Ädılet organdary funksiialarynyŋ bırı bolyp zaŋ kömegın ūiymdastyru jäne körsetu, qūqyqtyq nasihat jūmysyn jürgızu bolyp keledı. Statistikalyq derekterge süiensek, Batys Qazaqstan oblystyq advokattar alqasynyŋ müşelıgınde 221 advokat, BQO zaŋ keŋesşılerı palatasynda 252 zaŋ keŋesşısı bar. Oblysta 110-ǧa juyq zaŋger belgılı bır sanattaǧy azamattarǧa zaŋ kömegın tegın körsetedı. Memleket kepıldık bergen zaŋ kömegın aluǧa qūqyǧy bar adamdar «Advokattyq qyzmet jäne zaŋ kömegı turaly» QR Zaŋynyŋ 26-babynda körsetılgen. Osy oraida salanyŋ qūqyqtyq saiasatty ıske asyru, qūqyqtyq qamtamasyz etu jūmystary turaly BQO Ädılet departamentınıŋ basşysy Äliia Tasybaevany sözge tartqan edık.
Äliia Änesqyzynyŋ mälımdeuınşe, departamentte aliment öndırıp alu, zeinetaqy men järdemaqy taǧaiyndau, oŋaltu, bosqyn nemese qandas märtebesın alu mäselelerı boiynşa jeke tūlǧalarǧa, ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan kämeletke tolmaǧandarǧa, jynystyq zorlyq-zombylyq, adam saudasy, terrorizm aktısı qūrbandaryna ne osy märtebege nemese jaǧdaiǧa bailanysty olardyŋ qūqyqtary men zaŋdy müddelerın qamtamasyz etu jäne qorǧau mäselelerı boiynşa azaptauǧa ūşyraǧandarǧa, jeke tūlǧalarǧa asyrauşysynyŋ qaitys boluynan keltırılgen ziiandy öteu taǧy basqa mäseleler boiynşa qūqyqtyq kömek körsetıledı.
Zaŋ kömegın alu üşın advokattar men zaŋ konsultanttaryna jügıngen kezde azamattardyŋ jeke basyn kuälandyratyn qūjaty jäne olardyŋ äleumettık märtebesın rastaityn qūjaty boluy qajet. Sottarda, qylmystyq qudalau organdarynda, özge de memlekettık organdar men memlekettık emes ūiymdarda jeke tūlǧalardyŋ müddelerın qorǧau jäne ökıldık etu türındegı memleket kepıldık bergen zaŋ kömegı osy Zaŋda jäne Qazaqstan Respublikasynyŋ zaŋnamasynda belgılengen tärtıppen körsetıledı:
Kez kelgen adam tūrǧylyqty jerı men ornalasqan jerıne qaramastan Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧynda memleket kepıldık bergen zaŋ kömegın aluǧa qūqyly. Memleket kepıldık bergen zaŋ kömegıne mūqtaj adamnyŋ müddesı üşın mūndai kömek körsetu turaly ötınışpen onyŋ ökılı zaŋdarda belgılengen tärtıppen jügıne alady. Būl maqsatqa memlekettık biudjetten 130 mln. teŋge bölındı.
– Jarty jyl ışınde 5 000-ǧa juyq azamat tegın zaŋ kömegın aldy. Auyzşa konsultasiialar türınde – 2 358, qylmystyq ıster şeŋberınde – 2018, äkımşılık ıster boiynşa – 215 jäne azamattyq ıster boiynşa – 35 zaŋ kömegı körsetıldı. Zaŋ kömegınıŋ sapasyn baqylau salasyndaǧy jūmysty ädılet organdary men özın-özı retteitın ūiymdar notariattyq palata, jeke sot oryndauşylar palatasy, Advokattar alqasy jäne jeke praktikamen ainalysatyn zaŋgerler palatasy jürgızedı. Azamattarǧa sapasyz nemese tolyq emes zaŋgerlık qyzmet körsetu faktılerı de oryn alyp jatady, būl zaŋgerlerdıŋ täjıribesızdıgın körsetedı, – deidı departament basşysy.
Aita ketu kerek, soŋǧy 6 jylda memleket halyqtyŋ boryştyq jüktemesın tömendetu boiynşa şaralar qabyldady, onyŋ ışınde halyqtyŋ äleumettık osal toptarynyŋ kepılsız tūtynuşylyq kreditterın öteu, ösımpūldar men aiyppūldardy esepten şyǧaru, bankterde qaita qarjylandyru räsımınıŋ tetıgın qoldanu qolǧa alyndy. Qabyldanǧan şaralarǧa qaramastan, halyqty nesielendıru deŋgeiı älı de joǧary. 2018 jyldan bastap nesie kölemı üş esege ösken. Köbınese azamattar nesie alǧan kezde özderınıŋ qarjylyq mümkındıkterın asyra baǧalaidy, sondyqtan keiınnen atqaruşy jazba şyǧaru jäne boryşkerler tızılımınde bolu siiaqty jaǧdailar tuyndaidy
Ädılet ministrlıgı öz kezegınde TJK Respublikalyq palatasymen, Respublikalyq notariattyq palatamen bırlesıp, osy qyzmettı jetıldıru jäne tiıstı baqylaudy küşeitu jönınde şaralar qabyldauda. Zaŋnamaǧa säikes, İN-notariustyŋ boryşkerden öndırıp aluşyǧa tiesılı belgılı bır aqşa somasyn öndırıp alu nemese basqa jyljymaly mülıktı talap etu turaly jazbaşa ökımı. Jyl basynan berı oblys aumaǧynda 121 jekeşe notarius jūmys ıstese, onyŋ 90-y Oral qalasynda, 31-ı audandarda. Ötken jyly prokuratura organdary ädılet organdarymen bırlesıp öŋır notariustarynyŋ atqaruşylyq jazba jasau tärtıbı salasynda bırqatar būzuşylyqtardy anyqtaǧanyn aitu kerek.
Ädılet departamentı jürgızgen baqylaudyŋ nätijelerı boiynşa 5 notariusqa qatysty Ädılet ministrlıgı lisenziiadan aiyru turaly talap aryz berdı. Qazırgı uaqytta sottarda qaraluda.
Öz kezegınde Äliia Änesqyzy kreditterdı resımdeu kezınde azamattardyŋ şart talaptarymen, onyŋ ışınde esepteletın paiyzdarmen mūqiiat tanysqany jön ekenın eskerttı. Eger kelıspeuşılık sebepterı bolsa, kelıspeuşılık sebepterın körsete otyryp, qarsylyq bıldıruge sebepter bolsa, İN alǧan kezde dereu notariusqa habarlasqan dūrys.
2023 jylǧy jeltoqsannan bastap Qazaqstan Respublikasynyŋ Ädılet ministrlıgı Notariattyq qyzmetterdı onlain formatqa köşıru boiynşa «Sifrlyq notariat» pilottyq jobasyn ıske qosty.
Qazırgı uaqytta notariustar üş türı boiynşa (QR barlyq memlekettık organdarynda jäne basqa da qūzyrettı organdarynda, mekemelerınde, barlyq menşık nysanyndaǧy käsıporyndarda müddeler ūsynuǧa; mūragerlık ıstı jürgızuge; sottarda ıster jürgızuge) jäne jūbaiynyŋ bırlesken mülıkke bilık etuge kelısımı boiynşa onlain senımhattardy kuälandyrady.
«Egov-mobile» mobildı qosymşasy arqyly beineqoŋyrau arqyly halyqqa notariustyŋ konsultasiia aluǧa mümkındık beretın «Onlain-konsultasiia» servisı engızıldı.Biylǧy jyldyŋ basynan berı oblysymyzda notarialdyq qyzmet boiynşa –78 ümıtker, advokatura boiynşa – 47 ümıtker attestattaudan ötken.
Aǧymdaǧy jyldyŋ 1-jartyjyldyǧynda azamattardyŋ qūqyqtyq mädenietı men sauattylyq deŋgeiın arttyru maqsatynda advokattyŋ, notariustardyŋ, Zaŋ konsultanttarynyŋ, TJK, ükımettık emes ūiymdardyŋ qatysuymen 329 qūqyqtyq tüsındıru ıs-şarasy ötkızıldı.
Käusar BAIǦALİEVA
