Rejisser Daniiar Salamat äleumettık jelıdegı paraqşasynda kino mäselesın köterdı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
Daniiar Salamat 14 şılde künı Facebook jelısındegı paraqşasynda kinoǧa bailanysty öz oiymen bölıstı.
"Bärıŋızge belgılı, aiqai jürgen jerde jūmys jürmeidı, aiqaidyŋ jaŋǧyryǧynyŋ özı myŋ qūbylyp köptıŋ ermegıne ainalady. Osyndai qalyŋ şudyŋ arasynda esıl öner, onsyz da bauyryn jaza almai kele jatqan - ūlttyq kino önerı şalajansar kepke tüsedı.
Ötken aptada ǧana kezektı 2024 jylǧy ssenarii qorjynynan Ūlttyq kinony qoldau ortalyǧynyŋ pitchingı öttı. Pitchingte 87 kinojaba talqyǧa salynyp, Sarapşylar alqasynyŋ süzgısınen 29 film jobasy ötıp, ırıktelıp şyqty. Işınde men paqyrdyŋ «Kümıs qoŋyrau» atty jobam da bar edı. Ol jobalar endı soŋǧy instansiia - Vedomstvo aralyq komissiia (VAK) qūzyryna joldanyldy.
Sonymen «jaujürek 29 joba» 5-şılde künı Astanadaǧy ministrler üiınde VAK sarapşylary talqysyna salynady. Qūramynda Mädeniet jäne aqparat ministrı, ärtürlı (qarjylyq, zaŋdyq) vedomstvo ökılderımen qosa qos deputaty bar komissiia jobalardyŋ qarjylyq, ideologiialyq äleuetın saralaidy. Endı qyzyqty qaraŋyz, menıŋ Pitchingten - Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧy Saraptau keŋesınen jetkılıktı ball jinap ötken «Kümıs qoŋyrauym» osy VAK otyrysynan öte almai sürınedı ǧoi… Dūrysy, sürındıredı! «Tu syrtynan şoqpar tiıp, jairap qapty jüirıgım…»
Ne üşın? Ne sebeptı? Nelıkten?
«Kümıs qoŋyrau», qūramynda D.Joljaqsynov, N.Mūqyşeva, Ä.Böpejanova t.b. sekıldı kino, ädebiet, öner maitalmandary bar Saraptama keŋesınen sūraqsyz ötken. İdeologiialyq qatelıgı bolsa, sol kısılerden qyraǧy eşkım joq, toqtatar edı. Al, qarjylyq jaǧyna kelsek, tarihi filmge bar joǧy 350 million teŋge ǧana sūralǧan, artyq qarajat körsetılmegen. Ne üşın qūlatqan VAK kinojobamdy?
Kımnen ne sūraryŋdy bılmei, ainala şarq ūryp şyryldaisyŋ da qalasyŋ…
Ministr A.Balaevanyŋ qatysuymen (mümkın, töraǧalyǧymen), ötetın būl komissiia otyrysy «auyzy-mūryny joq otau», eşkımge eşqandai tüsınık bermeidı……
Būl VAK-nyŋ maǧan körsetken (kinoǧa körsetken) bırınşı qūqaiy emes, keşe ǧana Halyqaralyq Şanhai festivalınen qara üzıp kelegen «Talaq» ta osy VAK-ten 2020, 2021 jyldary eş sebepsız (Eş sebepsız!) qūlatylǧan edı. Tek Sarapşylardyŋ tabandylyǧy arqasynda üşınşı ret degende ǧana, 2022 jyly VAK «qylköpırınen» äupırımdep ötıp, öndırıske kettı. Endı qaraŋyz, ekı jyl qatarynan sūlatylǧannan keiın «kino degen bälege» qolymdy bır sıltep
«qoi baǧyp» ketkenımde ne bolar edı? «Talaq» düniege kelmeitın edı ǧoi? Ūlttyq kinonyŋ mereiın asyryp, ūly alamanda ūran sala şauyp, qara üzıp qazaqtyŋ atyn, Beiımbettıŋ esımın älem jūrty aldynda asqaqtata almas edık qoi? Ūltyna myŋ jyldyq ruhani azyq bolar dünie jatyrda ölıp, jörgegınde tūnşyǧar edı ǧoi?
Qūdaidyŋ qūdıretı deimın de, jai adami logikaǧa salaiyqşy, qaita mynadai ülken jetıstıkten keiın Mädeniet ministrlıgı «altyn şyqqan jerdı belden qaz» qaǧidatymen «Talaqtyŋ» avtorlarymen ary qarai jūmys ıstemes pe edı? Bırlese jospar qūrysyp, on tört jyl jazylǧan, äbden körkemdık tūrǧydan iı qanyp, şyŋdalǧan «Kümıs qoŋyrau» kinojobasyn qoldap, būl jetıstıkten de biık tūǧyrǧa bırlese ūmtylmas pa edık? Ūlt kinosynyŋ örkendeuı men damuyna tıkelei jauapty adamdardyŋ (Mädeniet jäne aqparat ministrlıgı jūraǧatynyŋ) aldyndaǧy ūly paryzy emes pe edı būl? Joq, kerısınşe boldy bärı…
Küzde filmdı öz halqymyzǧa keŋ kölemde körsetudı josparlap otyrmyz, şyn baǧasyn jūrtym beredı endı…", - dedı rejisser.
Daniiar Salamat qalyŋ şudyŋ arasynan kinony araşalap qalu kerektıgın atap öttı. Rejisserdıŋ sözınşe, Ūlttyq kinoǧa ūsynylǧan köptegen jobalardyŋ jartysy qazylar alqasynyŋ nazaryna ılıkpei jatyp "baltalanyp" ketken.
"Byltyr da Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧyna ūsynylǧan jobalardyŋ teŋ jartysy sarapşylar nazaryna ūsynylmastan «baltalanyp» küresınge jıberılgen edı... Jobalardyŋ denı jastardıkı edı. Eşkımnıŋ jüregı dır etpedı. Eşkımnıŋ «būl qalai» dep jany aşyǧan joq. Ol jobalardyŋ ar jaǧynda qanşa ümıt, qanşa suret, qanşa taǧdyr tūr edı…
Älqissa.
Endı emosiiamyzdy barynşa tızgındep, «qandai filmder öndırıske jıberıluı kerek» degen sūraqqa jauap berıp köreiık. Äsırelep aitsaq, kino dep közımız aǧaryp, tısımız sarǧaidy ǧoi, közım jetken närselermen bölıseiın. İia, bızge kino kerek. Osyndai qalyŋ şudyŋ arasynan kinony araşalap alyp qalu kerek.
Ol üşın ūlttyq kinonyŋ (kino töŋıregındegı qalyŋ şudyŋ emes), qazırgı qazaq kinosy qandai küide ekenın tüsınuımız qajet. Aldymen elımızdegı qazırgı kino jasauǧa ūmtyluşylardyŋ kımder ekenın aŋdap alaiyq. Negızı ūltqa qandai kino kerek, al bız qandai kino körıp jürmız?" - dedı Daniiar Salamat.
Aita keteiık, rejisser Daniiar Salamattyŋ «Talaq» filmı biyl Halyqaralyq Şanhai festivalınde üzdık dep tanylǧan bolatyn.
