Kez kelgen adamnyŋ aqyldylyǧy men inabattylyǧy balaǧa aq sütın berıp, aialap, mäpelep ösırgen anasynyŋ şynaiy jylulyǧy men balasyna degen adal mahabbatynan taraidy. Ana balasyna mahabbatyn tögıp qana qoimai, jaqsy, tüzu joldy körsetıp, bolaşaǧyna baǧyt-baǧdar beredı. Ana boiyndaǧy bükıl asyl qasietterdı sanamalai otyryp: «Men özıŋdı teŋdesı joq qūdıret dep tüsınem» dep Tölegen Aibergenov ananyŋ jer betındegı qanşalyqty qasterlı ūǧym ekenın aityp, tūjyrymdaidy. Köptegen jaqsy qasiet, asqan talant ananyŋ boiynan balaǧa daritynyn eskere otyryp, qazaq dalasyndaǧy aty aŋyzǧa ainalǧan ūly adamdardyŋ analary jaily aqparat berudı jön kördım. Şaǧyn tızbektı oqi otyryp, ana men bala arasyndaǧy berık sabaqtastyqty aŋǧarasyz.
Būl tızbektı bastaityn köşpendı halyqtyŋ ūly ǧalymy-Şoqan Uälihanov. Şoqan Uälihanovtyŋ qazaq tarihyndaǧy tūŋǧyş aǧartuşy-ǧalym, zertteuşı-saiahattauşy ekenı barşaǧa mälım. Ol sanauly ǧana ǧūmyrynda Ystyqkölge, Qūljaǧa, Qaşqariiaǧa sapar şegıp, qūndy dünieler jinaqtap, är ölkeden jinaǧan mälımetterın qaǧaz betıne tüsırıp, kündelık retınde qaldyrǧan. Onyŋ filosofiia, tarih, jaǧrafiia, auyz ädebietı, suret salasynda qūrastyrǧan eŋbekterı-öte qymbat dünieler. Şoqandy osyndai ızdenımpazdyqqa, tapqyrlyqqa baulyǧan adamdardyŋ bırı ärı bıregeiı-äjesı Aiǧanym. Şoqannyŋ äjesı Aiǧanym-XIX ǧasyrdaǧy qazaq äielderı arasynan şyqqan qoǧam qairatkerı, Abylai hannyŋ kelını. Aiǧanym hanym Şoqan üşın naǧyz «danalyqtyŋ kemel mektebı» boldy. Bala kezınen Şoqanǧa qazaq halqynyŋ ejelgı aŋyz-äŋgımelerın,ötken tarihyn aityp, ony önerge, bılımge jetelegen. Şoqan er jetken kezde ony bılımın tolyqtyrsyn degen maqsatpen Ombydaǧy kadet korpusyna oquǧa jıberedı. Sonymen qosa,äjesı Aiǧanym bala Şoqandy suret saluǧa, müsın jasauǧa baulyǧan. Būl derekke onyŋ dosy ärı ǧalym G.N.Potaninnıŋ Şoqan turaly bölısken estelıkterı dälel: «Ol sondai qabılettı edı jäne oqu ornyna tüspei tūryp-aq suret sala bıletın». Osy derekterdı negızge ala otyryp «Aiǧanym hanym el ısıne aralasumen qatar, bala tärbiesıne de erekşe köŋıl bölıp, asqan zerek, daryndy qazaqtyŋ bırtuar azamatyn tärbielep ösırgen» degen tūjyrymǧa toqtalamyz.
Qazaqtyŋ aqylgöi analary jaily söz qozǧaǧanda ūly aqyn Abaidyŋ äjesı Zere men anasy Ūljan esımderın aitpai ketu mümkın emes. Äjesı Zere men anasy Ūljan auzynan estıgen ertegı-aŋyzdar-Abai susyndaǧan halyq ädebietınıŋ alǧaşqy ülgılerı. Jas Abai jūmsaq mınezdı, meiırımdı anasynan, al körkem sözdı, köregendılık pen tapqyrlyqty äjesınen boiyna sıŋırıp ösken. Ūly aqyn jaily jazylǧan daŋqy älemge jaiylǧan «Abai joly» romanynda Abai oqudan üiıne oralǧan sätte analarynyŋ janynda ūzaq uaqyt bolyp, boiyndaǧy ızgı qasietterdı tolyqtyrǧan dep körsetılgen. Anasy Abaiǧa: «Ülkenderdı körgen jerde sälemıŋdı tüzu ber»-dep ünemı eskertıp, ülkenderge qūrmet, kışılerge ızet körsetuge baulidy. Abaidyŋ boiyna tek jaqsy qasietterı darytqan Zere men Ūljan esımderı-tarihta qalǧan analar arasynda ärqaşan şoqtyǧy biık bolyp qala bermek.
HH ǧasyrdaǧy qazaq ädebietınıŋ körnektı ökılderınıŋ bırı Beiımbet Mailin bala künınde köptı körgen, sözge şeşen analardyŋ qolynda tärbielengen. Äkesınen jastai jetım qalǧan Beiımbet şeşesı Gülǧizar men äjesı Boidastyŋ qolynda ösedı. Äjesı Boidas sözge jüirık, daryndy kısı bolǧandyǧyn Beiımbet öz estelıgınde: «Ülken şeşem de öleŋge öte äkes adam edı, eskı qissalardy tyŋdap bolyp, bırer kürsınıp alyp özı öleŋ aitatyn edı, keide maǧan qarap külımsırep: «Qaraǧym-au, sen joqta men öleŋ şyǧaryp qoidym»-deitın edı»,- dep jazǧan. Būl jazbalardan Beiımbetke aqyndyq önerdıŋ äjesınen boiyna daryǧanyn anyq baiqaimyz. Osylaişa Beiımbet aqyndyq qabıletı bar äjesınıŋ qolynda bolyp, ol kısıden sözge şeşendıktı üirenedı.
Kelesı kezekte tuyndylary älemdık ädebiet qoryna engen, qazaq halqynyŋ ataqty kösemsöz şeberı-Mūhtar Äuezov. Abaidy erekşe süiıp oqyp, «Bır qys, bır jazda Abaidy tügelge juyq jattap alǧan» Mūhtardyŋ sana-sezımın, aqyl-oiyn damytqan äjesı-Dınäsıl. Atasy Äuez ben äjesı Dınäsıl nemerelerıne Abai öleŋderın qaita-qaita aitqyzyp, tyŋdap otyrǧan. Äjesı men atasynyŋ būl tärbiesı Mūhtardyŋ oquǧa degen qūştarlyǧyn oiatyp, zeiının aşyp, bılımın arttyrǧan. Qazaq ädebietınde Mūhtar Äuezov pen Ūly Abai esımı bırge aityluy osydan bolar.
Ūly dala töŋıregınde «Men qazaqpyn» dep ün qatqan aqiyq aqyn Jūban Modaǧaliev öner närın anasynyŋ boiynan sıŋırgen. Äkesınen jastai jetım qalǧan aqyn öz anasy Zerıpten alǧan tälım-tärbie jaiynda: « Sırä, aqyndyq qabıletı menıŋ qanyma ana sütımen sıŋse kerek. Anam jas kezınde qazaqtyı batyrlar jyrynyŋ nebır ädemılerın ūzaqty tün jatqa aitatyn, aqyndar aitysynan qalmaityn» dep anasynyŋ darynyn özıne de berılgendıgın aita ketedı. Qazaqta tūlǧaŋda qandai da bır önerıŋ bolsa: «Kımnen darydy? Anaŋnan ba, äkeŋnen be?» dep mındettı türde sūraidy. Mıne, patriot aqynnyŋ estelıgı osy qaǧidaǧa negızdelgen siiaqty.
Atalǧan tarihi tızbekten ǧalym da, aqyn da, alyp batyr da anadan tuatynyn ūǧynamyz. Qazaq ädebietınde de, qazaq tarihynda da taǧdyry ananyŋ aq sütımen örılgen aŋyz adamdar jeterlık. Qazırgı taŋda sol ananyŋ ystyq mahabbatymen qosa asyl önerın de, ǧajap mınezın de boiyna sıŋırıp boi jetıp, er jetıp kele jatqan ūrpaq az emes. Sondyqtan da balalaryna ruhani azyq , ruhani qazyq bolyp, zaman aǧymynyŋ jyldamdyǧyna qarai baǧyttap, sanaly ūrpaq tärbielep otyrǧan analarymyzdyŋ esımı tarihta altyn ärıptermen jazyluy tiıs.
Şalqarova Aidana Erbolqyzy Qyzylorda qalasyndaǧy №145 orta mekteptıŋ 11-synyp oquşysy
