Bılım jäne ǧylym, mädeniet pen ruhaniiat jäne elımızdıŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna qatysty halyqty tolǧandyratyn taqyryptar qaşanda özektı.
Ertede han ordasy bolǧan Saraişyqtyŋ ırgesındegı Atyrauda ötken ūlttyq qūryltaida eldıŋ jai-küiıne qatysty tüitkılder talqylandy. Qūryltaidyŋ jūmys seksiialarynda qatysuşylar türlı salalar boiynşa oi-pıkırlerın ortaǧa saldy. Basqosuda aitylǧan ūsynystardyŋ denı qoǧam bırlıgın odan ärı nyǧaituǧa, jalpyūlttyq qūndylyqtardy därıpteuge, eldıŋ ǧylymi äleuetın köteruge baǧyttalǧan. Sondai aq ūsynys-pıkırlerın joldaimyn degen halyq üşın arnaiy qosymşa ıske qosyldy. Būl - halyq ünıne qūlaq asatyn memleket tūjyrymdamasynyŋ ıs jüzınde oryndaluynyŋ bır körınısı. Qazaqstan Saiasi Zertteuler İnstitutynyŋ sarapşysy Janar Sanhaevanyŋ pıkırınşe, Ūlttyq qūryltai halyq pen bilık arasyndaǧy aşyq dialog alaŋy.
«Qūryltai – ūsynys-pıkırlerdıŋ bıregei platformasy. Halyqtyŋ talap-tılekterı men ötınışterın, mūŋ-mūqtajyn joǧary jaqqa jetkızuge mümkındık beretın aşyq alaŋ. Azamattyq instituttyŋ qoǧam men memleket arasynda tiımdı dialogy desek bolady. Būl jerde sala mamandary, qarapaiym halyq arasynda jürgen qoǧam belsendılerı ūsynys-pıkır bıldırıp, öte özektı mäseleler qozǧalady. Jiynda söilegen sala mamandary, qoǧam belsendılerı öz salasyn basqalarǧa qaraǧanda jetık bıledı. Sol jaǧynan Ūlttyq Qūryltaidyŋ maŋyzy zor. Äsırese, aimaqtardyŋ damuyna yqpaly joǧary. Aimaqtarda ötkenınıŋ özı mäselege tereŋırek qarau kerek ekendıgın, olardy şeşudıŋ oŋtaily joldaryn qarastyruǧa septıgın tigızedı. Menıŋ oiymşa, qūryltai siiaqty alaŋnyŋ bolǧany, ol jerde türlı sala azamattary, äleumettık toptardyŋ ökılderı öz oi-pıkırlerın aşyq türde, tartynbai ortaǧa salyp, ūsynu mümkındıgı maŋyzdy. Būl «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyna säikes keledı», - deidı saiasattanuşy.
Ūlttyq qūryltaidyŋ negızgı basqosuynyŋ aldynda tört seksiianyŋ otyrysy öttı. Jiynda 70-ke juyq qūryltai müşesı söz söilep, 100-den astam ūsynys aityldy. Qoǧam bırlıgın nyǧaitu, jalpyūlttyq qūndylyqtardy därıpteu, eldıŋ ǧylymi äleuetın köteru, mädeniet salasyn qoldau, jergılıktı özın-özı basqaru jüiesın damytu, köşı-qon mäselesın retteuge qatysty bastamalar köterıldı. Ūlttyq qūryltai müşelerınıŋ mūndai belsendı qyzmetı azamattyq instituttyŋ qoǧam men memleket arasynda tiımdı dialog alaŋyna ainalǧanyn körsetedı.
Üşınşı ret ötıp jatqan qūryltaidyŋ negızgı bölımıne Prezident Qasym-Jomart Toqaev töraǧalyq ettı. Märtebelı mınberde söz söilegen memleket basşysy Qazaqstan halqyn körısu meiramymen qūttyqtap, Ūlttyq qūryltaidyŋ eldıgımızdıŋ negızın qalaǧan Saraişyq ırgesınde ötıp jatqanynyŋ öz mänı bar ekendıgın, būl toi toilaityn jiyn emes, kerısınşe elımızdı damytuǧa arnalǧan maŋyzdy basqosu ekendıgın basa aitty.
«Qūryltai – eşqaşan toi toilap, äŋgıme-düken qūratyn jiyn bolǧan emes, keleşekte de ondai bolmaidy. Aldyŋǧy ekı otyrysta elımızdı damytuǧa qatysty maŋyzdy bastamalar köterıldı. Onyŋ bırazy oryndaldy. Jalpy özgerıster barlyq salada bolyp jatyr. Eŋ aldymen, halyqtyŋ bereke-bırlıgın saqtau eldıgımız üşın asa maŋyzdy. Yntymaǧy jarasqan, ortaq maqsatqa ūiysqan ūlt eşqaşan ūtylmaidy. Būl ıste ziialy qauym airyqşa röl atqarady. Äsırese, elge sözı ötetın aǧa buynnyŋ orny bölek. Olar – qazaqtyŋ qaimaǧy, ūlttyŋ maqtanyşy», - dedı Prezident.
Memleket basşysy tarihi qūndylyqtar jönınde oi tolǧap, zaŋ jüzınde retteletın naqty ūsynystardy bıldırdı. Kıtap dükenderınde qazaq tılındegı tuyndylardyŋ üles salmaǧynyŋ arta tüskendıgın atap ötıp, memlekettık tıl mäselesıne de toqtaldy.
Qūryltaida äz-Nauryzdyŋ mazmūnyn baiytyp, märtebesın köteru, qazaqy naqyşta kiınu, ūlttyq bıregeilıgımızdı nyǧaitu da Prezident nazarynan tys qalmady.
«Halqymyzdyŋ dünietanymynda qara kiınıp jüru degen atymen bolmaǧan. Būl – elıkteuşılıkten, äsıredınşıldıkten tuǧan ürdıs. Bız salt-dästürımızden ajyramauymyz kerek. Bız babalarymyzdyŋ san myŋjyldyq dıni ılımı men ruhani baǧdaryna arqa süieuımız kerek. Elımızdıŋ ruhani derbestıgın saqtap, ony nyǧaita tüsemız desek, türkı halyqtarynyŋ köpşılıgınıŋ, sonyŋ ışınde qazaqtardyŋ dästürlı dını – sunnittık baǧyttaǧy hanafi mäzhabyna den qoiuymyz qajet», - dedı memleket basşysy.
Alqaly basqosudaǧy sözınde Toqaev halyq arasynda «tūrmystyq zorlyq-zombylyq, qatıgezdık, agressiia men bullingtıŋ beleŋ alyp bara jatqanyn» aityp, «elde zaŋ qataŋ saqtaluy tiıs» dedı.
Ūlttyŋ jaŋa sapasyn qalyptastyru üşın ysyrapşyldyq, tūrmystyq zorlyq-zombylyq jasau syndy jaǧymsyz ädetterden aryluymyz kerektıgın aitqan Prezident, halqymyzdyŋ ruhani negızın qūrmettei otyryp, memleketımızdıŋ zaiyrly el retındegı märtebesın küşeite tüsuımız kerektıgın qadap aitty. El jastarynyŋ radikaldy dınge bet būruy, ludomaniia, naşaqorlyqqa den qoiu syndy keleŋsızdıkter de kün tärtıbınen tys qalmady. Sonymen qatar, alqaly jiynǧa qatysqan bılım jäne ǧylym salasynyŋ basşylary, akademikter, sarapşylar jiynda maman daiyndau baǧdarlamalaryn jaŋǧyrtu, ūltjandylyqty damytu jönınde mındetterdı talqyǧa saldy. Al otandyq sarapşylar Ūlttyq qūryltaidyŋ män-maŋyzy men salmaǧy jyldan jylǧa artyp kele jatqanyn aitady. Olardyŋ paiymdauynşa, mūndai şaralardy aimaqtarda ötkızudıŋ maŋyzy zor. Būl öz kezegınde öŋırlerdıŋ damuyna tyŋ serpın bere alady.
«Ūlttyq qūryltai - qazırgı damu ürdısıne beiımdelgen dala demokratiiasynyŋ jalǧasy. Qūryltailar bastapqyda halyqtyŋ özındık organy bolǧan. Tarihşylardyŋ aituynşa, būryn qūryltailardyŋ saiasi jäne salttyq maŋyzy zor bolǧan eken. Taipa ökılderı äskeri-saiasi mäseleler boiynşa, handy sailau, bilıkke taǧaiyndau jäne basqa mäseleler boiynşa bas qosyp otyrǧan. Osylaişa, özara ıs-qimyl retınde qūryltai demokratiianyŋ negızı boldy. Al qazırgı formattaǧy Ūlttyq Qūryltai öŋırlerdıŋ damuyna oŋ yqpalyn tigızıp jatyr», - dep atap öttı QSZİ bas sarapşysy Aidana Akesina.
Sarapşynyŋ aiuynşa, qūryltaida qordalanǧan problemalar aitylyp qana qoimaidy. Ony şeşudıŋ joldary da qarastyrylady. Sonyŋ nätijesınde ärbır Qazaqstan azamaty aitylǧan mäselelerge jete köŋıl böle otyryp, onyŋ oidaǧydai jüzege asyryluyna sübelı üles qosuy tiıs.
«Ūlttyq qūryltai otyrystarynyŋ negızgı nätijelerı - pliuralizmdı keŋeitu, qoǧamdyq şoǧyrlandyrudy nyǧaitu jönındegı naqty ūsynystar bolyp tabylady. Qūryltai müşelerı - qoǧam qairatkerlerı, ǧalymdar, jazuşylar, ükımettık emes sektor ökılderı – zaŋ jobalaryn äzırleu jönındegı türlı saraptamalyq toptarǧa, memlekettık organdar janyndaǧy komissiialar müşelerı, iaǧni qūryltai jūmysynyŋ nätijelerı zaŋdarda, strategiialyq qūjattarda, zertteulerde körınıs tabuy tiıs. Osylaişa, olardyŋ jūmysy zaŋnama men äleumettık innovasiialardyŋ qalyptasuyna tıkelei äser etedı», - dep atap öttı Aidana Akesina.
Atyrauda ötken Ūlttyq qūryltai müşelerınıŋ bastamasymen Naşaqorlyqqa jäne esırtkı biznesıne qarsy kürestıŋ 2023-2025 jyldarǧa arnalǧan keşendı jospary bekıtıldı. Sondai aq oquşylar men jastar arasynda elektrondy temekılerdı, veiptı qoldanudyŋ aldyn alu jönındegı 2023-2025 jyldarǧa arnalǧan jol kartasy qabyldandy. Aldaǧy uaqytta elektrondy temekılerdı, veiptı äkeluge, öndıruge, satuǧa jäne taratuǧa zaŋmen qataŋ tyiym salynbaq. Būǧan qatysty zaŋ jobasy qazır Parlamentte qarastyrylyp jatyr. Jiynnyŋ qorytyndysy retınde aitylǧan ūsynystardy ıske asyru boiynşa arnaiy ıs-şaralar josparyn äzırleu turaly şeşım qabyldandy. Ūlttyq Qūryltaidyŋ törtınşı otyrysy 2025 jyly Kökşetauda ötetın boldy.
Meruert Raiym
Ūqsas jaŋalyqtar
