Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetinde uzaq jyldar boıy eńbek etken belgili ádebıettanýshy ǵalym, sheber ádisker, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, professor Serik Maqpyrulynyń týǵanyna bıyl 80 jyl tolyp otyr. Ǵalymnyń shákirtteri ustazdaryn eske alady.
USTAZ ULAǴATY
2000 jyldyń qyrkúıegi... Tańǵy saǵat segiz... Abaı atyndaǵy qart QazUPÝ, qasıetti qara shańyraq qushaǵyn jaıa, jastardy qarsy alyp tur... Uly Abaıdyń oıly kózqarasy árbir jasqa ósıetin aıtyp, úlken úmit artyp turǵandaı... Terezelerden aýdıtorııaǵa áli de kúz mezgiline yryq bere qoımaǵan kúnniń jaryq ta jyly sáýlesi enip, aınalany nurǵa bólep tur. Saıabaqtan syzylta saıraǵan neshe túrli qustardyń daýysy estiledi. Alystaǵy kondıterlik fabrıkadan kelgen shokolad ıisi aýada sezilip tur. Aýdıtorııada 50-60 shaqty birinshi kýrs bilim alýshylary... Bireýleri kelip, endi bireýleri qateleskenin bilip, dálizde basqa aýdıtorııalardyń esikterinen syǵalap, abyr-sabyr bolyp jatyr. Tereze jaqqa jaıǵasyp jatqan jastar jańa dápterlerimen bastaryn kúnniń sáýlesinen kólegeılep otyr... Birge oqımyz-aý degen 10-15 shaqty bilim alýshy talasa-tarmasa, birinshi qatarǵa jaıǵastyq...
Júregimiz lúpildep, bárimiz de ómirimizdiń jańa kezeńiniń bastalýyn taǵatsyzdana kútip otyrmyz. Osy kezde ashyq turǵan esikten qolynda taıaǵy bar júzi jyly aǵaı kúlimdep kirip keldi. Bárimiz ornymyzdan ushyp tura keldik. «Otyryńdar», – degendeı basyn ızep, aǵaı dárisin bastap ketti... Ózin Serik Maqpyruly dep tanystyrǵannan keıin aǵaı sóz qudireti jóninde sóz marjandaryn tógilte, kórkem sózben kómkerilgen kesteli beınelerdi kóz aldymyzǵa túıdektete tóge bastady. Til baılyǵy, shuraılylyǵy, kórkemdigi, áserliligi – bári-bári Serik aǵaıdyń oqyp otyrǵan dárisinen tabylǵandaı. Biz bolsaq tamsanyp, aǵaıdyń ár sózin jadymyzǵa quıyp alǵymyz kelip otyrǵandaı...
Qyzyǵy sol, Serik Maqpyruly eshqashan qaǵazdan dáris oqymaıtyn. Qolynda birli-jarym josparyn túrtip alǵan bir japyraq qaǵazyna anda-sanda kóz salǵany bolmasa, nazarynyń bári bilim alýshylarda bolatyn edi... Tili sondaı shuraıly, áserli ári kórkem edi... Bizge: «Kerek jerlerin ǵana túrtip alyp otyrarsyzdar», – deıtin... Shirkin, bizge aǵaıdyń ár sózi injý-marjan ispettes, aıtqan bir sózin qaǵazǵa túsirmesek, erteń kórkem sóz tabıǵatyn tanı almaı qalatyndaı bolyp kórinetin... Serik Maqpyruly biz úshin búgingi tilmen aıtqanda róldik model boldy, solaı bolyp qala da beredi.
Dáristi qalaı oqý kerek, aýdıtorııa nazaryn qalaı ózińe aýdaryp, baýrap alý kerek, dáristi qalaısha qyzyqty ótkizý kerek, mine, osynyń bárin Serik aǵaıdan úırenýge bolatyn...
Munymen qosa, Serik Maqpyruly – adamgershilik pen asqan parasattyń ıesi edi... Aǵaı shákirtterine árqashan janashyrlyqpen, qamqorlyqpen qaraıtyn, olardyń bolashaǵyna alańdap ta otyratyn. Talantty shákirtterdi alǵashqy kýrstan óz qaramaǵyna jınap, qamqorlyǵyn aıamaıtyn, bilimge, ǵylymǵa, shyǵarmashylyqqa baýlıtyn...
Biz – Serik Maqpyruly mektebiniń túlekterimiz, aǵaıdyń qazaq ǵylymynda salǵan sara jolyn jalǵastyryp kele jatqan shákirtteri, izbasarlarymyz... Ol kisiniń izin jalǵastyrýshy bolý – shákirtteri úshin úlken mártebe, jetistik desem, áste qatelespeımin... Bizdiń zertteýshi, ǵalym, ustaz, ádebıetshi, tilshi retinde qalyptasý jolymyzda aǵaıdyń orny erekshe boldy. Úlgi aldyq, úırendik, asyl qasıetterin boıymyzǵa sińirdik, eliktedik, barynsha aǵaıdyń senimin aqtamaq boldyq...
Serik Maqpyruly – meniń ustazym, ǵylym men izdenis jolyndaǵy mentorym, jetekshim (2004 j. dıplomdyq jumysymnyń, 2004-2007 jj. kandıdattyq dıssertaııamnyń jetekshisi), rýhanı ákem. Birinshi kýrsta aǵaıdyń maǵan «Ásel, jaqsy oqyǵanyń úshin. Izdenisterińniń basy bolsyn! Serik aǵań» degen esten ketpes tamasha tilegi jazylǵan «Izdenis» jýrnaly áli kúnge deıin jeke kitaphanamnyń tórinen oryn alyp tur, tura da beredi... Aǵaıdyń qoltańbasy kúni búginge deıin meni qanattandyrady, shabyttandyrady, jańa izdenisterge bastaıdy... Sol bergen batasy bolar aǵaıdyń, izdenis pen ǵylym jolynda qazaq ǵylymyna az da bolsa úles qosý maqsatynda shetel asyp izdenip júrgenimiz...
Ortamyzda bolǵanda Serik aǵamyz bıyl seksenniń seńgirine shyǵar edi... Átteń, taǵdyrdyń jazýyna ne shara... Adamgershilik pen parasattyń bıiginen kóringen som tulǵa, ardaqty ustaz, kórnekti ǵalym, rýhanı áke edińiz... Seksen jasyńyzdy shákirtterińizdiń ózderi-aq dúbirli toı etip atap óter edi ǵoı... Jatqan jerińiz jaıly, topyraǵyńyz torqa bolsyn... Siz kóre almaı ketken qyzyq-qýanyshtaryńyzdy Zaıda apamyz ben bala-shaǵalaryńyzǵa kórýge jazsyn...
Estelikti uly Abaı atamyzdyń sózimen aıaqtaǵym keledi... «Óldi deýge syıa ma, aıtyńdarshy, Ólmeıtuǵyn artyna sóz qaldyrǵan»... Shynymen de, Serik Maqpyrulynyń jarqyn beınesi men qazaq ǵylymynda qaldyrǵan óshpes izi shákirtteri men áriptesteriniń estelikterinde, jalpy sóz qudiretin baǵalaıtyn qalyń oqyrmannyń esinde máńgi saqtalmaq...
Ásel Jákim,
PhD in Education (University of Aberdeen, UK), fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, Q.Jubanov atyndaǵy AÓÝ Pedagogıka jáne bilim berýdegi menedjment fakýlteti aǵa oqytýshysy, QazUPÝ-dyń 2004 jylǵy túlegi.
------------------------------------
DÁRIS OQÝDYŃ ShEBERI
2000 jyly Qazaqstannyń túkpir túkpirinen aǵylǵan jastarmen birge qasıetti qara shańyraq, Abaı ýnıversıtetiniń stýdenti ataný maǵan da buıyrǵan edi. Qazaq tili men ádebıeti mamandyǵyna alpystan asa stýdent qabyldandyq. Qazaq fılologııasynda oqyǵan stýdentter úshin 404-shi dárishananyń orny erekshe bolar sózsiz. Sebebi, biz sııaqty aýyl balalary úshin tańsyq dáris (lekııa), dárishana uǵymynyń ata-analarymyz, aǵa-ápkelerimiz jyr etip aıtatyn, júz adamnan asa stýdent otyryp, ataqty professorlardyń dárisin tyńdaıtyn orynnyń qandaı bolatynyn uqtyrǵan alǵashqy dárishanamyz 404 edi.
Kúzdiń qońyrqaı bir kúninde sol dárishanada alǵashqy bolyp Serik aǵaı Maqpyrov «Ádebıettanýǵa kirispe» sabaǵynan dáris ótkizdi. Aǵaıdyń qoıý qara qasy erekshe esimde qalypty. Daýysy qandaı erekshe edi. Syıymdylyǵy úlken dárishanada daýysy anyq, nyq estiletin. Terezege uzaq qarap, qalyń qasyn barynsha kóterip, mıyǵynan kúlip qoıatyny bar edi. ... Sessııanyń ýaqyty taıady. Aǵaı arnaıy ádebı taldaýǵa dápter arnatyp, sol dápterdegi aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalaryn taldaǵan mysalarymyzǵa qaraı qorytyndylap jatty. Birimizdiki durys, birimizdiki qate, birimizdiń Maqpyrovtyń synynan súrinbeı ótkenimiz úshin kóńil kúıimiz tamasha bolsa, kóbimizdiń unjyrǵamyz túsip otyrǵan sátte aǵaı:
- Áı, ne boldy senderge? Bastaryń salbyrap ketipti ǵoı. Onda tyńdańdar,- dep aıtatyn ázil áńgimesi bar edi.
- Bir jas jigit,- dep bastady aǵaı áńgimesin. – Unatqan qyzyn áreń degende saıabaqta serýendeýge alyp shyqqan eken. Stýdentte qaı bir jetisken artyq qarajat bolsyn. Tirnektep jınaǵan aqshasyn quddy bir baı-baǵlannyń balasyndaı qyzǵa shashqan eken sol kúni. Saıabaqtyń ishindegi sol kezdegi ataqty «Juldyz» meıramhanasynan tamaqtanǵan ekeýi syrtqa shyqsa, jaýyn sebeleı bastapty. Qyz: «taksımen qaıtaıyq»,- deıdi. Jigit bar tapqanyn meıramhanaǵa tólep ketken. Qyzdyń aldynda aqsham taýsyldy dep aıtýǵa jigittik namys jibermeı tur. Ne de bolsa dep joldyń jıegine qaraı shyǵady. Qyzdy shashyraǵan sýdan qorǵaǵansyp arqa jaǵyna shyǵarady da ózi taksıge qol kóteredi. Biraq, nege ekeni belgisiz mashınalar jaqyndap keledi eken de toqtamaı, júrip ketedi eken. Solaı biraz turǵan soń «Qoı, myna taksılerdiń toqtaıtyn túri joq, júr jaıaý jetkizip salaıyn- dep qyzdy úıine jaıaý shyǵaryp salǵan eken»,- dep aǵaı áńgimesin aıaqtady. Sodan biz, -«Aǵaı, nege mashınalar toqtamaǵan? Almaty kóshelerinde qol kóterseń toqtaıdy ǵoı!?»,- deımiz. Aǵaı «Jigit bir qolymen mashınany toqtatyp, ekinshi qolymen kete ber degen ısharamen qolyn sermep turǵan eken»,- dedi. Biz dýý kúldik. Jigitter jaǵy «bile júretin eken»,- dep jatty...
R.M. Óskenbaeva,
Q.I. Sátbaev atyndaǵy QazUTZÝ-dyń
qaýymdastyrylǵan professory
PhD, doktor
--------------------------------
ÁR SABAǴYNDA ZERTTEÝ JÚRGIZÝGE TALPYNDYRYP OTYRATYN
«Ustazym meniń ustazym, Ózińmen ótken qys, jazym...» - dep bastalatyn óleń joldary eske túse bastaǵanda, sonaý ózimniń eń alǵash ýnıversıtet tabaldyryǵyn attaǵan kezdegi ustazdarymdy erekshe jylýlyqpen oıyma alamyn. Ońasha sátterde ózimniń ustazdyq etken shákirtterime qarap otyrsam, meni oqytqan aq jarqyn minezdi, aq júrekti, jyly júzdi ustazdarymnyń beınesi kórinip, eriksiz nurly estelikterge jeteleı júredi. 2004 jyly Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetine birinshi kýrsqa oqýǵa keldim. Alǵashqy kúni júregim qobaljyp,ýnıversıtet tabaldyryǵyn qorqaqtaı ashqanym esimde.
Birinshi sabaǵymyz – «Ádebıettanýǵa kirispe».
Úlken dárishanada stýdentter kóptep jınalyp jatyr. Men de kelip aldyńǵy partalardyń birinen oryn aldym. Bir ýaqytta sabaq bastaldy. Dárishanaǵa aqyryndap basyp, Serik aǵaıymyz kirdi. Bárimiz typ-tynysh otyrmyz, ári qaraı ne bolady eken dep. Bir ýaqytta aǵaıymyz ózin jaılap tanystyryp, bizdiń tańdaǵan mamandyǵymyz, pánimiz jaıly aıta bastaǵanda, birinshi kúnnen bastap ózimniń mamandyq tańdaýdan jańylyspaǵanymdy túsindim. Serik aǵaı birden óziniń dárisinde ádebıettiń tereńine úńiltip, bilim aıdynyna erkin júzýge múmkindik berdi desem de bolady. Aǵaıdyń sabaqty erekshe túsindirgeni sonshalyq, ýaqyttyń ótkenin de bilmeı qalǵan edik. Ary qaraı tájirıbe sabaqtarynda, ádebıettiń tereńine úńilip, zerttep, ár qoldanylǵan sózderdi, ádebıettiń troptaryn jeke-jeke taldaýdyń ózi óte keremet edi. Árbir sabaǵynda zertteý júrgizýge stýdentti talpyndyryp otyratyn edi. Bizder aǵaıdyń sabaǵyna erekshe daıyndyqpen kelýge tyrysatynbyz. Bul árıne aǵaıdyń bizge bergen erekshe bilimi men tárbıesiniń jemisi edi. Serik aǵaı oqý úrdisinde stýdenttermen qarym-qatynas úılesimdilik qurǵan ustaz edi. Osy kisiniń arqasynda alǵashqy kúnnen bastap sabaqqa qyzyǵýshylyǵym oıanǵan bolatyn. Serik aǵaı – óz isiniń sheberi. Sebebi bizge qıyn kezeńderde qol úshin sozýdan sharshaǵan emes. Ol kisi- altynnan da baǵaly oılaryn, aqyl-keńesin berýge árdaıym jan. Oqý aıaqtalǵan kezde ol kisi maǵan óziniń batasyn berip, «Izdenis» jýrnalyn syıǵa tartqanda, men ózimdi osy mamandyqty barynsha joǵary deńgeıde alyp júrýge, aǵaıdyń maǵan degen senimin aqtaýǵa ishteı ózime-ózim sert berdim.
Aǵaıdyń sol kezdegi maǵan artqan seniminiń nátıjesinde, búginde men ózim de oqytýshylyq joldy jalǵastyryp, ol kisiniń úıretken aqyly men bilimin tájirıbemde qoldanyp kelemin. Men de Serik aǵaı sııaqty shákirt tárbıeleýde árbir stýdenttiń júreginen oryn taba alýǵa, ádebıet álemine súıispenshiligin oıatýǵa at salysyp júrmin.
Sózimdi qorytyndylaı kele, aǵaıdyń osyndaı dara qasıetteri arqasynda ol kisiniń tárbıelengen stýdentteri Qazaqstannyń túpkir túpkirinde eńbek etýde. Olardyń da aǵaıdyń kórsetken sara joldaryn, óz ómirlerinde, tájrıbelerinde qoldanyp jatqanyna men kámil senemin. Sebebi shákirttiń ózi súıgen, jyldar boıy tálim alǵan ustazynyń aıaýly beınesi kókirek kóriginde, júrek túbinde saqtalýy zańdylyq. Ustaz- balany adam qylyp tárbıelep, kúlimdegen, kúnim degen, seniń júregińe bolashaqqa maqsat qoıa bilýge senim uıalatqan zor tulǵa. Mine, bizdiń Serik aǵaıymyzda osyndaı zor tulǵa edi.
Ásem Dúmshebaeva,
Dıdjıtal kolledjiniń
(burynǵy ataýy QAÝ janyndaǵy Almaty baılanys kolledji)
qazaq tili men ádebıeti pániniń
joǵary sanatty oqytýshysy,
pedagogıka ǵylymynyń magıstri.
Abaı atyndaǵy QazUPÝ 2004 jylǵy túlegi
-----------------------------------------------------------------------------------------
«ǴALYMNYŃ HATY ÓLMEIDI, JAQSYNYŃ ATY ÓLMEIDI»
«Ǵalymnyń haty ólmeıdi, Jaqsynyń aty ólmeıdi»... Serik aǵaı jaıly estelik jazbany dál osy sózben bastaǵym keledi. Búginde ózim basqa salada jumys istesem de, aǵaı jaıly birer sóz jazǵandy jón kórdim. Aǵaı adamgershiligi men meıirimdiligimen ár shákirtin baýrap alatyn ulaǵatty ustaz bolýmen birge, ádebıetti jan-jaqty zerttegen ǵalym. Aǵaı dárisin baıyppen asyqpaı oqı otyryp, qaı stýdent ne istep otyratynyn baıqap qoıatyn. Sondaı-aq stýdentterine jekip uryspaıtyn, kerisinshe erkelete otyryp uıaltyp alatyn. Biz qurbym Ásel ekeýimiz árdaıym aǵaıdyń aldynda birinshi partada otyratynbyz. Birde sabaqqa durys daıyndalmaı kelgen edim... Konspektilerimdi tez qarap shyǵaıyn dep jantalasyp otyrsam, aǵaı: «lırıka týraly Lıra aıtyp bastasyn», -dep meni turǵyzǵany bar ma? Sodan áıteýir áriden bastap, bilgenimdi aıtyp jatyrmyn, aǵaı arasynda maǵan qosylyp, ózi túsindirip te qoıady (durys daıyndalmaǵanymdy túsinip turǵany anyq), sóıtip aǵaı ekeýimiz birge sabaq aıtyp shyqqan bolatynbyz. Sodan birazǵa deıin aǵaıdan uıalyp júrdim... Biraq aǵaı, «daıyndyǵyń nashar», «nege daıyndalmadyń?»,- dep esh eskertý jasamady. Osydan keıin aǵaımyzdyń «Testi, stýdenttiń tilin kesti» degen sózin bar shákirti biletin shyǵar. Serik aǵaı shyn mánisinde, ana tilimizdiń úlken janashyry edi. Árqashan ádemi, kórkem sóıleýge shaqyratyn. Jalpy aǵaı bilim nárimen sýsyndatyp qana qoımaı, shákirtterine ulttyq tálim-tárbıe berip, ustamdylyq pen meıirimdilikke, tulǵa retinde qalyptasýyna baǵyt-baǵdar beretin erekshe jan edi. Aǵaıymyzdyń jylýlyqqa toly meıirimdi júzi máńgi esimizde.
Lıra Rahymberlıeva,
"Jusan bank" AQ Aýdarma basqarmasy, bas menedjer
--------------------------------
SERIK AǴA DARA MAǴAN!
Ustazym Serik Maqpyrulyna arnaý
Bala edik attanǵan stýdenttik ómirge,
Alyp ushqan qulshynys bar bilimge.
Qara shańyraq Abaı dana tórine...
Kirip keldik esh ýaıym joq kóńilde.
Kóńilim bar áli de masaıraǵan,
Bilim ordam áli kúnge asyl maǵan.
Ustaz kórdim...dos ta taptym ardaqty,
Bala shaqtyń albyrttyǵy basylmaǵan.
Ǵalymdyq jolymenen daralanǵan,
Asqar taýdaı Serik aǵaı dara maǵan.
Ustaz-ǵumyr...ómiri ónege bop,
Ár shákirttiń júregimen baǵalanǵan.
Boıynda bar tektilik pen biliktilik,
Bilim berdi bárimizge túrip bilek.
Ór tulǵaly aǵaıdyń ónegesin,
Aqtarady jyr qylyp árbir túlek.
Júrýshi edi...bizdermen jarqyn kúlip,
Sózimizdi qaljyńmen túrlendirip.
Súringendi-sózimen, adasqandy-aqylmen,
Turǵyzatyn ornynan jiger berip.
Ár qazaqtyń balasyn qamshylaǵan.
Jaqyn júrdi janymyzda, jasyn adam,
Bilim bergen urpaǵyńnyń júreginde,
Máńgi beıneń qalady Asyl adam!
J.Mamraeva,
Jetisý oblysy,Sarqan aýdany, Sarqan qalasy "Y.Altynsarın atyndaǵy orta mektebi" KMM-niń qazaq tili men ádebıet pániniń muǵalimi
