26 shilde. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev «Nur Otan» partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary Baýyrjan Baıbekti qabyldady.
29 shilde. Elbasy Nursultan Nazarbaev «Nur Otan» partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary Baýyrjan Baıbekti qabyldady.
Búgin osy eki kezdesýdiń tóńireginde áńgime órbitpekpiz. Dálirek aıtsaq, partııa lıderleriniń kezdesýi hám parlament saılaýy týraly aıtamyz.
Baýyrjan Qydyrǵalıuly áýeli Prezıdenttiń jeke qabyldaýyna kirip shyqty. Partııa jumysynyń ashyqtyǵy men jańa jasaqtalǵan Ulttyq keńes jumysyna Bas partııanyń aralasýy jaıy sóz boldy.
Onan keıin eldegi domınant partııanyń jetekshisi Nursultan Nazarbaev óziniń birinshi orynbasaryn qabyldady. Iaǵnı, Baýyrjan Baıbek prezıdentten shyǵyp, part-lıderdiń «prıemyna» bardy. Onda Tóraǵa Nazarbaev partııany aldaǵy bolatyn saıası naýqandarǵa daıyndaý máselesin sóz etti.
«Partııanyń burynǵydaı halyqqa jaqyn bolý jaǵyn, burynǵydaı halyqtyń muń-muqtajyn tyńdaý, qolyńnan kelgenshe kómek berý... Sonan soń, partııanyń óziniń kadrlaryn jaqsylap qarap, saraptap, qandaı adamdar jumys istep jatyr... Onan keıin kezdesip taǵy sóılesetin bolamyz. Bizde bastaýysh uıymnyń basshylarynyń kezdesýi bar, polıt-sovettiń kezdesýi bar...Óńir-óńirlerdi aralap partııany aldaǵy, keleshektegi elektoraldy máselelerge daıyndaýymyz kerek», dedi Nursultan Nazarbaev.
Eldegi domınant partııanyń basshylyǵyndaǵy Baýyrjan Baıbek myrzanyń Prezıdent pen Elbasynyń qabyldaýyna qatar kirip shyǵýy elde jaqyn arada parlament saılaýynyń ótetininen habar berse kerek. Osy áńgimeniń bir shetin Nursultan Nazarbaev ta shyǵaryp aıtypty. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Elbasy Nursultan Nazarbaevpen jáne partııa tóraǵasynyń orynbasary Baýyrjan Baıbekpen kezek-kezek kezdesýi de saıası naýqannyń bastalǵanyn ańǵartqandaı boldy.
Ras, Parlament saılaýy ótetini o bastan-aq, belgili bolǵan. Parlamenttiń negizgi Zań shyǵarýshy organy – Májilis. Onda 107 depýtat bar. Olardyń ókilettik merzimi 5 jyl. Al sońǵy ret saılaý 2016 yly ótken. Demek, endigi saılaý 2021 jyly ótýi tıis.
Degenmen, bizde kezekten tys ótkizý deıtin saıası dástúr bar ekeni taǵy jasyryn emes. Sol saltqa salar bolsaq, Parlament saılaýy bıyl, tipti bolmasa keler jyly ótip qalýy da yqtımal. Dese de, sarapshylar biz meńzep otyrǵan saılaý bıyl kúzde ótýi múmkin degen pikir aıtypty.
Já, sonymen saılaý ótedi delik. Al endi oǵan kimder qatysady? Parlamentke, elimizdiń negizgi Zań shyǵarýshy organyna kimder barady?
Qoldanystaǵy zańnamalarǵa súıensek, Parlamentke tek saıası partııalar men Qazaqstan Halqy Assambleıasynan saılanǵan adamdar ǵana bara alady. Al Qazaqstanda qansha saıası partııa bar?
Parlamentke «propýskisi» bar partııalar
OSK-ǵa resmı tirkelgen saıası partııalar:
«Nur Otan» partııasy,
«Birlik» saıası partııasy,
«Aq jol» QDP,
«Aýyl» HDPP,
Qazaqstannyń halyqtyq-kommýnıstik partııasy,
«JSDP-Aqıqat».
Mine, bulardyń ishinde saılaý dodalarynda belsendi kórinip júrgenderi joǵarydaǵy altaýy. Osy alty partııa týraly az kem sóz shyǵaraıyq, endi.
«Nur Otan» bıliktegi domınant partııa. Eki birdeı prezıdent múshe partııa. Onyń tóraǵasy eks-prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń ózi. Qazirgi parlamenttegi depýtattardyń deni osy partııanyń ókilderi.
«Aq jol» Demokratııalyq partııasy burynnan belsendi partııa. Májiliske depýtat kirgizgen partııa. Tóraǵasy - Májilis depýtaty Azat Perýashev. Saılaýdyń sanyn kórgen. Bir emes, birneshe márte Májiliske barǵan partııa.
«Kommýnıster» partııasy da Májilisten óz ornyn alǵan partııa. Prezıdenttik dodaǵa da qatysqan. 2011 jyly osy partııanyń ókili, qazirgi Májilis depýtaty Jambyl Ahmetbekov prezıdenttikke talasqan. 2015 jylǵy saılaýdaǵy taǵy bir kommýnıst, qazir depýtat Turǵyn Syzdyqov taq talasyna tústi. Ahmetbekov 1,36 paıyz daýys jınap úshinshi oryn alsa, Syzdyqov 1,61 daýyspen ekinshi oryn alǵan.
«Aýyl» partııasy de belsendi partııalar qatarynda. Saılaýlarda baq synap kórdi. Parlamentke kisi kirgize almasa da, tóraǵasy qazir Senatta júr. Iá, Álı Bektaev - Senat depýtaty. Boljam aıtýshylardyń pikirinshe, bıylǵy parlament saılaýynda Májiliske baryp qalý yqtımaldylyǵy basym partııanyń biri - osy «Aýyl».
«JSDP-Aqıqat» Qazaqstandaǵy jalǵyz oppozıııalyq partııa dep sanalady. Saılaýǵa san ret túsken. Birde-bireýinde joly bolmaǵan. Onyń tóraǵasy belgili jýrnalıst Ermurat Bapı. Ol jaqynda ǵana partııa basshylyǵyna keldi. Sarapshylar, partııa basshylyǵynyń aýysýy – saıası naýqanǵa belsendi aralasýǵa jasalǵan alǵashqy qadam dep esepteıdi.
«Birlik» partııasy da saılaý kórdi. Burynǵy «Rýhanııat» partııasy men «Ádilet» partııasynyń birlesip qurǵany. 2013 jyldyń sáýirinde resmı tirkelgen. 2016 jyly Májilis saılaýyna túsken. Ekologııalyq máselelerdi kótergen. Sóıtip, alty partııanyń ishinde altynshy oryn alǵan.
Qazaqstandaǵy saılaý júıesi
Al endi Qazaqstandaǵy saılaý júıesi týraly, naqtylap aıtsaq, onyń damýynyń úsh kezeń týraly az kem sóz shyǵaraıyq...
1.1990 jyldary Qazaqstanda majorıtarly saılaý júıesi boldy. 1990 jyly Qazaqstannyń Joǵarǵy Keńesinde 360 depýtat bolǵan. 1994 jyly olardyń sany 177-ge deıin azaıdy. Olardyń 64-i táýelsiz saılanǵandar bolsa, 42-in Prezıdent taǵaıyndaıtyn. Al qalǵandary saıası partııalar men túrli uıymdardan saılanǵan. Al 1995 jyly depýtattar sany 67-ge deıin qysqardy.
- 1999-2007 jyldar aralyǵynda Qazaqstanda aralas saılaý júıesi boldy. 1999 jyly aralas saılaý júıesi paıda boldy. Ol boıynsha 67 depýtat birmandatty okýrýgterden saılansa, 10 adam partııalyq júıemen tańdalatyn. 1999 jylǵy saılaýdan keıin Májiliste ol kezdegi «Otan» (qazirgi «Nur Otan») partııasynyń 23 depýtaty boldy.
- 2007 jylǵy konstıtýııalyq reformalardan keıin Qazaqstanda proporıonaldy saılaý júıesi jumys jasap keledi.
Túıin. Sonymen, áne-mine degenshe parlament saılaýynyń da sybysy estile bastady. Qazir demalysta júrgen depýtattar kúzge qaraı taratyla ma? Jańa jasaqtalatyn parlamentke qansha partııa barady? Qaı partııalar barady? Táýelsiz Qazaqstannyń parlamentinde taǵy da qyzyldardyń quıyrshyǵy – kommýnıster otyra ma? Suraq kóp. Jaýap? Jaýap ta kóp kúttermes...
«Adyrna» ulttyq portaly
