2 sáýirde QR Parlamenti Májilisiniń jalpy otyrysynda Májilis depýtaty Qazybek Isa Úkimet basshysy Oljas Bektenovke jergilikti ókiletti organ - máslıhattardyń rólin kóterý týraly “Aq jol” frakııasynyń depýtattyq saýalyn jarııalady.
Qazybek Isa depýtattyq saýalynda:
– Qazir el kóp máselede depýtattarǵa júginetin bolǵandyqtan, halyq saılaǵan ókiletti organnyń rólin kúsheıtý - zaman talaby. Bul óte ózekti máseleni memleket basshysy Q. Toqaevtyń ózi 2022 jylǵy 16 naýryzdaǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda «Azamattardyń ókildi bılikke degen senimin nyǵaıtý úshin máslıhattarǵa basa mán bergen jón. Myqty máslıhattar ózekti máselelerdiń sheshimin tabýǵa jáne aımaqtardaǵy turmys sapasyn jaqsartýǵa áser ete alady» dep atap ótken bolatyn.
Halyqtyń ókildi bılikke senimin nyǵaıtý úshin máslıhattardyń rólin arttyryp, derbestigin qamtamasyz etý maqsatynda Máslıhat tóraǵasy laýazymy engizildi. Sondaı-aq, máslıhattardyń yqpalyn kúsheıtý úshin oblys ákimderin taǵaıyndaý tártibi ózgertildi.
Biraq «máslıhat hatshysy» degen laýazym “tóraǵaǵa” aýysqannan, máslıhat tórge shyǵyp, isi órge shyǵyp ketken joq. Shyn máninde, búginde ákimdikterdiń máslıhattarǵa tolyq ústemdigi anyq, óıtkeni naqty bılik atqarýshy tarmaqqa tıesili. Bul halyq saılaǵan depýtatqa taǵaıyndalǵan ákimniń ústemdik etýi demokratııalyq uǵymǵa eshqandaı saı kelmeıdi.
Ókinishke oraı, jergilikti ókildi organdardyń qyzmetin halyqtyń kópshiligi baıqaı almaýda. Mysaly, Salyq kodeksiniń 696-3-babynda jergilikti máslıhattarǵa bólshek salyqtyń mólsherin eki ese azaıtý quqyǵy berilgen. Bul shaǵyn kásipkerlerdiń aıaǵyna turyp ketýiniń myqty tetigi.
Al máslıhat depýtattary osy quqyǵyn qalaı paıdalanýda? Ótken jyl kórsetkendeı, máslıhattardyń bul quqyǵy, ákimdikterdiń ruqsatynsyz júzege aspaıdy.
“Aq jol” frakııasy salyqty tómendetý qajettiligi týraly Úkimetke jáne oblys ákimderine úsh ret depýtattyq saýal joldady.
Sonyń arqasynda aımaqtardyń basym kópshiliginde 2024 jylǵa arnalǵan bólshek salyq mólsheri tómendetildi.
Osy bólshek salyq týraly pikirtalas, jergilikti máslıhattardyń jáne máslıhat depýtattarynyń mártebesi men ýákilettiliginiń naqtylanbaǵandyǵyn kórsetýde.
Qaǵaz júzinde máslıhattyń ýákilettiligine jergilikti bıýdjetti bekitýmen qatar, Salyq kodeksi boıynsha salyqtyń 6 túrine tólem mólsherin bekitý kiredi eken.
Alaıda, bul máselelerdiń bári qarjymen baılanysty bolǵandyqtan, ákimniń ruqsatynsyz máslıhat depýtattary eshnárse isteı almaıdy qazaqsha aıtqanda…
Máseleniń sheshimi máslıhattardyń ákimdikterge táýeldiligin joıý jolymen sheshilýi tıis. Máslıhattyń derbes quramyn ákimdiktiń kelisimimen aıqyndaýdy toqtatý qajet. Depýtattardy ákim tańdamaı, halyq saılaýy qajet!
Elimizdiń jartysyn basyp qalǵan sý tasqynyna der kezinde tosqaýyl bolmaýy jergilikti máslıhat depýtattarynyń ókilettiginiń álsizdigine de baılanysty. Sebebi óńirlerde sý tasqyny bolatynyn eskertken máslıhat depýtattarynyń dabylyn ákimder qulaqtaryna qystyrmaǵan. Onyń arty mine, alapat sý tasqyny men qyrǵyn mal men úı, múlik shyǵyndaryna alyp keldi. Bul elimizdiń atqarýshy bıligine ay sabaq bolýy tıis jáne máslıhat depýtattary ókilettigin kúsheıtýdi jedeldetý qajet!
Bıyl qurylǵanyna 30 jyl, bir dáýir bolǵan máslıhattardyń bedelin qalaı kúsheıtemiz?
Memleket basshysy, atalmysh Joldaýynda «Saıası jańǵyrý aıasynda máslıhattar jergilikti ózin-ózi basqarýdyń negizgi býynyna aınalýǵa tıis. Búginde olar jergilikti memlekettik basqarý ári jergilikti ózin-ózi basqarý ınstıtýty retinde gıbrıdti sıpatqa ıe bolyp otyr. Sondyqtan máslıhattardyń ókilettigin naqty belgileý qajet» dep atap kórsetken edi. Al bılik tarmaqtary quzyretteriniń tepe-teńdigi eń aldymen bıýdjetti bekitýge baılanysty bolýy tıis.
Elimizdiń Konstıtýııasynda, «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy jergilikti memlekettik basqarý jáne ózin-ózi basqarý týraly» Zańynda máslıhat mártebesi men qyzmetiniń negizgi qaǵıdattary tolyq ashyp kórsetilýi tıis.
Iaǵnı, halyqtyń atynan ókildik etetin organnyń Táýelsizdik, Derbestik, Jarııalylyq sekildi basty tirekteri Zańmen bekitilýi kerek.
Máslıhatta mán bolmasa, jalpy ókiletti organda onyń ókilettigin kúsheıtetin zań bolmasa, halyq saılaǵan depýtattar qalaı jumys istemek?
Osyǵan baılanysty, qurmetti Oljas Abaıuly, «Aq jol» demokratııalyq partııasynyń frakııasy, 2022 jylǵy Konstıtýııalyq reformalarda qarastyrylǵan jergilikti ókildi organdardyń mártebesin kóterý aıasynda,
«Kúshti Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretin Úkimet» formýlasyn jergilikti deńgeıde «yqpaldy máslıhat – esep beretin ákim» formýlasyna jalǵastyryp, olardyń ókilettikteri arajigin aıqyndap, máslıhatty ákimdikke táýelsiz ınstıtýt retinde bılik tarıaqtarynyń tepe-teńdigine jetkizý sharalaryn qarastyrý qajet!
