8 tamyzda Semei qalasynda Qazaqstanda atom elektr stansiiasyn AES salu jönındegı josparlar jariia talqylandy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Is-şaraǧa oblystyq jäne qalalyq mäslihattardyŋ deputattary, jergılıktı atqaruşy organdar men qoǧamdyq keŋesterdıŋ, ekologiialyq ūiymdardyŋ ökılderı, energetika salasyndaǧy jetekşı sarapşylar, ǧalymdar men oblys ortalyǧynyŋ belsendı tūrǧyndary jinalyp, atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysyna qatysty öz pıkırlerın bıldırdı.
Ūiymdastyruşy Qazaqstannyŋ Azamattyq aliansy boldy, sarapşylar retınde Energetika ministrlıgınıŋ, "Qazaqstandyq atom elektr stansiialary" JŞS, Ūlttyq iadrolyq ortalyq jäne Iаdrolyq fizika institutynyŋ ökılderı şaqyryldy.
Spikerler söz söileu barysynda Qazaqstanda atom energetikasyn damytudyŋ josparlary men perspektivalaryn, sondai-aq AES qūrylysynyŋ qauıpsızdıgı, ekologiialyq taza jäne ekonomikalyq tiımdılıgı mäselelerın ūsyndy.
Qoǧam ökılderı men oblys tūrǧyndary AES qūrylysy turaly öz pıkırlerımen bölıstı jäne spikerlermen onyŋ qorşaǧan ortaǧa äserı mäselelerın talqylady.
Qoǧamda tuyndaǧan negızgı mäseleler, atap aitqanda, atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysyn qarjylandyru mäselesı boldy. Sonymen qatar, oblys tūrǧyndary AES-ten paidalanylǧan sudy kädege jaratu, qaldyqtardy kömu, atom elektr stansiiasyna qyzmet körsetu üşın qajettı qūzyrettı mamandardyŋ boluyna qyzyǧuşylyq tanytty.
Sarapşylar atalǧan sūraqtarǧa tolyq jauap berdı. Atap aitqanda, qūrylys qūny mäselesı boiynşa atom elektr stansiiasyn saluǧa ketetın aitarlyqtai şyǧyndar obektınıŋ ūzaq qyzmet etu merzımımen bırge ony paidalanudyŋ tömen qūnymen öteletını atap ötıldı. AES elektr energiiasynyŋ qūny elge bailanysty kVt*saǧatyna 2-den 12 sentke deiın auytqidy.
Sarapşylar sonymen qatar AES reaktorlaryn salqyndatu üşın sudy paidalanu algoritmın egjei-tegjeilı tüsındırdı. Sarapşylardyŋ pıkırınşe, būl üşın köp mölşerde sudyŋ qajettılıgı taǧy bır mif. Mysaly, eger AES Balqaş kölınıŋ suyn salqyndatu üşın paidalanatyn bolsa, onda şyǧyn jylyna 63 mln.m3 aspaidy – būl köl betınen sudyŋ tabiǧi bulanuynyŋ 0,3% - y, būl köldıŋ su balansyna ıs jüzınde eşqandai äser etpeidı. Sudy kädege jaratuǧa keletın bolsaq, şyn mänınde reaktor tızbekterındegı su eşqaida ketpeidı, bıraq būl tızbekterde ünemı ainalady.
Qaldyqtardy kädege jaratu mäselesı boiynşa: quaty 1200 MVt reaktor jūmys ıstegen kezde jylyna 50-60 m3 radioaktivtı qaldyqtar tüzıledı. Qazır JEK-ten aiyrmaşylyǧy, mūndai qaldyqtardy qauıpsız öŋdeu üşın tiımdı tehnologiialar bar, onda jabdyqty kädege jaratu jäne qorşaǧan ortany qalpyna keltıru qarajaty esepke alynbaidy. Paidalanylǧan iadrolyq otyn qaldyqtarǧa jatpaidy, öitkenı onda janbaǧan uran qalady jäne odan ärı plutonii tüzıledı – iadrolyq otynda qoldanylatyn taǧy bır element. Paidalanylǧan iadrolyq otyndy öŋdegennen keiın mamandar odan da ülken energetikalyq komponentı bar jaŋa otynǧa şikızat alady.
Mamandardyŋ boluyna keletın bolsaq, obektını salu şeŋberınde vendorlar jergılıktı kadrlardy belgılı bır uaqyt ışınde oqytudy qamtamasyz etuge mındettenedı.
Alynǧan tüsındırulerden keiın Semei qalasynyŋ jūrtşylyq ökılderı eldegı beibıt atom energetikasyn damytuǧa qatysty öz pıkırlerın bıldırdı.
Oblys qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı Abai Nikolai İsaev:
"Atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysy turaly aitatyn bolsaq, men ony qoldaimyn. Bır kezderı bız iadrolyq poligondy jabudy jaqtadyq, bıraq būl basqa äŋgıme. Bız – qoǧam qairatkerlerı-atom elektr stansiialaryn salu mäselelerı boiynşa halyqaralyq konferensiialarǧa qatysyp, elderınde stansiialary bar adamdardyŋ pıkırlerın estıdık. Būl Fransiia, AQŞ. Olardyŋ barlyǧy atom elektr stansiiasynyŋ paidasy ziiannan äldeqaida köp, eger bar bolsa. Qazır Japoniiada 17 blok ıske qosyluda, onyŋ ışınde 2 jaŋa blok. Qauıpsızdıkke qarasaq, III jäne III + buyn stansiialary ıs jüzınde müldem qauıpsız. Qorşaǧan ortanyŋ lastanuy tūrǧysynan tıptı kün batareialary ziiandy zattardy şyǧarady. Öz atom elektr stansiialarynan tolyǧymen bas tartqan jäne ekonomikanyŋ ösu qarqyny aitarlyqtai tömendegen Germaniianyŋ mysaly. Tıptı atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysyna qatty qarsylas bolǧan Polşa da qazır öz pozisiialaryn qaita qarady".
Ūlttyq iadrolyq ortalyqtyŋ bas direktory Erlan Batyrbekov:
"ŪIаO jūmysynyŋ baǧyttarynyŋ bırı Qazaqstan Respublikasynyŋ atom energetikasyn damytu bolyp tabylady. Bügıngı taŋda elımızdıŋ atom energetikasynda qoldanylatyn barlyq äzırlemeler bızdıŋ zertteulerımızdıŋ aiasynda ŪIаO-da jasalǧan. Atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysy, ärine, köptegen salalardyŋ damuyn tartatyn joǧary tehnologiialyq prosess. Qūrylystyŋ multiplikativtı äserı ǧylymnyŋ özı, önerkäsıp, kadrlar daiarlau üşın de sözsız bolady. Atom elektr stansiiasynan eşqandai ziian bolmaidy, öitkenı bügıngı künı III jäne III + buyn reaktorynyŋ qūrylysy ūsynylady. Būl reaktorlar belsendı jäne passivtı zamanaui qauıpsızdık deŋgeilerımen jabdyqtalǧan. Reaktor qalypty küiden şyqqan jaǧdaida, qauıpsızdık jüiesı ony oŋtaily jūmys rejimıne qaitarady".
"Komitet poligony 21" QB müşesı Rafail Hazipov:"bız bügın eşqandai şeşım qabyldamaimyz, atom elektr stansiiasyn salu mäselesın talqylaumen ainalysamyz. Alda memleket Halyqpen keŋesetın referendum bolady. Būl öte demokratiialyq. Qūrylys turaly tüpkılıktı şeşım tek referendum nätijelerı boiynşa qabyldanady. Jeke özım atom elektr stansiiasyn saludy qoldaimyn. Bırınşıden, bız uran öndırısı boiynşa älemdık köşbasşylarmyz. Bız ony älemnıŋ köptegen elderıne satamyz jäne būl otyn jūmys ısteidı. 40 jyldan astam uaqyt boiy Semei iadrolyq synaq poligony jūmys ıstep, öŋırge orny tolmas ziian keltırdı. Bıraq bız ǧylym aldyq, bızde Kurchatov qalasy jäne Ūlttyq iadrolyq ortalyq bar, onda mamandar osyndai mäselelermen ainalysady. AES-ten qorqudyŋ qajetı joq. Iаdrolyq synaqtar boldy, bız olardan öttık. Atom elektr stansiiasy synaq emes, būl bükıl älemde qoldanylatyn joǧary tehnologiialyq prosess. Jüzdegen atom elektr stansiialary jūmys ısteidı. Al qatty otyndy paidalanudy jalǧastyru-arhaizm".
Talqylauǧa şaqyrylǧan sarapşylar atom elektr stansiialaryn salu üşın qarastyrylyp otyrǧan tehnologiialar qauıpsız ekenın atap öttı, öitkenı III jäne III+buyndarynyŋ reaktorlaryn paidalanu josparlanuda. Reaktorlardyŋ būl türı barlyq qauıpsızdık talaptaryna jauap beredı jäne ekologiialyq körsetkışterı jaqsarady. Būl atom elektr stansiiasynyŋ radiasiialyq fony joq degendı bıldıredı, al atmosferaǧa SO2 şyǧaryndylary minimaldy (sol JEO-men salystyrǧanda).
Ūqsas jaŋalyqtar
