Ybyrai Altynsarinnıŋ ılımı -  qoǧamdyq sanany qozǧauşy küş

1673
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2024/06/ffnkoojnwyciqzh6-lg-960x500.jpg?token=660516ff41b2d358a4da1453b9fb827f
Jaŋa däuırdegı ruhani jaŋǧyru degen baǧyt 19 ǧasyrda bastau alǧan. Mūnyŋ basy-qasynda qazaqtyŋ demokrat aǧatuşylarynyŋ tūrǧany anyq.  Būl rette Ybyrai Altynsarin jaily söz qozǧamau mümkın emes.Öitkenı, qoǧamdyq oi-sana jaily aitylǧanda Ybyrai Altynsarinnıŋ esımınıŋ ataluy zaŋdylyq. Ybyrai Altynsarin bılımın jüielı jetıldırudıŋ nätijesınde öz zamanynyŋ asa bılımdı azamaty boldy. Orys pedagogika ǧylymynyŋ tarihy men öz tūsyndaǧy jaǧdaiyn tereŋ zerttep bılu ony qazaq halqynyŋ asa körnektı aǧartuşysy etıp qalyptastyrdy. Ol öz deŋgeiınde aldyǧa qoiǧan maqsatyna jettı. 1860 jyly Torǧai qalasynda qazaq balalary üşın mektep aşyp, özı sol bılım oşaǧynda orys tılımen sabaq berdı. Osy kezden bastap onyŋ aǧartuşylyq qyzmetı bastaldy. Ainalasy 4 jyldyŋ ışınde mektep-internat aşyldy. Onyŋ ırge tasyn qalanuyna Ybyrai Altynsarinnıŋ özı sübelı üles qosty. Jan-jaqty ügıt-nasihat jūmystary jürgızılıp, nätijesınde 16 bala oquǧa jazyldy. Säikesınşe, bılımge qūştar jastardyŋ qatary artty, atalmyş mektepke baruşy oquşy sany arta bastady. Ol tek bılım sapasyna basa nazar audaryp qana qoimai, mektepterdı jabdyqdauǧa deiın qadaǧalady. Tıptı, qazaq dalasynda qyzdardyŋ oquyna sebepker bolǧanda Ybyrai Altynsarin bolatyn. Onyŋ bastamasymen qyz balalarǧa arnalǧan bırneşe mektep aşyldy. Sonyŋ bırı 1886 jyly aşylǧan mektep internaty, onda 211 qyz bılım aldy. Qyzdar tärbiesı, qazaq äielderıne bılım beru ısı de Altynsarinnıŋ esımımen tyǧyz bailanysty. Yrǧyz qalasynda qazaq qyzdaryna internaty bar arnauly mektep aşyldy. Bala psihologiiasynyŋ jalpy sipaty turaly taqyrypty alǧaş ret taldaǧan Y. Altynsarin bolatyn. Y. Altynsarin 1860 jyldardan bastap, jergılıktı jerlerde mektep aşu ısımen ainalysady. Ol özınıŋ ūstazdyq qyzmetıne bailanysty qazaq jastaryn oqytyp-tärbieleu mäselesın eŋ basty mäsele dep eseptedı.  Onyŋ şyǧarmalarynda ekınşı bır özektı mäsele – jastardy türlı jaqsy qasietterge baulu, jaman ısterden jirendıru edı. Y. Altynsarin öz şyǧarmalarynda eŋbek adamynyŋ ömır jönındegı közqarasyn keŋeitıp, onyŋ boiynda jaqsy qasietterdıŋ  qalyptasuyna äserın tigızetın, sondyqtan da ärbır ata-ana eŋbektıŋ osyndai jasampazdyq qasietın balaǧa kışkentaiynan ūǧyndyra bıludıŋ qajettıgın aitady. Rasynda keşegı qazaq qoǧamynda bılımımen şyraǧyn jaqqan tūlǧany tanyp, bılu ūrpaq üşın özektı boluy tiıs.  Sebebı, Ybyrai Altynsarinnıŋ basty missiiasy - qazaq qoǧamyna paidasyn tigızu edı.    
Pıkırler