyǧyn anyqtai aldy.
Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgı nysanaǧa alǧan kezektı baǧyt-käsıpkerlık. Käsıpten näsıbın tapqandardyŋ qūqyǧyn qorǧau üşın bır ai būryn ǧana «Bizneske jol» atty jobasy bastau aldy. Jobanyŋ maqsaty – käsıpkerlerge qoiylatyn äkımşılık kedergılerdı jäne biurokratiiany joiu, qabyldanatyn şeşımderdıŋ uaqytylyǧyn jäne aşyqtyǧyn qamtamasyz etu.
- «Bizneske jol» şeŋberınde Käsıpkerler jerdı resımdeu, baqylauşy organdardan rūqsat alu, kommunikasiialardy qosu, sondai-aq memlekettık qoldaudy alu kezınde kezdesetın naqty mäselelerdı şeşumen ainalysatyn bolamyz»,- dedı Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgınıŋ Almaty oblysy boiynşa Departamentınıŋ basqarma basşysy Asqar Jūmahanūly.
Aita keteiık, joba ıske qosylǧan sätten bastap Almaty oblysy boiynşa türlı problemalyq sūraqtary bar 30-dan astam käsıpker departamentke öz şaǧymdaryn arqalai kelgen. Onyŋ ışınde 20 ıs oŋ şeşımın tapty.
- «Jedel-tergeu jelısı boiynşa 2022 jyly jäne aǧymdaǧy jylǧy qaŋtarda Departamentpen 157 sybailas jemqorlyq qylmys tırkeldı, onyŋ 64% - y sybailas jemqorlyq bolyp tabylady. Nätijesınde 67 adam qylmystyq jauapkerşılıkke tartyldy, olardyŋ 13 – ı ärtürlı därejelı bırınşı basşylar»,-dep sözın sabaqtady spiker.
Aita keteu kerek, sybailas jemqorlyq qylmystardyŋ negızgı ülesı paraqorlyqqa tän. Para alau deregı boiynşa 84 qylmys, ūrlyq jäne alaiaqtyq 40 ıs, lauazymdyq ökılettıkterdı terıs paidalanuǧa qatysty 3 faktı tırkelgen. Mamandar, jergılıktı atqaruşy organdar men olardyŋ vedomstvolyq baǧynysty ūiymdary sondai-aq, ışkı ıster organdary sybailas jemqorlyq körınısterıne barynşa beiım ekenın jasyrmai aituda.
Asqar Jūmahanūlynyŋ sözıne sensek, lauazymdy tūlǧalar tarapynan käsıpkerlık qyzmetke zaŋsyz aralasudyŋ 41 qylmystyŋ betı aşylyp, biudjetke 204 mln teŋge şyǧyn ötelgen.
Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgınıŋ Almaty oblysy boiynşa Departamentınıŋ basqarma basşysy ötken jyly Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ Qazseldenqorǧau basşysy men onyŋ orynbasary asa ırı mölşerde para alu faktısı boiynşa ūstalǧanyn jäne Almaty oblysy polisiia departamentı jergılıktı polisiia qyzmetı basqarmasynyŋ patruldık polisiia batalony inspektorlaryna qatysty Respublikalyq maŋyzy bar avtojoldarda äkımşılık jauapkerşılıkke tartylmaǧany üşın aqşa qarajatyn jüielı türde jinau faktılerı boiynşa qylmystyq ıs sotqa joldanǧanyn tılge tiek ettı. Sonymen qatara, jyl basynda Almaty oblysy prokuraturasynyŋ üilestıruımen farmasevtikalyq baqylau salasyndaǧy lauazymdy tūlǧalardyŋ sybailas jemqorlyq qyzmetıne tosqauyl qoiylǧan eken.
Qazaqstan Respublikasy sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl Agenttıgınıŋ Almaty oblysy boiynşa Departamentınıŋ basqarma basşysy Asqar Jūmahanūly, elımızdıŋ tūraqty äleumettık-ekonomikalyq damuyn qamtamasyz etu, qazaqstandyqtardyŋ ömır süru deŋgeiın arttyru maqsatynda sybailas jemqorlyq deŋgeiın tömendetu jolynda bır qoldyŋ salasyndai jūmyla eŋbek etu qajet degen pıkırde.
- «Sybailas jemqorlyqqa qarsy sana qalyptasqan jaǧdaida ǧana adam adamgerşılıkke jat-qylyqtardan boiyn aulaq ūstai bastaidy, zaŋǧa qaişy keletın äreketterdı jasauǧa jol bermeidı. Qarapaiym tılmen aitatyn bolsaq, sybailas-jemqorlyq-būl qyzmet därejesın jeke maqsatta paidalanu. Osy keleŋsız qūbylystyŋ üdep bara jatqany jas ūrpaq tärbiesıne ziian bolatyndyǧy bärımızdı alaŋdatady. Būl mäselege tereŋırek üŋıletın bolsaq, sybailas jemqorlyq el bolaşaǧyna, ūlttyq qauıpsızdıkke ülken kesırın tigızedı. Iаǧni, osy keleŋsız qūbylyspen küresu barşa halyqtyŋ aldynda tūrǧan ortaq mındet»,-dep sözın tüiındedı Asqar Sadyqov.
Rasynda, sybailas jemqorlyq- zaman aǧysymen bäsekege toly qoǧamda tamyr jaiǧany jasyryn emes. Qoǧammen bırge örkendep, etek jaiyp, etene sıŋısıp kele jatqan būl keseldıŋ tereŋnen qūlaş jaimauyna üles qosu tūtas ūlttyŋ paryzy boluy şart.
Anar Sabyrova
Almaty oblysy
