2024 jylǧy 31 mamyr künı Şoqan Uälihanovatyndaǧy Kökşetau universitetı ǧimaratynda«Aqmola öŋırındegı zobalaŋ jyldar: Aqiqat pen ūrpaq sabaqtastyǧy» taqyrybynda ǧylymikonferensiia öttı.
Alqaly jiynǧa Aqmola oblysy Işkı saiasat basqarmasynyŋ basşysy Almas Alin, Ş.Uälihanov at. Kökşetau universitetınıŋ t.ǧ.k., dosent Almagül Küşpaeva, Ş.Uälihanov at. Kökşetau universitetınıŋ lektory, äleumettık - gumanitarlyq pänderınıŋ magistrı Ǧalymtai Tölepbergenov, Aqmola oblysy sifrlandyru jäne arhivter basqarmasynyŋ «Aqmola oblysynyŋ arhivı» KMM bölım jetekşısı Äsem Äldibekova, Ş.Uälihanov at. Kökşetau universitetınıŋ lektory, äleumettık - gumanitarlyq pänderınıŋ magistrı Rauşan Jusupova, «Aqmola oblystyq şeşen - inguş etnomädeni «Vainah» qoǧamy», jastar qanatynyŋ üilestıruşısı, Aqmola oblystyq Assambleia jastarynyŋ müşesı Elita Iаndieva, jastar atynan Aqmola oblysy Pıkırsaiys federasiiasynyŋ töraǧasy Nūrǧasyr Berdıbekqatysyp, taǧylymdy baiandama jasady.
Sondai-aq, konferensiiaǧa ziialy qauym ökılderı, ǧalym-ūstazdar, mekeme qyzmetkerlerı jäne joǧary oqu oryndarynyŋ studentterı qatysty.
Konferensiia moderatory retındeŞ.Uälihanov at. Kökşetau universitetı rektorynyŋ keŋesşısı, dosent, t.ǧ.k., Saiasi quǧyn-sürgın jäne aşarşylyq qūrbandaryn tolyq aqtau jönındegı Öŋırlık komissiianyŋ üilestıruşısı Amanbai Seiıtqasymov bolyp, igı şarany öz deŋgeiınde jürgızdı.
Şaraǧa arnaiy qatysqan QR eŋbegı sıŋgen qoǧam qairatkerı, jurnalist, publisist, jazuşy-dramaturg, Aqmola oblysy äkımınıŋ äleumettık mäseleler jönındegı ştattan tys keŋesşısı Jabal Erǧaliev söz söilep, özınıŋ ūtymdy ūsynystarynbıldırdı. Bügıngı jinynnyŋ maŋyzdylyǧyna toqtalyp, el jastaryn öz elınıŋ patrioty boluǧa şaqyrdy.
Qazaqstan tarihynyŋ eŋ qaiǧyly betterınıŋ bırı - jappai Saiasi quǧyn-sürgın jäne milliondaǧan adamnyŋ qaza boluyna äkep soqqan aşarşylyq.
Aşarşylyq jyldarynda elımızde 1,5 millionǧa juyq adam qaitys boldy. Qazaqstanda jüz myŋnan astam adam jazyqsyz sottalyp, onyŋ törtten bırı ölım jazasyna kesıldı. Jazyqsyz jazalanǧandardyŋ qatarynda äigılı Alaş qairatkerlerı, Ūlt ziialylary da boldy.
Sol kezeŋde Qazaq halqy taǧdyrdyŋ tälkegıne tüsken barşa ūlt pen ūlystardy öz bauyryna basyp, qamqorlyq jasady.
Keŋestık bilıktıŋ pärmenımen qazaq jerıne qonys audarǧan sol etnos ökılderınıŋ barlyǧy bügınde bızdıŋ bauyrlarymyzǧa, otandastarymyzǧa ainalyp otyr.
Tar jerde tabysqandardyŋ ūrpaǧy keŋ jerde kelısıp, bügın taǧdyry bır Qazaqstan halqy degen ūly elge ainaldy. Beibıtşılıktıŋ besıgı atanyp, bükıl älemge tanyldy.
Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau mäselesıne bailanysty Aqmola öŋırınde bırqatar igı ıster atqarylyp jatyr.
Atap aitar bolsaq, Aqmola oblysy äkımdıgıŞoqan Uälihanov atyndaǧy Kökşetau universitetınıŋ ǧalym-ūstazdarymen bırlese otyryp, jazyqsyz japa şekken azamattar turaly:
- «1920-1950 jyldardaǧy Aqmola oblysyndaǧy saiasi quǧyn-sürgın tarihy» (mūraǧat qūjattarynyŋ materialdary boiynşa).
- «Aqmola oblysy boiynşa saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu kıtaby» (quǧyn-sürgınge ūşyraǧan aqmolalyqtardyŋ tızımı).
- «Aqmola oblysynyŋ quǧyn-sürgın qūrbandary otbasy müşelerınıŋ eske alu kıtaby» taqyrybynda kıtaptar şyǧaryp, ülken eŋbek jasady.
Byltyrǧy jyly būl igı ısterge arnaiy qarajat bölınıp, zetteu barysynda Aqmola oblysy boiynşa 630 adam aqtaldy.
Qajyrly eŋbektıŋ arqasynda 3 tomdyq ensoklopediia da şyǧaryldy.
Zertteuşı-ǧalymdar Almaty, Astana, Kökşetau, Petropavl, Qaraǧandy syndy qalalardaǧy arhivterde auqymdy jūmystarjasady. Sondai-aq, reseidıŋ Omby jäne Tiumen qalalaryndaǧy arhivterden tyŋ derekter de jinaǧan bolatyn.
Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau prosesı älı de jalǧasuda är jalǧasa bermek.
Şynaiy aqiqatqa süiene otyryp saiasi quǧyn-sürgınnen zardap şekken barlyq qūrbandar tolyq aqtaluy kerek. Būl tarihi ädılettılık tūrǧysynan qoǧamdy bırıktırerı sözsız.
Ötkennen sabaq alyp, tarihtyŋ qasırettı betterın eşqaşan ūmytpaǧanymyz jön.
Jazyqsyz japa şekken tūlǧalarymyz tarihi qūrmetke laiyq!
Gülaiym RAHİMOVA,
«Qoǧamdyq damu ortalyǧy» KMM
