28 – mausym – BAQ qyzmetkerlerınıŋ künı. Elımızde 1991 jyldyŋ 28 mausymynda Būqaralyq aqparat qūraldary turaly Zaŋ qabyldanǧan. Būl zaŋ el ışındegı tılşıler qauymynyŋ jūmysyna tyŋ serpın berıp, baspasöz salasynda memlekettık BAQ-pen qatar, jekemenşık basylymdar paida bola bastady. 2019 jyly şyqqan Memleket basşysynyŋ №431 Qaulysynan keiın 28 mausym resmi türde būqaralyq aqparat qūraldary qyzmetkerlerı künı bolyp bekıtıldı. Mereke qarsaŋynda aqparattyq salanyŋ aqtarylmaǧan syrlary men aitylmaǧan qyrlary jaily jurnalist, «Alatay Aqparat» mediaholdingınıŋ bas direktory Erjan Tölek sūhbat berdı.
– Erjan myrza, «Alatay Aqparat» mediaholdingı qalai qūryldy? Biyl qanşa jyl tolyp otyr?- «Alatay Aqparat» mediaholdingı 2020 jyly tarihy tereŋ «Almaty Aqşamy» jäne «Vechernii Almaty» qalalyq gazetterınıŋ qosyluy arqyly qūrylǧan. Biyl 4 jyl tolyp otyr. Qazır atalǧan ekı gazettıŋ syrtynda https://vecher.kz, https://aqshamnews.kz jäne https://alnews.kz saittarymyz bar.
Basylymdarymyzǧa jeke toqtalar bolsaq, «Vechernii Almaty» gazetı 1936 jyldan berı şyǧa bastady. Biyl 88 jyl bolady. Ūzyq jyldyq tarihy bar qalalyq gazet almatylyqtardyŋ ǧana emes, el kölemınde oqyrmandardyŋ asyǧa kütetın süiıktı basylymynyŋ bırı boldy. Halyqqa ruhani azyq ǧana bolyp qoimai, talai buynnyŋ pısıp-jetıluıne oŋ yqpal ettı.
Al 1 şıldede «Almaty Aqşamynyŋ» jaryq körgenıne 36 jyl tolady. Onyŋ alǧaşqy nömırı 1988 jyly şyqty. Tarihyna keler bolsaq, alǧaş ret Almatyda ötken alaman aitysta Ä.Qalybekova men Ä.Janqūliev söz qaǧystarady. Sol aitysta köterılgen «Almatyda qazaq tılındegı qalalyq gazet nege joq?» degen sūraq qoǧamda talqyǧa tüstı. Ūsynys bilık tarapynan da qoldau tauyp, Ö.Jänıbekovtıŋ, R.Berdıbaevtyŋ, taǧy basqa da ūlt ziialylarynyŋ tabandylyǧynyŋ, aşyq küresınıŋ arqasynda «Almaty aqşamy» oqyrman qolyna tidı. Bastapqyda «Vechernii Almaty» basylymynyŋ qazaqşa qosymşa bolyp basylyp, keiın jeke şyqty. Oǧan resmi türde «Qazaq tılınde respublikaǧa taraityn qoǧamdyq, saiasi qalalyq basylym» degen arnaiy märtebe berıldı.
«Alatay Aqparat» mediaholdingı özınıŋ damu strategiiasyn qabyldap, barlyq salada bäsekege qabılettı jäne sapaly aqparat öndıretın ortalyqqa ainalu baǧytynda jūmys ısteude.
- BAQ salasyndaǧy sait qūru kezındegı mäseleler qandai edı? Qazır jurnalistikada ne aqsap tūr?
- Qazır barlyq dästürlı medianyŋ derlık veb-saittary bar. Saittardyŋ özı bügınde dästürlı aqparat qūraldarynyŋ qataryna kırdı. Öitkenı, BAQ salasy ışınde olar elımızdegı eŋ auqymdy aqparat keŋıstıgıne ainaldy. Degenmen soŋǧy jyldardaǧy adamdardyŋ aqparatty aludaǧy täsılderı özgerıp, auditoriia köbıne köp video kontentterge, multimedialyq önımdergı, didjital platformalarǧa qarai oiysty. Būl aqparattyq saittardyŋ auditoriiasyn özıne qarai būrǧan ülken tendensiia edı. Osy ürdıske beiımdelu üşın saittar da multimediany damytuyna tura keldı. Osylaişa qazır keibır saittar öz aldyna bır köpsalaly platformalarǧa ainalyp kele jatqanyn baiqaimyz.
BAQ salasynda bäseke qyzu, äsırese saittar arasyndaǧy bäseke tıptı joǧary deŋgeide. Tolassyz ötıp jatqan aqparat tolqynyna ılesıp otyrmaǧan saittar tez-aq öz keŋıstıgınen aiyrylyp qalyp jatady. Mıne osyndai bäsekelı jaǧdai saittardyŋ jetıle tüsuıne äser etıp jatyr. Būrynǧydai copy&post eşkımdı nätijege jetkıze almaidy. Eŋ maŋyzdysy sapaly kontent öndırude, BAQ salasynyŋ qai türınde bolmasyn sapaly kontent qana keŋ auditoriia äkeledı. Jurnalistikamyzda sapaly kontentter älı de jetıspeitındei. Köptegen salalar älı bos. Sondyqtan körşınıŋ öndırgen kontentıne telmıretınder köp. Aqparat qūraldarynyŋ arasynda şyn sapaly kontent öndırudıŋ bäsekesı qyza tüsken kezde jurnalistikamyz da barlyq baǧytta dami tüsedı. Bız būl baǧytta üş saitty zamanǧa sai damytyp, jaŋartyp, kontent startegiialaryn daiarladyq. Mäselen, Qazaqstanda, älemde bolyp jatqan oqiǧalarǧa saraptamalar arqyly baǧa beretın https://alnews.kz halyqaralyq portalymyz qazaqşa, orysşa, aǧylşynşa, qytaişa jäne türıkşe bes tılde şyǧady.
– Qazırgı taŋda zamanaui aqparat taratu jüiesıne qandai baǧa berer edıŋız? Nenı damytyp, ne närsenı azaitu qajet?- Aqparat taratu jüiesı belgılı deŋgeide eldıŋ aqparattyq saiasatyna bailanysty, sondyqtan keide qoǧam qajetıne, keide memleket müddesıne qarai jaŋa tetıkterdı engızıp, ürdıstı ūdaiy jaŋartyp otyruǧa tura keledı. Qazırgı ürdıstıŋ tezdıgınen aqparat beru täsılderı, qabyldau täsılderı är 1,5 jylda jaŋaryp jatady. Osy özgerısterdıŋ bärın baqylap, aqparattyq jüienı ikemdı etu maŋyzdy dep sanaimyn.
Bastysy aqparat salasynyŋ erkındıgınde. Būrnaǧy jylǧa deiın ūdaiy memlekettık propagandany jurnalistika retınde qarastyryp, barlyq aqparat salasyn soǧan qarai toptastyru täsılı aldaǧy künge jaramaidy. Al ötken ǧasyrda totaritarlyq jüiede baspasöz bostandyǧy men jalpy jurnalistika salasynyŋ damymaitynyn anyq aŋǧardyq. Ärine azamattyq qoǧamy kemeldengen, barlyq salalarda zaŋ üstemdıgı bekıgen ädılettı memlekettı qalyptastyramyz desek ol eŋ aldymen aqparat salasynyŋ jaŋaruynan bastalady. Qazır bılesızder BAQ salasyna būrynǧydai emes erkındık, aşyqtyq berılgen. Alaida, erkındık degen ne bolsa sony jazyp, taratyp qoǧamdy alataidai büldıru emes. Qandai da bır qoǧamnyŋ öz qūndylyǧy, qorǧauǧa tiıs ortaq ūǧymdary bolady. Özınıŋ aqparat taratuǧa bergen qūqyǧynan paidalanyp osynyŋ bärınen attap ötuge jurnalistikanyŋ öz etikasy da jol bermeidı. Menıŋşe bır kezderı aqparat salasynda BAQ qūraldarynyŋ monopoliiaǧa tüsıp, airyqşa baqylauǧa alynuy jeŋıl-jelpı taqyryptardyŋ damyp, ösek pen tösektıŋ maŋaiyn jazu güldenıp, haiyp pn heiıt arqyly reiting jinau sänge ainaldy. Būnyŋ barlyǧy ūlttyq jurnalistikanyŋ bedelın tüsırıp, halyqtyŋ senımın azaitty. Sondyqtan osy olqylyqtyŋ orynyn toltyru baǧytynda, ūlttyq jurnalistikanyŋ bedelın köteru baǧytynda jūmystar jürgızıluı kerek dep oilaimyn.
- Jas jurnalisterdıŋ qarqynyna köŋılıŋız tola ma? Olarǧa beretın keŋesıŋız qalai?
- Är buyn özıne deiıngı ūrpaqtan oza şabuy tiıs. Äitpegende qoǧam damymaidy. Jas bolǧasyn qarqyndy bolatyny tabiǧi qūbylys. Tabiǧattyŋ zaŋy solai. «Jas kezde ıske», - deidı. Qazırgı jas buyn jurnalisterı bızden de qarqyndy. Sebebı zaman talaby sol. Älem jyldam özgerıp jatyr. Onyŋ talabyna sai kelu üşın bır orynda tūrmai ünemı damyp otyru kerek.
Jastarǧa keler bolsaq, eŋ bastysy aǧylşyn tılın üirenıp, ünemı bılımın kemeldendıruge keŋes berer edım. Sosyn salalyq jurnalistikany damytuǧa, jekelegen salalarǧa mamandanyp zamanaui tehnologiialardy qoldanyp damytuǧa köŋıl bölgenderı dūrys. Ärine, bärın qamtu mümkın emes. Sondyqtan naqty bır salaǧa maşyqtanǧany abzal. Saiasi, ekonomikalyq, jaŋa tehnologiia, äleumettanu, ekologiialyq taǧysyn taǧy. Tegeurındı, bılımdı, zaman tılın bıletın myqty jastar kele jatyr, olardan küter ümıt zor.
- Jauabyŋyzǧa raqmet! Mereke qūtty bolsyn!
Dina Litpin
«Adyrna» ūlttyq portaly
