«Mama, endı eşqaida barmai-aq qoiaiyqşy. Men lagerge oralǧym kelmeidı. Qazaqstan sondai ädemı. Mūnda bärı jaqsy. Osy jerde qalaiyqşy». Būl bes jyl uaqytyn Siriiada ūrlatqan Baljannyŋ ūly Iliiastyŋ elge oralǧan sätte anasyna aitqan alǧaşqy sözı. Jat aǧymǧa ulanyp, adasqan Baljan sūhbat bastalmas būryn materialdy özınıŋ suretımen qosa jariialauymyzdy ötındı.
– Özıŋız äp-ädemı, aqyldy qyzsyz. Mūndai jat aǧymnyŋ jetegınde qalaişa ketıp jürsız?
– Oral qalasynyŋ tumasymyn. Äkemnıŋ jalǧyz qyzymyn. Jalǧyzdyǧymdy paidalanyp, erkelıgımnen ajyraǧym kelmeitın. Bıraq äkem men anam ajyrasyp kettı. Sol kezde ışkı älemımnıŋ kül-talqany şyqty. Köp ūzamai anam ekınşı ret tūrmys qūrdy. Men ata-äjemnıŋ qolynda qaldym. Syrtqy älemge degen ökpem ata-äje, ata-anammen aradaǧy qarym-qatynasymyzǧa kerı äser ettı. Söitıp jürgenımızde, anam köz jūmdy. Ol kezde men 13 jasta edım. Alasūryp, qatty qinaldym. Özımdı älemde jalǧyz qalǧandai sezınıp, küizelıske tüsıp kettım.
– Sodan…
– Bırde Äigerım esımdı qyzben tanystym. Ol kezde Äigerım namaz oqityn. Bır qyzyǧy, ol ünemı ūzyn qara kiımmen jüruşı edı. Bıraq naq sol kezde men üşın Äigerımnıŋ syrtqy tūrpatynyŋ eş maŋyzy bolǧan joq. Basymdaǧy qiynşylyqtyŋ bärın Äigerımge aityp jürdım. Işı-bauyryma kırıp alǧan ol maǧan eŋ jaqyn adamym siiaqty körınetın. Söitıp jürıp, Äigerım menı dınmen tanystyra bastady. Keiın onyŋ qūrbylarymen jaqyn aralasyp jürdım. Ol kezde 15 jasta edım. Jastyqpen bolsa kerek, Äigerım bastaǧan qyzdardyŋ menı ata-anamnan artyq jaqsy köretınıne sendırdı.
Arada uaqyt öte kele, Äigerım siiaqty men de qara jamyla bastadym. Bıraq otbasym niqab kiiuıme qarsy boldy. Bar şaǧymymdy, mūŋymdy jaŋadan tapqan qūrbylaryma aitqan kezde, olar maǧan küieuge şyǧuǧa keŋes berdı. Söitıp, bolaşaq küieuımmen tanystyrdy. Joldasymnyŋ jasy bıraz ülkendıgıne qaramastan, oǧan tūrmysqa şyǧuǧa asyqtym. Menı bolaşaǧymnyŋ qalai bolatyny emes, üiden tezırek qūtylu jaǧy alaŋdatyp jürgen edı. Söitıp, 16 jasqa tolar-tolmastan, üiden qaşyp şyǧyp, tūrmys qūrdym.
– Ärı qarai ne boldy? Ol kezde joldasyŋ da özıŋmen baǧyttas (dıni senımı) boldy ma?
– Qūlsaryǧa keldık. Üide toidyŋ yrymy jasaldy. Özge qalyŋdyqtar siiaqty aq köilek kimedım. Ülken toidyŋ jasaluyna joldasym qarsy boldy. Sebebı ekeumız de ol kezde toi jasaudy haram dep tüsınetınbız. Küieuım ekeumız bastapqyda Qūlsaryda, onyŋ şaŋyraǧynda tūra bastadyq. Keiın Atyrau qalasyna köşıp keldık. Küieuım – üiınıŋ tūŋǧyşy. Bes balanyŋ ülkenı bolatyn. Ärı menen jetı jasqa eresektıgı bar. Kolledjdı, keiın institutty üzdık diplommen bıtırgen, öte sauatty jıgıt. Teŋız qalaşyǧynda jūmys ıstep jürdı. Sondyqtan, men küieuımnıŋ dıni baǧytta qatelesıp jürgenın bılmedım. Özımdı de tura joldamyn dep oilaitynmyn. Cöitsem, küieuım Atyraudan jasyryn türde Abdul Uahabtyŋ (terıs aǧymnyŋ negızın qalauşy) «Üş negız» kıtaby boiynşa bılım alǧan eken. Jasyryn sabaq alǧan küieuımnıŋ aldymen Mysyr, keiın Siriiaǧa bet aluyna osy jaǧdai sebep boldy. Mysyr astanasy Kairde joldasym jeke ortalyqtan sabaq alyp jürdı. Men äielderge arnalǧan arab tılı kursyna baryp, tıl üirene bastadym. Ol kezde, ärine, oqudy aiaqtaǧan soŋ, elge audarmaşy maman retınde oralamyn dep oiladym. Bıraq arada segız ai ötkende küieuım Siriiaǧa baryp, halifat ornatu jolynda küresetınımızdı aitty. Būl 2013 jyldyŋ säuırı bolatyn. Osylaişa, menıŋ ömırımdegı eŋ ülken qatelık saǧaty bastaldy…
– Özıŋnıŋ qateleskenıŋdı qaşan, qandai jaǧdaidan keiın tüsındıŋ?
– Ol jaqta adasyp jürgen qazaqstandyqtardyŋ sany öte köp boldy. Tıptı balalarymen qosa, ata-äjesın de ala kelgen köp otbasylar bar. Olar eldegı üi-jai, kölıkterın satyp, Siriiaǧa bırjola kelgender edı. Mal-mülkın satudan tüsken aqşany DAİŞ-tıŋ (elımızde tyiym salynǧan terroristık ūiym) jendetterıne «ortaq maqsat» üşın dep ötkızıp jıberdı.
Ana jaqtaǧy qantögıstı, qatygezdıktı künde körıp jürgen joldasym da bızdıŋ adasqanymyzdy tüsındı. Sol sätten bastap bız jasyryn türde elge oraludyŋ jolyn ızdestıre bastadyq. Būl 2016 jyl edı.
– Sonda naqty qandai qatygezdıktıŋ kuäsı boldyŋyz?
– DAİŞ jendetterı kışkentai er balalardy alty jasqa tolar-tolmastan, äskeri daiyndyqqa alyp ketıp otyrady. Sol qarǧys atqyr soǧys dalasynda ömırge kelgen menıŋ ūlym eşqaida barǧan joq. Sebebı jasy kışkene edı. Bıraq balalar lagerınde pedofilizm, gomoseksualizm siiaqty aiuandyqtardyŋ barlyǧy bolyp jatqanyn közımız körıp jürdı. Kışkentai balalardy qorlaǧan jaǧdailar köp tırkeldı. Taǧdyry aianyşty halge tüsken büldırşınderdıŋ arasynda qazaq balalary da jür. Säbilerdı DAİŞ şeihtarynyŋ 13-15 jastaǧy ūldary aiausyz qorlap jatatyn. Bıraq ol üşın kınälıler jazalanbaityn. Keiın būl qalypty jaǧdaiǧa ainaldy. Osyndai jiırkenıştı äreketterdı jyly jauyp qoiyp otyrǧan DAİŞ bilıgınıŋ äşeiın betperde kiıp jürgenın tüsınu qiyn emes…
– Äielderge qarym-qatynas qalai boldy? Äielder üşın on neşe ret tūrmys qūru qalypty jaǧdai sanalady degendı de estıdık.
– Men özım 10, 15, tıptı 19 ret küieuge şyqqan äielderdı bılemın. Ol äieldıŋ erkekjandylyǧynan emes, DAİŞ qoǧamy äieldı osyndai beişara deŋgeige deiın tüsırıp tastaǧandyǧynyŋ nätijesı. Ol jaqta erkek äielmen ekı-üş kün tūrǧannan keiın ajyrasyp kete alady. Söitıp, ekınşı äiel alyp, bır aptadan soŋ ony da tastai salady. Oqiǧa osylai jalǧasa beredı. Olar bır-bırıne äielderdı syilai salatyn. Mūny özderı «qūrmet» dep tüsındıretın.
Qoldan-qolǧa «syilyq» retınde ötken äielderdı bılemın. Olar ata-analaryn eske alyp, qatty jylaityn. Olardyŋ auyr taǧdyry turaly estıp, men de jylaitynmyn. Jandy quyrşaqqa ainalǧan ol äielderdı baskeserler jezökşe dep ataityn. Al, şyndyǧynda, äielderdı qorlap otyrǧan baskeserlerdıŋ özderı.
– Ol jaqtan qalai qaşyp şyqtyŋ? Elge kelgen jaǧdaida ıstı boludan qoryqpadyŋ ba?
– Adasqanymyzdy tüsıngennen keiın küieuım ekeumız qaşyp şyǧuǧa kün saiyn ärekettenıp jürdık. Arnaiy top qūryp, talai märte qaşqanymyzben, adasyp, bärıbır baskeserlerdıŋ qolyna qaita tüsetınbız. Söitıp jürgende, bızdıŋ tobymyzda bolǧan atyraulyq ekı jıgıttı baskeserler jazalap, atyp öltırdı. Bıraq bız soŋyna deiın küresuge bekındık. Ūzaq uaqytqa sozylǧan operasiiamyz sättı aiaqtalyp, kürdterdıŋ qolyna öz erkımızben berıldık.
Bastapqyda türmede jattyq. Keiın bızdı tūtqyndar lagerıne ornalastyrdy. Lagerde jatqan uaqytymyzda tūtqynda jürgen iraqtyqtardyŋ özı «Erteŋ elıŋe barǧan uaqytta on bes – jiyrma jylǧa deiın türmede otyrasyŋ. Odan da DAİŞ-ke qaita barǧanyŋ dūrys» dep ügıttep jürdı. Men sol kezde, «Meilı türmege otyryp, şyqqanym artyq. Esesıne, jazamdy öz elımde öteimın. Ärı öz elımde balalarymnyŋ qauıpsızdıkte bolaryna senemın. Myna jerde ölım saǧatyn kütıp jürgennen görı, on bes jyl türmede otyrǧanym artyq» dep jauap beretınmın.
– Baljan, qalai desek te, sız baqytty adamsyz. Sebebı sonşama qatygezdıktıŋ ortasynan elge aman oralyp otyrsyz. Qateleskenın keş tüsınıp, süiegı dalada qalǧan qaraközderımız qanşama…
– Rasymen de, ol jaqta şetten kelgender üşın kerı qaitatyn jol joq. Soǧys dalasynda opat bolǧandardyŋ bırı – qūrbym Nūrjamal. 1987 jyly tuǧan. Qūlsarynyŋ qyzy. Onyŋ tört balasy boldy. Küieuı 2012 jyly terrorizm baby boiynşa sottalǧan Nūrjamal köp ūzamai balalaryn alyp, Siriiaǧa qaşyp keldı. Sol jerde täjık jıgıtıne ekınşı ret tūrmysqa şyqty. Bıraq küieuı soǧysta qaza tapty. Oŋbai qateleskenın keş tüsıngen qūrbym keiın äkesıne qoŋyrau şalyp, kömek sūrady. Äkesı jolyn tauyp, Nūrjamalǧa bes myŋ AQŞ dollaryn audarady. Bıraq qūrbyma elge oralu baqyty būiyrmapty. Onda aqşa baryn bılıp qalǧan qazaq äielder Nūrjamaldy aldap, jolǧa alyp şyǧyp, qinap öltırgen.
Nūrjamal ekeumız jaqyn qūrby boldyq. Ünemı eldı armandap, jospar qūratynbyz.
– Taǧy bır sūraq. Adamdar aiausyz qyrylyp jatqan ol jerden balalardy qalai aman saqtap alyp keldıŋız? Estuımızşe, köptegen säbi jarylys, atys kezınde şeiıt bolyp ketedı eken…
– Men balalarymdy ünemı juynatyn bölmede jasyryp jürdım. Terezesı joq jerdı oqtyŋ änebır keremetteiı de tesıp öte almaitynyn bıletınmın. Balapandarymdy dalaǧa mülde şyǧarmaitynmyn. Sebebı kez kelgen uaqytta qaŋǧyǧan oq tiıp ketuı mümkın edı. Osyndai arpalystyŋ üstınde säbilerımnıŋ balalyq şaǧyn ūrlaǧanym üşın, özımdı kınälı sezıngenım ras. Balalarym ol jaqtan aşyq aspandy körmei östı.
– Taǧy ne aitasyz…
– Bız panalaǧan kürdterdıŋ lagerınde şeteldıkter köp boldy. Bes jyl, üş jyl boiyna elınen habar kütıp otyrǧan äielderdıŋ qatary tıpten mol. Olar Qazaqstannyŋ «Jusan» arnaiy operasiiasyn jürgızıp jatqanyn estıp, bızge qatty qyzyǧa qaraityn. Sebebı basqa memleketter äielder men balalardy ǧana qaitaryp jatyr. Onda da jyldap küttıredı. Al bızdıŋ elımız äiel-balamen bırge, erlerdı de äketude. Mūny körgen Reseiden, Kavkazdaǧy Daǧystannan kelgen äielder «Qazaqstannyŋ azamaty bolǧymyz keledı» dep te jürdı.
Ūşaqtan tüsken uaqytta da bızdı äskeriler de, medbikeler de jyly qabaqpen qarsy alyp, tıptı qūşaqtap, jaǧdaiymyzdy sūrap, bäiek bolyp jatty. Men borttan şyqqannan bastap jylaumen boldym. Sebebı būl toqtamai aqqan quanyştyŋ köz jasy. Köp ūzamai üşınşı säbiımdı ömırge äkelemın. UZİ ışımdegı närestemnıŋ ūl ekenın aitty. Amandyq bolsa, ūlyma Prezidenttıŋ esımın beremın.
Küieuım qazır Siriia dalasynda baskeserlerdıŋ qolynda qaldy. Habar joq. Bıraq tübı ol elge oralady degen ümıttemın. Aman-esen jeŋıldengen soŋ, universitetke oquǧa tüsemın. Balalarymdy ösırıp-jetıldıru üşın eŋbek etemın.
– Özıŋız äp-ädemı, aqyldy qyzsyz. Mūndai jat aǧymnyŋ jetegınde qalaişa ketıp jürsız?
– Oral qalasynyŋ tumasymyn. Äkemnıŋ jalǧyz qyzymyn. Jalǧyzdyǧymdy paidalanyp, erkelıgımnen ajyraǧym kelmeitın. Bıraq äkem men anam ajyrasyp kettı. Sol kezde ışkı älemımnıŋ kül-talqany şyqty. Köp ūzamai anam ekınşı ret tūrmys qūrdy. Men ata-äjemnıŋ qolynda qaldym. Syrtqy älemge degen ökpem ata-äje, ata-anammen aradaǧy qarym-qatynasymyzǧa kerı äser ettı. Söitıp jürgenımızde, anam köz jūmdy. Ol kezde men 13 jasta edım. Alasūryp, qatty qinaldym. Özımdı älemde jalǧyz qalǧandai sezınıp, küizelıske tüsıp kettım.
– Sodan…
– Bırde Äigerım esımdı qyzben tanystym. Ol kezde Äigerım namaz oqityn. Bır qyzyǧy, ol ünemı ūzyn qara kiımmen jüruşı edı. Bıraq naq sol kezde men üşın Äigerımnıŋ syrtqy tūrpatynyŋ eş maŋyzy bolǧan joq. Basymdaǧy qiynşylyqtyŋ bärın Äigerımge aityp jürdım. Işı-bauyryma kırıp alǧan ol maǧan eŋ jaqyn adamym siiaqty körınetın. Söitıp jürıp, Äigerım menı dınmen tanystyra bastady. Keiın onyŋ qūrbylarymen jaqyn aralasyp jürdım. Ol kezde 15 jasta edım. Jastyqpen bolsa kerek, Äigerım bastaǧan qyzdardyŋ menı ata-anamnan artyq jaqsy köretınıne sendırdı.
Arada uaqyt öte kele, Äigerım siiaqty men de qara jamyla bastadym. Bıraq otbasym niqab kiiuıme qarsy boldy. Bar şaǧymymdy, mūŋymdy jaŋadan tapqan qūrbylaryma aitqan kezde, olar maǧan küieuge şyǧuǧa keŋes berdı. Söitıp, bolaşaq küieuımmen tanystyrdy. Joldasymnyŋ jasy bıraz ülkendıgıne qaramastan, oǧan tūrmysqa şyǧuǧa asyqtym. Menı bolaşaǧymnyŋ qalai bolatyny emes, üiden tezırek qūtylu jaǧy alaŋdatyp jürgen edı. Söitıp, 16 jasqa tolar-tolmastan, üiden qaşyp şyǧyp, tūrmys qūrdym.
– Ärı qarai ne boldy? Ol kezde joldasyŋ da özıŋmen baǧyttas (dıni senımı) boldy ma?
– Qūlsaryǧa keldık. Üide toidyŋ yrymy jasaldy. Özge qalyŋdyqtar siiaqty aq köilek kimedım. Ülken toidyŋ jasaluyna joldasym qarsy boldy. Sebebı ekeumız de ol kezde toi jasaudy haram dep tüsınetınbız. Küieuım ekeumız bastapqyda Qūlsaryda, onyŋ şaŋyraǧynda tūra bastadyq. Keiın Atyrau qalasyna köşıp keldık. Küieuım – üiınıŋ tūŋǧyşy. Bes balanyŋ ülkenı bolatyn. Ärı menen jetı jasqa eresektıgı bar. Kolledjdı, keiın institutty üzdık diplommen bıtırgen, öte sauatty jıgıt. Teŋız qalaşyǧynda jūmys ıstep jürdı. Sondyqtan, men küieuımnıŋ dıni baǧytta qatelesıp jürgenın bılmedım. Özımdı de tura joldamyn dep oilaitynmyn. Cöitsem, küieuım Atyraudan jasyryn türde Abdul Uahabtyŋ (terıs aǧymnyŋ negızın qalauşy) «Üş negız» kıtaby boiynşa bılım alǧan eken. Jasyryn sabaq alǧan küieuımnıŋ aldymen Mysyr, keiın Siriiaǧa bet aluyna osy jaǧdai sebep boldy. Mysyr astanasy Kairde joldasym jeke ortalyqtan sabaq alyp jürdı. Men äielderge arnalǧan arab tılı kursyna baryp, tıl üirene bastadym. Ol kezde, ärine, oqudy aiaqtaǧan soŋ, elge audarmaşy maman retınde oralamyn dep oiladym. Bıraq arada segız ai ötkende küieuım Siriiaǧa baryp, halifat ornatu jolynda küresetınımızdı aitty. Būl 2013 jyldyŋ säuırı bolatyn. Osylaişa, menıŋ ömırımdegı eŋ ülken qatelık saǧaty bastaldy…
– Özıŋnıŋ qateleskenıŋdı qaşan, qandai jaǧdaidan keiın tüsındıŋ?
– Ol jaqta adasyp jürgen qazaqstandyqtardyŋ sany öte köp boldy. Tıptı balalarymen qosa, ata-äjesın de ala kelgen köp otbasylar bar. Olar eldegı üi-jai, kölıkterın satyp, Siriiaǧa bırjola kelgender edı. Mal-mülkın satudan tüsken aqşany DAİŞ-tıŋ (elımızde tyiym salynǧan terroristık ūiym) jendetterıne «ortaq maqsat» üşın dep ötkızıp jıberdı.
Ana jaqtaǧy qantögıstı, qatygezdıktı künde körıp jürgen joldasym da bızdıŋ adasqanymyzdy tüsındı. Sol sätten bastap bız jasyryn türde elge oraludyŋ jolyn ızdestıre bastadyq. Būl 2016 jyl edı.
– Sonda naqty qandai qatygezdıktıŋ kuäsı boldyŋyz?
– DAİŞ jendetterı kışkentai er balalardy alty jasqa tolar-tolmastan, äskeri daiyndyqqa alyp ketıp otyrady. Sol qarǧys atqyr soǧys dalasynda ömırge kelgen menıŋ ūlym eşqaida barǧan joq. Sebebı jasy kışkene edı. Bıraq balalar lagerınde pedofilizm, gomoseksualizm siiaqty aiuandyqtardyŋ barlyǧy bolyp jatqanyn közımız körıp jürdı. Kışkentai balalardy qorlaǧan jaǧdailar köp tırkeldı. Taǧdyry aianyşty halge tüsken büldırşınderdıŋ arasynda qazaq balalary da jür. Säbilerdı DAİŞ şeihtarynyŋ 13-15 jastaǧy ūldary aiausyz qorlap jatatyn. Bıraq ol üşın kınälıler jazalanbaityn. Keiın būl qalypty jaǧdaiǧa ainaldy. Osyndai jiırkenıştı äreketterdı jyly jauyp qoiyp otyrǧan DAİŞ bilıgınıŋ äşeiın betperde kiıp jürgenın tüsınu qiyn emes…
– Äielderge qarym-qatynas qalai boldy? Äielder üşın on neşe ret tūrmys qūru qalypty jaǧdai sanalady degendı de estıdık.
– Men özım 10, 15, tıptı 19 ret küieuge şyqqan äielderdı bılemın. Ol äieldıŋ erkekjandylyǧynan emes, DAİŞ qoǧamy äieldı osyndai beişara deŋgeige deiın tüsırıp tastaǧandyǧynyŋ nätijesı. Ol jaqta erkek äielmen ekı-üş kün tūrǧannan keiın ajyrasyp kete alady. Söitıp, ekınşı äiel alyp, bır aptadan soŋ ony da tastai salady. Oqiǧa osylai jalǧasa beredı. Olar bır-bırıne äielderdı syilai salatyn. Mūny özderı «qūrmet» dep tüsındıretın.
Qoldan-qolǧa «syilyq» retınde ötken äielderdı bılemın. Olar ata-analaryn eske alyp, qatty jylaityn. Olardyŋ auyr taǧdyry turaly estıp, men de jylaitynmyn. Jandy quyrşaqqa ainalǧan ol äielderdı baskeserler jezökşe dep ataityn. Al, şyndyǧynda, äielderdı qorlap otyrǧan baskeserlerdıŋ özderı.
– Ol jaqtan qalai qaşyp şyqtyŋ? Elge kelgen jaǧdaida ıstı boludan qoryqpadyŋ ba?
– Adasqanymyzdy tüsıngennen keiın küieuım ekeumız qaşyp şyǧuǧa kün saiyn ärekettenıp jürdık. Arnaiy top qūryp, talai märte qaşqanymyzben, adasyp, bärıbır baskeserlerdıŋ qolyna qaita tüsetınbız. Söitıp jürgende, bızdıŋ tobymyzda bolǧan atyraulyq ekı jıgıttı baskeserler jazalap, atyp öltırdı. Bıraq bız soŋyna deiın küresuge bekındık. Ūzaq uaqytqa sozylǧan operasiiamyz sättı aiaqtalyp, kürdterdıŋ qolyna öz erkımızben berıldık.
Bastapqyda türmede jattyq. Keiın bızdı tūtqyndar lagerıne ornalastyrdy. Lagerde jatqan uaqytymyzda tūtqynda jürgen iraqtyqtardyŋ özı «Erteŋ elıŋe barǧan uaqytta on bes – jiyrma jylǧa deiın türmede otyrasyŋ. Odan da DAİŞ-ke qaita barǧanyŋ dūrys» dep ügıttep jürdı. Men sol kezde, «Meilı türmege otyryp, şyqqanym artyq. Esesıne, jazamdy öz elımde öteimın. Ärı öz elımde balalarymnyŋ qauıpsızdıkte bolaryna senemın. Myna jerde ölım saǧatyn kütıp jürgennen görı, on bes jyl türmede otyrǧanym artyq» dep jauap beretınmın.
– Baljan, qalai desek te, sız baqytty adamsyz. Sebebı sonşama qatygezdıktıŋ ortasynan elge aman oralyp otyrsyz. Qateleskenın keş tüsınıp, süiegı dalada qalǧan qaraközderımız qanşama…
– Rasymen de, ol jaqta şetten kelgender üşın kerı qaitatyn jol joq. Soǧys dalasynda opat bolǧandardyŋ bırı – qūrbym Nūrjamal. 1987 jyly tuǧan. Qūlsarynyŋ qyzy. Onyŋ tört balasy boldy. Küieuı 2012 jyly terrorizm baby boiynşa sottalǧan Nūrjamal köp ūzamai balalaryn alyp, Siriiaǧa qaşyp keldı. Sol jerde täjık jıgıtıne ekınşı ret tūrmysqa şyqty. Bıraq küieuı soǧysta qaza tapty. Oŋbai qateleskenın keş tüsıngen qūrbym keiın äkesıne qoŋyrau şalyp, kömek sūrady. Äkesı jolyn tauyp, Nūrjamalǧa bes myŋ AQŞ dollaryn audarady. Bıraq qūrbyma elge oralu baqyty būiyrmapty. Onda aqşa baryn bılıp qalǧan qazaq äielder Nūrjamaldy aldap, jolǧa alyp şyǧyp, qinap öltırgen.
Nūrjamal ekeumız jaqyn qūrby boldyq. Ünemı eldı armandap, jospar qūratynbyz.
– Taǧy bır sūraq. Adamdar aiausyz qyrylyp jatqan ol jerden balalardy qalai aman saqtap alyp keldıŋız? Estuımızşe, köptegen säbi jarylys, atys kezınde şeiıt bolyp ketedı eken…
– Men balalarymdy ünemı juynatyn bölmede jasyryp jürdım. Terezesı joq jerdı oqtyŋ änebır keremetteiı de tesıp öte almaitynyn bıletınmın. Balapandarymdy dalaǧa mülde şyǧarmaitynmyn. Sebebı kez kelgen uaqytta qaŋǧyǧan oq tiıp ketuı mümkın edı. Osyndai arpalystyŋ üstınde säbilerımnıŋ balalyq şaǧyn ūrlaǧanym üşın, özımdı kınälı sezıngenım ras. Balalarym ol jaqtan aşyq aspandy körmei östı.
– Taǧy ne aitasyz…
– Bız panalaǧan kürdterdıŋ lagerınde şeteldıkter köp boldy. Bes jyl, üş jyl boiyna elınen habar kütıp otyrǧan äielderdıŋ qatary tıpten mol. Olar Qazaqstannyŋ «Jusan» arnaiy operasiiasyn jürgızıp jatqanyn estıp, bızge qatty qyzyǧa qaraityn. Sebebı basqa memleketter äielder men balalardy ǧana qaitaryp jatyr. Onda da jyldap küttıredı. Al bızdıŋ elımız äiel-balamen bırge, erlerdı de äketude. Mūny körgen Reseiden, Kavkazdaǧy Daǧystannan kelgen äielder «Qazaqstannyŋ azamaty bolǧymyz keledı» dep te jürdı.
Ūşaqtan tüsken uaqytta da bızdı äskeriler de, medbikeler de jyly qabaqpen qarsy alyp, tıptı qūşaqtap, jaǧdaiymyzdy sūrap, bäiek bolyp jatty. Men borttan şyqqannan bastap jylaumen boldym. Sebebı būl toqtamai aqqan quanyştyŋ köz jasy. Köp ūzamai üşınşı säbiımdı ömırge äkelemın. UZİ ışımdegı närestemnıŋ ūl ekenın aitty. Amandyq bolsa, ūlyma Prezidenttıŋ esımın beremın.
Küieuım qazır Siriia dalasynda baskeserlerdıŋ qolynda qaldy. Habar joq. Bıraq tübı ol elge oralady degen ümıttemın. Aman-esen jeŋıldengen soŋ, universitetke oquǧa tüsemın. Balalarymdy ösırıp-jetıldıru üşın eŋbek etemın.
Sūhbattasqan Baian JANŪZAQOVA, Atyrau oblysy
"Adyrna" ūlttyq portaly
