26 şılde. Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev «Nūr Otan» partiiasy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary Bauyrjan Baibektı qabyldady.
29 şılde. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev «Nūr Otan» partiiasy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary Bauyrjan Baibektı qabyldady.
Bügın osy ekı kezdesudıŋ töŋıregınde äŋgıme örbıtpekpız. Dälırek aitsaq, partiia liderlerınıŋ kezdesuı häm parlament sailauy turaly aitamyz.
Bauyrjan Qydyrǧaliūly äuelı Prezidenttıŋ jeke qabyldauyna kırıp şyqty. Partiia jūmysynyŋ aşyqtyǧy men jaŋa jasaqtalǧan Ūlttyq keŋes jūmysyna Bas partiianyŋ aralasuy jaiy söz boldy.
Onan keiın eldegı dominant partiianyŋ jetekşısı Nūrsūltan Nazarbaev özınıŋ bırınşı orynbasaryn qabyldady. Iаǧni, Bauyrjan Baibek prezidentten şyǧyp, part-liderdıŋ «priemyna» bardy. Onda Töraǧa Nazarbaev partiiany aldaǧy bolatyn saiasi nauqandarǧa daiyndau mäselesın söz ettı.
«Partiianyŋ būrynǧydai halyqqa jaqyn bolu jaǧyn, būrynǧydai halyqtyŋ mūŋ-mūqtajyn tyŋdau, qolyŋnan kelgenşe kömek beru... Sonan soŋ, partiianyŋ özınıŋ kadrlaryn jaqsylap qarap, saraptap, qandai adamdar jūmys ıstep jatyr... Onan keiın kezdesıp taǧy söilesetın bolamyz. Bızde bastauyş ūiymnyŋ basşylarynyŋ kezdesuı bar, polit-sovettıŋ kezdesuı bar...Öŋır-öŋırlerdı aralap partiiany aldaǧy, keleşektegı elektoraldy mäselelerge daiyndauymyz kerek», dedı Nūrsūltan Nazarbaev.
Eldegı dominant partiianyŋ basşylyǧyndaǧy Bauyrjan Baibek myrzanyŋ Prezident pen Elbasynyŋ qabyldauyna qatar kırıp şyǧuy elde jaqyn arada parlament sailauynyŋ ötetınınen habar berse kerek. Osy äŋgımenıŋ bır şetın Nūrsūltan Nazarbaev ta şyǧaryp aitypty. Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevpen jäne partiia töraǧasynyŋ orynbasary Bauyrjan Baibekpen kezek-kezek kezdesuı de saiasi nauqannyŋ bastalǧanyn aŋǧartqandai boldy.
Ras, Parlament sailauy ötetını o bastan-aq, belgılı bolǧan. Parlamenttıŋ negızgı Zaŋ şyǧaruşy organy – Mäjılıs. Onda 107 deputat bar. Olardyŋ ökılettık merzımı 5 jyl. Al soŋǧy ret sailau 2016 yly ötken. Demek, endıgı sailau 2021 jyly ötuı tiıs.
Degenmen, bızde kezekten tys ötkızu deitın saiasi dästür bar ekenı taǧy jasyryn emes. Sol saltqa salar bolsaq, Parlament sailauy biyl, tıptı bolmasa keler jyly ötıp qaluy da yqtimal. Dese de, sarapşylar bız meŋzep otyrǧan sailau biyl küzde ötuı mümkın degen pıkır aitypty.
Jä, sonymen sailau ötedı delık. Al endı oǧan kımder qatysady? Parlamentke, elımızdıŋ negızgı Zaŋ şyǧaruşy organyna kımder barady?
Qoldanystaǧy zaŋnamalarǧa süiensek, Parlamentke tek saiasi partiialar men Qazaqstan Halqy Assambleiasynan sailanǧan adamdar ǧana bara alady. Al Qazaqstanda qanşa saiasi partiia bar?
Parlamentke «propuskısı» bar partiialar
OSK-ǧa resmi tırkelgen saiasi partiialar:
«Nūr Otan» partiiasy,
«Bırlık» saiasi partiiasy,
«Aq jol» QDP,
«Auyl» HDPP,
Qazaqstannyŋ halyqtyq-kommunistık partiiasy,
«JSDP-Aqiqat».
Mıne, būlardyŋ ışınde sailau dodalarynda belsendı körınıp jürgenderı joǧarydaǧy altauy. Osy alty partiia turaly az kem söz şyǧaraiyq, endı.
«Nūr Otan» bilıktegı dominant partiia. Ekı bırdei prezident müşe partiia. Onyŋ töraǧasy eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ özı. Qazırgı parlamenttegı deputattardyŋ denı osy partiianyŋ ökılderı.
«Aq jol» Demokratiialyq partiiasy būrynnan belsendı partiia. Mäjılıske deputat kırgızgen partiia. Töraǧasy - Mäjılıs deputaty Azat Peruaşev. Sailaudyŋ sanyn körgen. Bır emes, bırneşe märte Mäjılıske barǧan partiia.
«Kommunister» partiiasy da Mäjılısten öz ornyn alǧan partiia. Prezidenttık dodaǧa da qatysqan. 2011 jyly osy partiianyŋ ökılı, qazırgı Mäjılıs deputaty Jambyl Ahmetbekov prezidenttıkke talasqan. 2015 jylǧy sailaudaǧy taǧy bır kommunist, qazır deputat Tūrǧyn Syzdyqov taq talasyna tüstı. Ahmetbekov 1,36 paiyz dauys jinap üşınşı oryn alsa, Syzdyqov 1,61 dauyspen ekınşı oryn alǧan.
«Auyl» partiiasy de belsendı partiialar qatarynda. Sailaularda baq synap kördı. Parlamentke kısı kırgıze almasa da, töraǧasy qazır Senatta jür. İä, Äli Bektaev - Senat deputaty. Boljam aituşylardyŋ pıkırınşe, biylǧy parlament sailauynda Mäjılıske baryp qalu yqtimaldylyǧy basym partiianyŋ bırı - osy «Auyl».
«JSDP-Aqiqat» Qazaqstandaǧy jalǧyz oppozisiialyq partiia dep sanalady. Sailauǧa san ret tüsken. Bırde-bıreuınde joly bolmaǧan. Onyŋ töraǧasy belgılı jurnalist Ermūrat Bapi. Ol jaqynda ǧana partiia basşylyǧyna keldı. Sarapşylar, partiia basşylyǧynyŋ auysuy – saiasi nauqanǧa belsendı aralasuǧa jasalǧan alǧaşqy qadam dep esepteidı.
«Bırlık» partiiasy da sailau kördı. Būrynǧy «Ruhaniiat» partiiasy men «Ädılet» partiiasynyŋ bırlesıp qūrǧany. 2013 jyldyŋ säuırınde resmi tırkelgen. 2016 jyly Mäjılıs sailauyna tüsken. Ekologiialyq mäselelerdı kötergen. Söitıp, alty partiianyŋ ışınde altynşy oryn alǧan.
Qazaqstandaǧy sailau jüiesı
Al endı Qazaqstandaǧy sailau jüiesı turaly, naqtylap aitsaq, onyŋ damuynyŋ üş kezeŋ turaly az kem söz şyǧaraiyq...
1.1990 jyldary Qazaqstanda majoritarly sailau jüiesı boldy. 1990 jyly Qazaqstannyŋ Joǧarǧy Keŋesınde 360 deputat bolǧan. 1994 jyly olardyŋ sany 177-ge deiın azaidy. Olardyŋ 64-ı täuelsız sailanǧandar bolsa, 42-ın Prezident taǧaiyndaityn. Al qalǧandary saiasi partiialar men türlı ūiymdardan sailanǧan. Al 1995 jyly deputattar sany 67-ge deiın qysqardy.
- 1999-2007 jyldar aralyǧynda Qazaqstanda aralas sailau jüiesı boldy. 1999 jyly aralas sailau jüiesı paida boldy. Ol boiynşa 67 deputat bırmandatty okurugterden sailansa, 10 adam partiialyq jüiemen taŋdalatyn. 1999 jylǧy sailaudan keiın Mäjılıste ol kezdegı «Otan» (qazırgı «Nūr Otan») partiiasynyŋ 23 deputaty boldy.
- 2007 jylǧy konstitusiialyq reformalardan keiın Qazaqstanda proporsionaldy sailau jüiesı jūmys jasap keledı.
«Adyrna» ūlttyq portaly
https://www.youtube.com/watch?v=kjM30hXTneQ&fbclid=IwAR14CUNkPvuYbyzuv0MFQQ06hsWBf3Sg4Qq0tP-xy7Hxr6yF_T1mepxmNGw&app=desktop
