Sal-serı
Uälibek: Qarsy alyŋyzdar! Aldaryŋyzda könenıŋ közı, bügıngınıŋ özı,..
Sal-serı: Ei, toqta! Sen ne menı el tanymaidy dep tūrsaŋ ba?!
Uälibek: Oibai, köke-au, özıŋız emes pe edıŋız, künı keşe ǧana ataq-abyroiymnyŋ bärın ait dep sabaǧan.
Sal-serı: Ol kezde menı eşkım tanymaityn. Al, qazır bärı bıledı. Sondyqtan alty atanǧa jük bolarlyq abyroi-bedelımdı aityp, jarty künıŋdı alma. Özımnıŋ de uaqytym az.
A, jaraidy. Körınbei kettıŋız ǧoi.
Sal-serı: Ne men saǧan körınıp tūruǧa mındettı me edım?
Oipyrmai, köke-au, ne jaŋalyq degen türım ǧoi. Qaidan jürsız, ne şarua degen äŋgıme ǧoi menıkı.
Sal-serı: Şarua bylai, osy eldıŋ abyz aqsaqaldardyŋ bırı bolǧannan keiın körgen-bılgenımdı halqymmen bölıseiın dep keldım. Körgenımdı aityp, bılgenımmen bölıspesem Äbılmäjnün Ǧibadati Ǧajaiybi Haqaiyq degen atym qaida?
Uälibek: A, jön eken köke. Sonymen ne kördıŋız?
Sal-serı: Sen odan da ne körmedıŋ de. Bärın kördım. Bärın aityp ezıp tūrar uaqyt joq. Men saǧan Ekspo turaly aityp bereiın.
Uälibek: Sonda sız Ekspoǧa bardyŋyz ba?
Sal-serı: Barmaǧan da şe. Ahmetjan Esımov bar, taǧy bırdı-ekılı minsitr bar, bärımız bırge jürdık qoi. Oipyrmai Ekspony saluyndai-aq salǧan eken. Bai-bai-bai... Ūlanasyr körme boldy. Alpys myŋ qarüi, oi qarüi deppın ǧoi, alpys myŋ pavilion saldy. Üş milliiard adam jür.
Uälibek: Ne deidı qūdai-au. Jer betınde bar-joǧy jetı jarym milliiard qana adam bar ǧoi.
Sal-serı: A-a-a?! Bılmeimın äiteuır sol uaqytta jer şarynda pustoi materikter köp boldy ǧoi. Sonyŋ bärı Astanada jürmegende qaida jürdı. Aityp otyrmyn ǧoi, türı jaman körme boldy.
Uälibek: Oipyrmai, köke-au, bos paviliondar köp boldy deseŋız sener edık, bos materikterdıŋ köp bolǧanyn sız qaidan bıldıŋız?
Sal-serı: Endı ol Ahaŋnyŋ aitysy.
Uälibek: Ahaŋyŋyz kım taǧy?
Sal-serı: Ahmetjan Esımovty aitamyn.
Uälibek: A-a-a, söitıp bırden aitsaŋyzşy. Ahaŋnyŋ äŋgımesı degenıŋız qazır apamnyŋ äŋgımesı degen siiaqty bolyp qaldy ǧoi... Senu mındettı emes. Özıŋız öner körsetken şyǧarsyz.
Sal-serı: Körsetpegende.
Uälibek: Qai önerıŋızdı körsettıŋız?
Sal-serı: Qai önerı nesı?
Uälibek: Baiaǧyda özıŋızdı aqyn, jyrşy, jyrau, paluan, şabandoz, kökparşy dep tanystyryp edım. Sodan ǧoi, qai önerın körsettı eken dep sūrap jatqanym.
Sal-serı: Ana etnoauyl tūtasymen menıkı boldy ǧoi. Bar jiǧanymdy sänı men saltanatyn kelıstırıp jasap tastadym ǧoi. Bıraq özım sol aqyn bolǧannan keiın eksponyŋ jabylu saltanatynda arnau aittym.
Uälibek: Endı bızge sol arnauyŋyzdy aityp berseŋızşı.
Sal-serı: ä, aqynnan söz artylǧan ba. Şyqtym da aittym.
Äu, halau-lilau-lilau
Halau-halau-lilau.
İgog-gigok-gigok,
İgog-gigok-gigok,
Uaridai, daridai,
Şih-şah-pah,-dedım. Şeteldıkterdıŋ bärı qol soqty.
Uälibek: Köke-au, älı söz qospai aityp jürsız be. Eşteŋe tüsınbese şeteldıkter näǧıp qol soqty deimın da.
Sal-serı: Mäsele sonda. Bızdıŋ sen siiaqty tük tüsınbeitınder ne aitqanymdy ūqpady. Şet eldıkter aqiqatty aitty dep şulady.
Uälibek: Sonda ana sözderıŋızden ne aqiqat körıp jür olar?
Sal-serı: Tyŋda. Halau-lilau-lilau degenım – bılım minım aljyp, balam sodan milau degen söz. İgog-gigok-gigok degenım – tömen jaqta mi köp, joǧar jaqta mi joq degenım. Aridai-daridai degenım – baryn mıne şaştym, osy maǧan ne kerek, miym bolsa tarydai degenım. Al, endı şih-şah-pah degenım ekspodan keiıngı jaǧdaidy surettegenım...
Uälibek: Oipyrmai, qatty aitqan ekensız ǧoi.
Sal-serı: Ärine, östıp jūmbaqtap aitpasaŋ, aitqyzuşy ma edı olar?
Uälibek: Aitpaqşy, ana naizadai kırpıkterı jerge qarap qalatyn qyzdar kezıkpedı me?
Sal-serı: Oi, olar alǧaşqy künnen bastap-aq kezıktı. Barǧan künı bır kärıs qyz qiylyp qarady. Bır oiym gastinisaǧa alyp ketsem ba dep qoiady...
Uälibek: Sodan?
Sal-serı: Sodan keiıngı äŋgıme el aldynda aitatyn äŋgıme emes... Ūlanasyr... Taŋǧa juyq oiandym da ei poiyzyŋnan qalyp ketesıŋ dedım.
Bır aqyn jıgıtke būrynǧy jürgen qyzynyŋ (tipa muzasynyŋ) jazǧan haty
Edik, sälem. Qalaisyŋ? Öleŋderıŋdı oqyp jürmın. «Ǧajap ädebiet» gazetınıŋ soŋǧy sanyna şyqqan toptamaŋdy oqyǧannan keiın, özıŋe hat jazaiyn dep şeştım. Ana bır öleŋıŋde «sen de menı oilaisyŋ ba?» dep jazypsyŋ. Qalai men senı oilaimyn? İ tak problema köp. Sadiktıŋ aqşasy, kvartplata, kredit degender sen tügılı tuǧan äkem men şeşemdı oilatpaidy. Sen qūsap sätsız mahabbatqa ışım aşyp jürse arman joq eken-au, lombardta küiıp ketken altyndarymdy oilasam, jylaǧym keledı. İ vaşe problema joq bolsa da men senı ne üşın oilauym kerek? Järaidy, oiladym deiın, sodan saǧan udovno bola ma? Ne söz ol?.
Sodan keiın ärtürlı gülderge teŋegenıŋdı qoişy. Oqyp otyryp qaraptan-qarap qysylam. Jalpy menı aŋǧa, qūsqa teŋegenıŋdı qoişy a, Qūdai üşın. Qūralaiym, kögerşınım degen teŋeulerıŋ maǧan tük te kelmeidı. Men baiaǧy äbşiaganyŋ artyndaǧy qyzyl qaiyŋnyŋ tübınde syzylyp tūratyn taldyrmaş qyz emespın. Men ekı bala tuǧan äielmın. İ saǧan aitaiyn, ekınşı baladan keiın qarnym tartylmai qaldy. Aitpaiyn desem de aitqyzasyŋ, jalpy dene-bıtımım būrynǧydai emes. Körseŋ lirikaŋdy jyiyp qoiyp, satira jazyp keter edıŋ. Järaidy ony da qoişy, būrynǧy kezımdı elestetıp jazyp jürgen şyǧarsyŋ. Al ana «jat qūşaqta jatyrsyŋ ba» degenıŋ ne söz? Ainalaiyn-au, ol menıŋ nekelı jarym. Qalai ol jat qūşaq bolady? Sonda menıŋ qūşaǧym - senıŋ qūşaǧyŋ ba ne? Senıŋ qūşaǧyŋda jatsam öz qūşaǧymda jatqan bolamyn ba? Qoi, ainalaiyn. Jäne «özge oşaqtyŋ otyn jaqtyŋ» degenıŋdı de tüsınbedım. Būl menıŋ öz oşaǧym, özımnıŋ otanym. Būryn senıŋ oşaǧyŋnyŋ otyn jaqsam bır jön eken-au. Gazyŋa şäi da qoiyp körgen joqpyn ǧoi.
Taǧy da qaitalap aitamyn, «mäŋgılık mahabbatym özıŋ ǧana» degenıŋdı de qoi. Jalpy mäŋgılık mahabbat degen sözdı aitpaŋdarşy. Osy aqyn, jazuşy degender ötırık aitqandaryŋdy qoisaŋdarşy. Jas baldar şyn eken dep qalady ǧoi. Sodan keiın «bır ǧana mahabbat» degendı de aituşy bolmaŋdar. Senderdıŋ kesırlerıŋnen bırınşı mahabbatyna qoly jetpegenderdıŋ barlyǧy da özderın baqytsyz sanap, sorlap jüredı. Köptegen jastardyŋ üilenbei jüruıne sender – aqyn, jazuşylar kınälısıŋder. Eger bır ǧana mahabbat bolatyn bolsa, sen qaidan şyqtyŋ, men qaidan tudym? Älde myna jūrttyŋ barlyǧy klastastaryna üilendı deimısıŋ? Joq, ainalaiyn, barlyǧy da ekınşı, üşınşı mahabbattaryna üilenıp, ūrpaq örbıtıp otyr. Tıptı törtınşı mahabbatyna üilenıp, külıp-oinap jürgender köp. Besınşı mahabbatynan bes bala süiıp, altynşy mahabbatymen altyn toiǧa jetkender bar. Sender osyny nege nasihattamaisyŋdar? Baiaǧyda mamam kıtap oqy, kıtap oqy dep qaqsauşy edı. Oqymaǧanym qandai jaqsy bolǧan. Oqysam Ospanova Aigül qūsap jürer edım qiialdanyp, qaşan boiynda bır mını joq jıgıt kelıp, öle süiıp, ertegıdei ǧūmyr keşer ekenbız dep.
Būnyŋ bärı äşeiın oilasu ǧoi. Endı tıkelei özıme qatystylaryn aitaiyn. «Sen de menı süigen edıŋ» degendı qaidan şyǧardyŋ? Men saǧan qaşan süiemın dep edım?. Ras, ūnattym, jaqsy kördım. Äsırese közıŋdı syǧyraityp künge qarap tūruşy edıŋ ǧoi. Sol sätıŋ ūnaityn. Bıraq, endı soǧan bola üilene salmaimyn ǧoi. Ekeumız qosylyp alyp, sen künge qarap syǧyraiyp, men aiǧa qarap alaryp otyrsaq, tırşılıktı kım ısteidı? İä, saǧan sol kezder üşın eşqandai ökpem joq. Şyq dedıŋ şyqtym, kır dedıŋ kırdım. Teatrǧa bardyq, kinoaǧa bardyq. Bärı-bärı ūnaityn. Bıraq ömır boiy Esentaidyŋ jaǧasynda jüre bermeitın şyǧarmyz. Ömır boiy student bolyp jüre beretın bolsaq, men de jüre berer edım. Eŋ qūrymasa magistraturaǧa da tüse almadyq. Taǧy da ekı jyl jüre tūrar edık. Jataqhanadan aidap şyqqannan keiın qaida baruym kerek?. Auyl degen anooou Atyrauda. Bır barsaŋ qaita kelu degen äŋgıme joq. Al, menıŋ Almatyda qalǧym keldı. Senıŋ ala qoiatyn türıŋ körınbedı. Sol kezderde Almas jolyqty. Almatyda üiı bar eken, astyna maşinasy bar eken... Solai...
Sen de endı aqyn bolyp jüre bermei bıruaq adam bol. Qazaq poeziiasynyŋ saǧan ökpesı joq şyǧar, öleŋdı qoia tūr da ömırıŋdı oila. Jan-jaǧyŋa qaraşy, qanşama qyzdar jür. Şetterınen ädemı, süikımdı, aqyldy, bılımdı. Solardyŋ ışınen maǧan ūqsaityn bıreuın tauyp al da, üilen. Böpelerıŋ bolady. Sodan keiın bala turaly, otbasy turaly, süigen jar turaly, otan turaly jaz. Taqyryp aiaŋ da keŋitın edı. Men tügılı öleŋdı de oilauǧa şamaŋ kelmeitın kezder bolar edı, üilenseŋ. Al senıŋ jürısıŋ mynau. «O, menıŋ jüregım, jüregım...» deisıŋ de jüresıŋ. Senıŋ jüregıŋ auyrmaǧanda, menıŋ jüregım auyra ma?
Jüregıŋ eşteŋe emes, araqty qoimasaŋ bauyryŋ auyrady, syrany qoimasaŋ büiregıŋ auyrady, temekını qoimasaŋ ökpeŋ şıridı. Sodan keiın... Jaman aitpai jaqsy joq. Qoi, ainalaiyn. Bärın de qoi.
Saǧan baiaǧyda aittym, dombyra üirenıp alsaŋşy dep. Büitıp öleŋ jazyp jüre bergenşe, jūrttar qūsap aitysqa qatys dedım. Aitysqa qatyssaŋ ǧoi jaǧdaiyŋdy tüzep alar edıŋ. Oryn almaǧan aityskerler de 100 myŋ teŋgeden, 200 myŋ teŋgeden alyp qaitady eken. Oryn alsaŋ tıptı jaqsy. Maşina ūtyp alsaŋ tıptı keremet emes pe? Jūrttyŋ balalarynan senıŋ bır jerıŋ kem be? Olar mıngen maşinany sen mınseŋ, döŋgelegı tüsıp qalar deimısıŋ. Bılem, osy joldardy oqyp otyryp, baiaǧy qyrsyq mınezıŋe salyp, köşe onsyzda propka dep otyrǧan şyǧarsyŋ. Aitysker bolmasaŋ da bet aşyp jürer edıŋ ǧoi. Toilarǧa barǧan saiyn, betaşarǧa myŋ teŋge, ekı myŋ teŋge salǧan saiyn, sen esıme tüsesıŋ. Qūdai-au, oilamaimyn dep otyryp, esıme tüsesıŋ degenım ne taǧy? İä, kei-keide esıme tüsesıŋ. Aityskerlerdıŋ senen bır jerı artyq deimısıŋ. Senıŋ aitqan öleŋıŋdı aitady da soŋ jaǧyn äräidım, däräidım, däräidım, däi dei salady boldy. Järaidy qoişy, saǧan aqyl aitamyn dep qolym da talyp kettı. Būnyŋ barlyǧy özıŋnıŋ problemaŋ. Menıŋ eşteŋem ketpeidı.
Sözdıŋ soŋynda aitarym, qolyŋnan keledı ǧoi, bırdı-ekılı hit bolatyn änderge söz jazşy. Abysyndarmen otyra qalyp äŋgıme aitqanda, maqtana qoiaiyn dep, maǧan baiaǧyda aqyn jıgıt ǧaşyq bolǧan desem, «qoişy, qai änderdıŋ sözın jazǧan?»- dep sūraidy.
Al, sau bol, saǧan jynym kelıp otyrǧanyn da janym aşyp otyrǧanyn da bılmeimın. Aitpaqşy, «saǧynyp sen de menı jür me ekensıŋ?» degenıŋe aitarym. Saǧynbaimyn. Bıraq, keide senıŋ tıstep süietınıŋ esıme tüsıp kete beredı. Ernım ısıp ketuşı edı ǧoi, jyndybas.
P.S. Hatty oqyǧan aqyn jıgıt jauap jazbaqqa niettı körınedı...
Pa, şırkın romantika
Taŋda tūrsam qar jauypty. Tap-taza eken. Äppaq eken. Biylǧy jyldyŋ berekesımen jauǧan bırınşı qary. Taŋǧy saǧat 6:15te jaŋbyr bolyp bastalyp, 6:35-te qarǧa ainalǧan qar ǧoi. "Qar qylauymen, bala sylauymen ösedı" degen maqal esıme tüstı. Qalbalaqtap qonyp jatqan qar tüiırşekterın alaqanyma qondyryp tūryp qatty äserlendım. Baiaǧy bala küngı aqyndyq qasietım oianyp ketkendei boldy. Jyr jazbaǧaly bıraz uaqyt ötıp ketse de qatty äserlengendıkı şyǧar, öleŋ jazǧym keldı. Sūmdyq küştı öleŋ jazǧym keldı. Üige jügırıp kırıp qaǧaz ben qalamdy ala salyp otyra qaldym. Bırınşı joldy Erlan Jünıs qūsap qinalmai bırden jazyp tastadym. "Qar jauady japalaqtap" dedım. Sosyn bıraz oilanyp otyryp qaldym. tak būl jattandy joldar. Än sözınde de tura osylai aitylady. Qaşanǧy japalaqtap jauady, biyl qalbalaqtap jausyn dedım. Bırınşı jol osylai özgerıske tüstı. "Qar jauady qalbalaqtap" dedım. Bırınşı jol oŋai jazylǧanymen ekınşı jol bıraz qinady. Ūiqas tappai ary otyrdym berı otyrdym. Şyǧatyn türı baiqalmady. Sosyn jynym kep kettı de "ei qoişy qūrsyn, byltyr da jauyp edı ǧoi" dep jazdym da ornymnan tūryp kettım...
***
Baiaǧyda temekı tartyp ūstalyp qalǧanymyzda aǧalarymyz dūrystap ūryspaǧan, negızı. -Bılät naqu, östıp jürıp bır künı qorany örteisıŋ,-dep, bastan bır ūryp jıbere salǧan. Sodan bız temekınıŋ jalǧyz ziiany sol, qoranyŋ örtenıp ketuıne sebep bolady dep oilaǧanbyz. Sodan ne kerek, qorany örtep almasaq boldy dep, asa saqtyqpen budaqtata berdık. Qoradan alys ketıp, polia jaqqa baryp tarttyq. Tarap ketken kolxozdyŋ garajy jaqqa baryp şektık. Jabylyp qalǧan klubtyŋ artyna baryp budaqtattyq. Būzau ızdei şyqqanda sazda jürıp tütındettık. Qora örtenbese boldy, şöp örtenbese boldy dedık. Örtenetın şöbı joq, qorasy qalaǧa kelgende säpsım aşyq kettık... Endı ne boldy, al? Jaman boldy. Sol kezde aǧalarymyz: Bılät naqu östıp jürıp qorany örteisıŋ dep qoia salmai, osynşama beişara qylatynyn tüsındırgende, tereŋdemei tūrǧanda qoia salar ma edık, kım bılsın. Endı mıne, jetpıstegı äkemnıŋ jarty jasyna kelmesten, jazdy künı şıldede toqsandaǧy şal qūsap kürk-kürk jötelıp jürmız...
Ket-ei, gugl
Ömırden keregıŋdı özıŋ ızdep tappasaŋ, gugldan ümıt joq eken.
Men basqa närse sūrasam, basqa närse aityp quyp otyr. Men odan şyn bailyq sūradym. El qatarly ömır süreiın dep. Ol maǧan filosofiia aityp, aqparat berıp qarap tūr.
- Okei, gugl, baqyt kerek bır kerım.
- «Baqyt degen bırde şattyq, bırde mūŋ».
- Okei, gugl, bıtpes bailyq ızdep em.
- Töle babaŋ «eritūǧyn mūz» degen.
- Okei, gugl, dostyq degen nemene?
- «Dostyq plaza». Tezdep jetkıŋ kele me?
- Okei, gugl, men adalmyn Otanǧa.
- "Nūr Otanǧa" müşe bolsyn botaŋ da.
- Okei, gugl, qandai bızdıŋ bolaşaq?
- «Bolaşaq» ol bılımdıge jol aşad.
- Okei, gugl, toidyra ma qanaǧat?
- Vy hoteli mm napisat «Qaǧanat».
- Okei, gugl, ...qaitaramyn tamyzda.
- Qazır aqşa tabu qiyn qaryzǧa.
- Ket-ei, gugl, beretūǧyn tügıŋ joq.
- Ei, menıŋ de erıgetın jynym joq.
Beibıt SARYBAI
"Adyrna" ūlttyq portaly
