Qūqyqtyq mädeniet - qoǧamnyŋ zaŋdardy tüsınuı, qūrmetteuı jäne olardy saqtauyna negızdelgen qūndylyqtar jüiesı. Ol azamattardyŋ qūqyqtary men mındetterın bıluınen, zaŋdardy saqtaudan jäne ädıldıkke ūmtyluynan tūrady. Qūqyqtyq mädeniet joǧary bolǧan jaǧdaida, qoǧamda zaŋǧa degen senım artyp, qūqyq būzuşylyqtardyŋ sany azaiady. Būl mädeniet jüiesı qoǧamnyŋ barlyq deŋgeilerınde, sonyŋ ışınde otbasynda, bılım beru mekemelerınde jäne jūmys oryndarynda qalyptasady. Qūqyqtyq mädeniet azamattardyŋ qūqyqtyq sauattylyǧyn arttyru arqyly nyǧaiady jäne qoǧamnyŋ tūraqty damuy men tärtıbıne negız bolady. Qūqyqtyq mädeniettı jetıldıru, azamattardyŋ qūqyqtyq sanasy arqyly täuelsız ärı demokratiialyq memleket qūruǧa äser etetın qūqyqtyq qoǧamdy qalyptastyrudyŋ maŋyzdy bölşegı bolyp tabylady.
Qūqyqtyq mädeniettıŋ mazmūnyn zerdeleu kezınde memlekettık basqaru qyzmetkerlerıne erekşe köŋıl böletın şet memleketterdıŋ täjıribesıne jügınse bolady. Mysaly, Ūlybritaniiada memlekettık qyzmetkerlerdıŋ qūqyqtyq sauatyn jäne mädenietın jetıldırudı retteitın bırqatar kodekster äzırlengen, mysaly, Ministr kodeksı, Parlament deputattarynyŋ mınez-qūlyq kodeksı, Memlekettık qyzmet kodeksı jäne t.b. Būl kodekster memlekettık qyzmetşılerdıŋ etikalyq normalary men adamgerşılık qasietterın anyqtai otyryp, baǧyt beredı. Osylai qūqyqtyq tärbienı qalyptastyra alamyz.
Qūqyqtyq tärbie – būl qoǧamdyq jäne jeke tūlǧany qalyptastyru prosesın qamtamasyz ete alatyn memleket pen qoǧamnyŋ qūqyqtyq sanany jäne qūqyqtyq mädeniettı damytudaǧy maqsatty ärı köp qyrly jüiesı. Elımızde joǧaryda aitylǧan qūqyqtyq memleket tüsınıgın qalyptastyru jolynda qūqyqtyq tärbie mäselelerı basty nazarǧa alynuy qajet. Qūqyqtyq tärbie qoǧamdaǧy zaŋnyŋ küşın arttyruǧa, qoǧamnyŋ obektivtı şyndyqtyŋ täuelsız faktory retındegı maŋyzdylyǧyn tüsınuıne äser etedı. Qūqyqtyq tärbie – azamattardyŋ qūqyqtyq sauattylyǧyn arttyru jäne olardyŋ zaŋdardy tüsınuın, qūrmetteuın jäne saqtauyn qamtamasyz etuge baǧyttalǧan prosess. Būl tärbie türı balalar men jastarǧa mektepterde, joǧary oqu oryndarynda jäne qoǧamdyq ūiymdarda berıledı. Qūqyqtyq tärbie adamǧa qūqyqtary men mındetterın tüsınuge kömektesedı, zaŋdardy saqtau jäne qoǧamdaǧy ädıldık pen tärtıptı qoldau qajettıgın ūǧyndyrady. Qūqyqtyq mädeniet – qoǧamdyq sananyŋ ainasy. Sol sebeptı, qūqyqtyq mädeniettı ılgerıletuge basymdylyq berıluı tiıs. Mäselen, qoǧamdyq-qūqyqtyq sanany damytu maqsatynda bırneşe maŋyzdy qadamdardy jüzege asyru qajet. Olar:
1. Aldymen, bılım beru jüiesın qolǧa alu kerek. Mektepter men joǧary oqu oryndarynda qūqyqtyq bılım beru baǧdarlamalaryn engızıluı tiıs. Oquşylarǧa jäne studentterge qūqyqtyq sauattylyqty arttyratyn pänder men kurstar ötkızu arqyly olardyŋ zaŋdardy tüsınuı men qūrmetteuın qamtamasyz ete alamyz. Qūqyqtyq bılım men tärbienı orta jalpy bılım beru mekemelerınde, orta arnauly jäne joǧary oqu oryndarynda jalǧastyru kerek, būl jerde qazaqstandyq qūqyq negızderı men qūqyq salalaryn oqytu kurstaryn engızu maŋyzdy.
2. Qoǧamdyq aqparattandyru şaralary jiı ötkızıluı qajet. Qūqyqtyq aqparatty köpşılıkke qoljetımdı etu – qoǧamdy sauattylyqqa üiretetın alǧaşqy qadamdardyŋ bırı. Būqaralyq aqparat qūraldary, internet resurstar jäne äleumettık jelıler arqyly azamattarǧa qūqyqtyq mäseleler boiynşa aqparat beru, qūqyqtyq sauattylyqty arttyruǧa baǧyttalǧan baǧdarlamalar men jobalar ūiymdastyru da öz jemısın bererı anyq.
3. Qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysyn körsetu jäne qūqyq qorǧau organdarynyŋ aşyqtyǧy men ädıldıgın qamtamasyz etu halyqty aqparatpen qamtamasyz etedı. Azamattarǧa qūqyq qorǧau organdaryna senım bıldıru üşın olardyŋ jūmysynyŋ aiqyndylyǧyn arttyru jäne qūqyq būzuşylyqtarǧa qarsy küres şaralaryn küşeitu arqyly qūqyqtyq sanany arttyra alamyz.
4. Jastarmen jūmys jasaluy mındettı. Jastar ūiymdary men volonterlık qozǧalystar arqyly qūqyqtyq mädeniettı nasihattai alamyz. Jastarǧa arnalǧan qūqyqtyq bılım beru baǧdarlamalaryn, seminarlar men treningterdı ūiymdastyru – jastardy dūrys baǧytqa saluǧa kömektesedı.
5. Otbasylyq tärbie – qoǧamnyŋ eŋ kışı ärı maŋyzdy bölıgı. Ata-analardyŋ balalarǧa qūqyqtyq tärbie beruı otbasynda qūqyqtar men mındetter turaly tüsınık qalyptastyryp, zaŋdarǧa qūrmetpen qaraudy üiretedı.
6. Zaŋnamalyq bastamalarǧa jol aşu – qūqyqtyq mädeniettı arttyruǧa baǧyttalǧan zaŋnamalyq bastamalardy qoldaudyŋ jaqsy täsılı. Ol qūqyqtyq jüienı jetıldıru, azamattardyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryn qorǧauǧa baǧyttalǧan zaŋdardy qabyldauǧa yqpal etedı. Osy qadamdar arqyly qoǧamda qūqyqtyq mädeniettı arttyruǧa, azamattardyŋ qūqyqtyq sauattylyǧyn joǧarylatuǧa jäne zaŋdardy qūrmetteuın qamtamasyz etuge bolady.
