Elımızde jyl basynan berı 14 jasqa tolmaǧan 10 qyz tüsık jasatqan. Al jalpy kämeletke tolmaǧandardan 200-ge juyǧy jüktılıgın jasandy türde toqtatypty. Mūndai soraqy statistikany Densaulyq saqtau ministrlıgı jariialady. Vedomstvo mälemetınşe, eŋ köp abort jasatqan qaraǧandylyq jäne aqtöbelık boijetkender eken. Al därıgerler erte jasta jüktılıgın toqtatqan qyzdardyŋ bedeu bolyp, bolaşaqta ana baqytyn sezıne almaityndyǧyn aityp dabyl qaǧuda.
"Qyzym üide, qylyǧy tüzde". Syrtta jürgende şalys basyp, jaŋylysqan boijetkender Qazaqstannyŋ jaǧymsyz statistikasyna qosyp jatqan ülesı az emes. Mäselen, kämelet jasyna tolmaǧan qyzdardyŋ tüsık jasauy boiynşa elımız älem elderı ışınde alǧaşqy ondyǧyna enıptı. Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ mälımetınşe, elımızde jyl basynan berı 14 jasqa tolmaǧan 10 qyz tüsık jasatqan. Eŋ köp derek Qaraǧandy jäne Aqtöbe oblystarynda tırkelgen. Al kämeletke tolmaǧandar arasynda 196 boijetken jüktılıgın jasandy türde toqtatqan eken. Būl tek resmi tırkelgenderı ǧana. Iаǧni, jaǧymsyz körsetkış būdan da köp boluy bek mümkın. Mamandardyŋ sözınşe, şalys basatyndardyŋ denı qalaǧa arman quyp kelgen auyldyŋ qyzdary körınedı. Jeke ömırge kelgende bılımı az, sauaty tömen olar süiıktılerınıŋ mahabbatyna mastanyp, qalai aldanyp qalǧandaryn bılmei qalady eken.
"Myna mektepte oqityn qyzdardyŋ "papigı" bar körınedı. "Papik degen ne?" dep sūrasa, ülken-ülken kısıler qyz balalardyŋ basyn ainaldyryp, qymbat-qymbat zattaryn alyp berıp, qydyruǧa şaqyrady eken. Jaŋaǧydai 14-15 jasqa kelıp tüsık jasatyp jatqan qyzdardyŋ köbeiıp, olardyŋ taǧdyryna osylai äser etıp jatqan mūndai azamattar dep oilaimyn", - deidı qoǧam belsendısı Aişa Qūrmanǧali.
Älı besıkten belı şyqpaǧan oquşy qyzdyŋ jüktılıgı - baryp tūrǧan qylmys. Sondyqtan ony mūndai hälge jetkızgen adam zaŋ aldynda jauap beruı tiıs, deidı qūzyrly organ ökılderı. "14 jastaǧy boijetkender bızde jauapkerşılıkke tartylmaidy. Nege? Öitkenı, olardyŋ äreketterıne jauap beretın ata-anasy, sosyn zaŋdy ökılı. Opekun solar, jauapkerşılıkke tartylady", - zaŋger Saida Süleimenova. Tek byltyrdyŋ özınde 6000 oquşy qyzdyŋ aiaǧy auyr bolyp, 3500-ge juyǧy tüsık jasatypty. Tıptı, abort bylai tūrsyn, "on ekıde bır gülı aşylmaǧandar" arasynda türlı venerologiialyq aurulardy jūqtyrǧandary da barşylyq eken. Al därıgerler bolsa, erte jasta jüktılıgın toqtatqandar, bolaşaqta ana baqytyn sezınuı ekıtalai ekenın aitady. "Eger osy kezde jüktılık bolǧan jaǧdaida, ony tüsık tastaǧan jaǧdaida ärine köptegen asqynular, jynys aǧzalarynyŋ qabynuy, qan ketuı, minustriiaaldyq sikldıŋ būzyluy, sozylmaly qabynu aurulary, analyq jatyr men bezınıŋ funsiiasynyŋ būzyluy, ärı qarai bedeulıkke äkelıp soqtyruy mümkın", - deidı ginekolog Janerke Ajetova. Bır qyzyǧy, halqy bızden bes-alty ese köp elderde "tüsık" degen ūǧym müldem joq eken. Bolǧan künnıŋ özınde neken-saiaq kezdesedı deidı mamandar. Al, halyq qalaulylary bolsa, "barmaq tıstep" qalmas üşın tärbienı küşeitu kerektıgın aitady. "Jastardyŋ jauapkerşılıgın arttyru kerek. Mektepte sonau erte jastan, tärbiege män bölu kerek. Nege ol ekıqabat bolady? Osy ǧoi mäsele. Qorǧana bılu kerek, saqtala bılu kerek, Tüsınu kerek, tärbie jūmystary ǧoi būl jerde", - deidı QR Parlament mäjılısınıŋ deputaty Zäureş Amanjolova. Mamandardyŋ aituynşa, şetelde tüsıktı aldyn-alu jūmystary qarqyndy jüredı. Iаǧni, oquşylaryna mektep qabyrǧasynan bastap, üilı boludyŋ män-jaiy tüsındırıledı. Al bızde būl qanşa köterılgenımen, ūiat degenge salynyp, tek keiınge şegerılude. Qoǧam belsendılerı ūlttyŋ öşuın emes, kerısınşe ösuın qalasaq, tez arada jasandy tüsık boldyrmaudyŋ joldaryn qarastyru qajettılıgın aitady.
Derekköz: kaz.tengrinews.kz "Adyrna" ūlttyq portaly
