Uaqytty jyljytuǧa «desinhronoz» sebep boldy. Būl turaly Qazaqstannyŋ saǧat beldeuın auystyru bastamasyn kötergen hronobiologiia mamany Bolat Nūrqojaev QazAqparatqa bergen sūhbatynda aitty, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
“Uaqyt auystyru mäselesı Parlamentte bırneşe ret köterıldı, halyq qalaulylary dūrys şeşımın şyǧarar degen ümıtpen jürdık. Alaida 2013 jylǧa deiın eşteŋe özgermedı. Sol aralyqta bızdıŋ Qyzylorda suisid boiynşa aldyŋǧy orynǧa şyǧyp kettı. Būǧan deiın suisid – adamnyŋ osaldyǧy dep oilaitynmyn. Zerttei bastasam, bırden «desinhronoz» şyǧa keldı, iaǧni adamnyŋ bioritmderınıŋ qalypty jūmys ıstemeuı, gormondardyŋ dūrys bölınbeuı suisidtıŋ bır sebebı boluy mümkın. Odan ärı qazbalaǧanda onkologiia men diabet şyqty, köptegen aurulardyŋ sebebı uaqytqa bailanysty ekenı jazylǧan”, - dedı hronobiologiia mamany.
Aita keteiık, desinhronoz degenımız – biologiialyq yrǧaqtyŋ būzyluy. Oǧan şarşau, depressiia, ūiqysyzdyq, ärtürlı jürek-qan tamyr aurulary sebep boluy mümkın. Sondai-aq sozylmaly türde ūiqynyŋ qanbauy, şarşau, sozylmaly aurulardyŋ obektivtı alǧyşarttaryn qalyptasuyna jol bermeidı.
“Tıptı adamnyŋ semızdıkke ūşyrauyn alaiyq, taŋerteŋ adam öz uaqytymen oiansa, täbet şaqyratyn grelin gormony bölınedı, üiden tamaq ışedı. Al endı mäjbürlı türde, uaqytynan erte oianǧan balanyŋ miy oianbaǧan, qajettı gormony bölınbegen. Onyŋ täbetı mektepte, sabaq ortasynda aşylady da, ashanadan quyrylǧan tamaq, gazdalǧan susyn alyp ışedı. Nelıkten küşı tasyp tūrǧan balalar energetikalyq susyn ışedı? Sebebı olar aǧzasyndaǧy energiia jetıspeuşılıgın, ūiqy jetıspeuşılıgın toltyrǧysy keledı. Tıptı jetpegen quatty oiynqūmarlyqtan ızdeuı mümkın, sebebı adam jeŋıske jetkende dofamin – rahat gormony bölınedı. Būl – öte ülken mäsele. Al keşkısın adam aǧzasynda liptin – toqtyq gormony bölınedı. Eger uaqyt beldeuı dūrys bolmasa, keşkı saǧat 9-10-ǧa deiın kün batpasa, aǧzada būl gormon bölınbeidı. Säikesınşe kei adamdar tamaqqa toiyp alady, kündızgı tamaqty qorytyp jatqan aǧzasyna salmaq salady. Mūnyŋ soŋy semızdıkke aparady, tıptı diabetke ūlasady.
Barlyq aurularǧa qatysty dälelder men ǧylymi sıltemeler bar. Osynyŋ bärın körgen soŋ, Qyzylordanyŋ uaqytyn auystyru mäselesın köterdık. Būl şamamen 5 jyl boiy talqylandy, tūrǧyndarǧa basty sebepterın, uaqyttyŋ aǧzaǧa äserın tüsındırdık. Osylaişa 2018 jyly 21 jeltoqsanda Qyzylorda uaqyty bır saǧat artqa şegerıldı”, - dedı. Bolat Nūrqojaev.
Eske salaiyq, Qazaqstan bıryŋǧai uaqyt beldeuıne auysqanyna üş ai öttı. Osy uaqyt aralyǧynda ne özgergenı turaly jazǧan edık.
