Osydan 30 jyl būryn Qazaqstan tuy Olimpiada törınde jelbırei bastady. Iаǧni, 1994 jyly 12 aqpanda Qazaqstan qūramasy tūŋǧyş ret Olimpiada oiyndarynda öner körsete bastady. Sodan berı otyz jyl öttı. Qazaqstan qandai nätijege qol jetkızdı? Olimpiada jūldyzdary kım?
ALǦAŞQY JETISTIK
XVII Qysqy Olimpiada oiyndary 1994 jyly 12-27 aqpan aralyǧynda Norvegiianyŋ Lillehammer qalasynda öttı. Qazaqstannyŋ sportşylary sporttyŋ 8 türınen bäsekege tüstı. Elımızdıŋ abyroiyn arqalap, şetel asqandar sany otyz jyl būryn 29 edı. Onyŋ 19-y erler bolsa, 10 äiel Olimpadaǧa qatysty. El sportşylary biatlon, şaŋǧy tebu, konki, mänerlep syrǧanau, şort trek syndy sport türlerınen baq synady. Sol jyly-aq el qorjynyna 1 altyn men qos kümıs tüstı. Üş jüldenı de şaŋǧyşy Vladimir Smirnov aldy. Ol – Olimpiada oiyndarynyŋ 4 dürkın kümıs jäne ekı dürkın qola jüldegerı. KSRO eŋbek sıŋırgen sport şeberı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen sport şeberı atanǧan sportşy.
Qazaqstan 1996 jyly Atlantada ötken Jazǧy Olimpiada oiyndaryna öz tarihynda alǧaş ret qatysyp, üş altyn, tört kümıs jäne tört qola medal jeŋıp aldy. Ūlttyq qūrama sapynda 96 sportşy, 72 er, 24 äiel boldy. Nätijesınde bokstan Vasilii Jirov, erler arasyndaǧy jeke bessaiystan Aleksandr Parygin, grek-rim küresınen Altyn Iýrii Melnichenko altyn aldy. Al el qorjynyna bokstan kümıs syilaǧan Bolat Jūmadılov boldy. Odan bölek, nysana közdeu men vintovkadan atu boiynşa Sergei Beliaev qos kümıstı enşılep, auyr atletika boiynşa Anatolii Hrapatyi ekınşı oryn alǧan edı. Qola jüldege qol jetkızgender Bolat Niiazymbetov (boks), Ermahan İbragimov (boks), Vladimir Vohmianin (nysana közdeu), Mäulen Mamyrov (erkın küres) boldy.
QOS QOLA
Al 1998 jyly Japoniianyŋ Nagano qalasynda bolǧan Qysqy Olimpiada Qazaqstan qūramasy üşın sätsız boldy deuge bolady. Sebebı atalmyş halyqaralyq jarysta qazaq sportşylary qos qolany qanaǧat tūtty. Pavlodarlyq konkişı Liudmila Prokaşeva äielder arasynda 5 000 metrge jügıruden üşınşı oryndy ielendı. El qorjynyna ekınşı qolany belgılı sportşy Vladimir Smirnov şaŋǧymen erkın ädıs boiynşa 15 şaqyrymǧa jügıruden syilady. Būl Olimpiadaǧa elden 60 sportşy attanǧan edı.
ESTE QALǦAN OLİMPİADA
2000 jylǧy Olimpiada Qazaqstan üşın jaŋa ǧasyrdyŋ jaqsy bastauy boldy. Sebebı däl Sidnei Olimpiadasynda bızdıŋ qūramadan boks boiynşa tört bırdei sportşy finalǧa şyqty. 24 jyl būrynǧy Jazǧy Olimpiadada elımız 3 altyn, 4 kümıs ielenıp, jalpy komandalyq esepte 22 orynǧa tūraqtady. Olimpiadada kök tuymyzdy jelbıretkender - Bekzat Sattarhanov, Ermahan Ybyraimov, jeŋıl atletikadan Olga Şişigina.
Araǧa ekı jyl salyp, el sportşylary 2004 jyly Afinyǧa attandy. Sebebı 20 jyl būryn Jazǧy Oiyndar sol elde ötken edı. Būl Olimpiada da janküierler üşın tartysty bäsekenıŋ bırı boldy. Oǧan sebep el atynan attanǧan 119 sportşynyŋ qarsylastarymen saiysuy edı. Aqtyq synǧa şyǧyp, kök tuymyzdy jelbıretken tek 8 sportşy boldy. Olardyŋ ışınde bokstan Baqtiiar Artaev Olimpiada altynyna qol jetkızse, kümıstı boksşy Gennadii Golovkin, grek-rim küresınen Georgii Sursumiia, erkın küres baluany Gennadii Laliev aldy. Qolaǧa onsaiysşy Dmitrii Karpov, boksşy Serık Eleuov, grek-rim küresınıŋ şeberı Mhitar Manukian qol jetkızdı.
QAZAQSTAN JÜLDESIZ QAITTY...
2006 jylǧy Qysqy Olimpiada İtaliianyŋ Turin qalasynda öttı. Būl saiysqa 67 sportşy attanyp, Qazaqstan jüldesız qaldy.
Delegasiiany QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı Sport ısterı komitetınıŋ töraǧasy Däulet Tūrlyhanov basqardy.
ALMALY-TÖKPELI ZAMAN
2008 jyly Qytaida ötken Olimpiadada bokstan Baqyt Särsekbaev altyn alyp, el janküierlerın quantty. Onyŋ artynşa auyr atlet Alla Vajenina da Olimpiadada üzdık atanyp, altyn aldy. Dziudo boiynşa Ashat Jitkeev moŋǧoldyq baluanǧa ese jıberıp, kümıstı enşıledı. Al Olimpiadada törtınşı oryn alǧan jeŋıl atlet Olga Rypakova men qolaǧa qol jetkızgen grek-rim küresınıŋ baluany Nūrbaqyt Teŋızbaevtyŋ baǧy jandy. Sebebı qos sportşynyŋ qarsylastary doping dauyna ılınıp, halyqaralyq olimpiada komitetı elımızdıŋ sportşylaryna kümıstı berdı. Al Qytaida qolany taekvondoşy Arman Şylmanov pen boksşy Erkebūlan Şynälievke, äielder küresınıŋ baluany Elena Şalygina men erkın küres baluany Marid Mutalimovke aldy.
Däl 14 jyl būryn, 2010 jyly Vankuverde ötken Qysqy Olimpiada Oiyndary da Qazaqstan üşın «naşar körsetkışpen» aiaqtaldy. Sebebı jülde taqtasynda tek biatlonşy Elena Hrustalevanyŋ jalǧyz kümısı beinelendı. Sol jyly Kanadaǧa attanǧan 37 sportşynyŋ 36-sy janküier ümıtın aqtai almady. Ekınşı oryn alǧan Elena Hrustaleva Reseiden kelgen legioner boldy.
DOPİNG DAUY
2012 jyl Qazaqstan üşın Olimpiadanyŋ «altyn jyly» boldy deuge de bolady. Sebebı Londonda ötken synda sportşylarymyz 7 altyn, 1 kümıs, 5 qola jüldenı ielenıp, barşa qazaq jūrtyn şulatty. 115 sportşy şetelge şyǧyp, özge elde Qazaqstannyŋ namysyn qorǧady.
Alaida auyr atletika boiynşa synǧa tüsken 4 sportşy doping dauyna ılınıp, altyndarynan aiyryldy. Olar Zulfiia Chinşanlo, Maiia Maneza, Svetlana Podobedova men İlia İlin edı. Londonda bokstan Serık Säpiev, veloşabandoz Aleksandr Vinokurov, jeŋıl atlet Olga Rypakova altynǧa qol jetkızıp, abyroiyn saqtap qaldy. Jalǧyz kümıs jüldenı 81 kelıde şarşy alaŋǧa şyǧyp, jūdyryqtasqan Ädılbek Niiazymbetov aldy.
Al qola jüldegerler arasynda erkın küres baluany Aqjürek Taŋatarov, grek-rim küresınen Daniial Gadjiev, äielder küresınen Giuzel Maniurova, boksşylar İvan Dychko men Marina Volnova boldy. Odan bölek, erkın küresten Däulet Şabanbaidyŋ da qarsylasy doping dauyna ılınıp, bızdıŋ sportşy qolany ielendı.
DENİS TENNIŊ QOLASY
2014 jyly Reseidıŋ Sochi qalasynda ötken Qysqy Olimpiada el janküierlerınıŋ esınen şyqpas. Sebebı däl sol jyly Qazaqstan qūramasyna tek jalǧyz qola būiyrdy.
Mänerlep syrǧanauda Denis Ten üzdık üştıkke enıp, qazaqstandyq janküilerdı quantty. Ökınışke orai, sportşy elge kelgen soŋ keiınırek kölıgınıŋ ainasyn ūrlauşylardyŋ üstınen tüsıp, solardyŋ qolynan qaza tapty.
17 JÜLDE
El sportşylary Jazǧy Olimpiadada taǧy da janküierlerın quanta bıldı. 2016 jyly Braziliianyŋ Rio-de Janeiro qalasynda ötken saiysta boksşy Daniiar Eleusınov, auyr atlet Nidjat Rahimov, suda jüzuden Dmitrii Balandin altyn alyp, janküierler qalpaǧyn kökke laqtyrdy.
Elımız sol jyly kümıske de qaryq boldy. 2024 jyly Olimpiada chempiony atanǧan dziudoşy Eldos Smetov 2016 jyly kümıstı qanaǧat tūtty. Odan bölek,auyr atlet Jazira Japparqūl, erkın küres baluany Giuzel Maniurova, boksşylar Ädılbek Niiazymbetov pen Vasilii Levit kümıs jüldeger atandy. Qola jüldegerler qatarynan dziudoşy Otgonseseg Galbadrah, auyr atletter Farhad Harki, Karina Goricheva, Aleksandr Zaichikov, äielder küresınen Elmira Syzdyqova, Ekaterina Larionova, boksşylar İvan Dychko men Dariǧa Şäkımova körındı.
QOLA DÄUIRI
2018 jyly Oŋtüstık Koreianyŋ Phenchhanda ötken Qysqy Olimpiada Oiyndarynda qazaqstandyq friistal şeberı Iýliia Galyşeva ǧana qolaǧa qol jetkızıp, el ümıtın aqtady.
Al mezgılı boiynşa 2020 jyly ötuı tiıs bolǧan Tokio Olimpiadasy keiınge şegerıldı. Sebebı sol jyly koronavirus älemdı şarpydy. Sol jyly qazaq sporty qūldyrady deuge de bolady. Sebebı Olimpiadaǧa sporttyŋ 19 türınen attanǧan 93 sportşynyŋ eşqaisysy da altynǧa qol jetkıze almady. El sportşylaryna ekınşı oryn da arman boldy.
4 jyl būryn Olimpiadada el sportşylary tek 8 qolany alyp, elge oraldy. Olar - dziudoşy Eldos Smetov, auyr atletter Zülfiia Şinşanlo, İgor Son, boksşylar Säken Bibosynov pen Qamşybek Qoŋqabaev, karate boiynşa Darhan Asadılov pen Sofia Berulseva jäne erkın küres baluany Nūrislam Sanaev syndy sportşylar.
JÜLDESIZ JYL
2022 jyly da el biudjetınen qyruar qarjy bölıp, Beijıŋge attandyrǧan sportşylar halyq ümıtın aqtamady. Qysqy Olimpiada Oiyndaryna Qazaqstannan 34 sportşy attansa da altyn, kümıs, tıptı qolaǧa qol jetpedı. Tek şort-trekşı Abzal Äjıǧaliev törtınşı orynǧa tūraqtap, jūbanyş boldy.
BİYL
2024 Parijde HHHIV Jazǧy Olimpiada Oiyndary öttı. Alaida būl saiys äbden dauǧa ılıktı. Eŋ äuelı halyq el qūramasyna tıgılgen arnaiy formaǧa aşulandy. Ony mektep oquşysynyŋ kiım ülgısıne teŋedı. Būl saiysta el ümıt artqan kei boksşylarymyz jūbanyş kezeŋınen öte almady. «Allanyŋ qalauymen», «būiyrmady» degen sportşylardyŋ sözı de jūrttyŋ aşuyn tudyryp, daiyndyqtyŋ şikı bolǧanyn däleldedı.
Olimpiada oiyndarynyŋ alǧaşqy künderınen-aq teledidarǧa telmırıp, är sportşyǧa şyn janküier bolǧan qazaqstandyqtardy nysana közdeuşıler Aleksandra Le men İslam Satpaev quantty. Qos sportşy qola jeŋıp aldy. Artynşa el ümıt artqan dziudoşy Eldos Smetov qarsylastaryn tügeldei tıze büktırıp, altyn ielendı. Būl qazaqstandyqtar üşın ülken quanyş boldy. Bıraq, osydan soŋ el qorjynyna eşqandai altyn jülde tüspedı. Boksşy Nūrbek Oralbai, gimnast Nariman Qūrbanov pen grek-rim küresınıŋ baluany Demeu Jadyraevtyŋ kümısı halyqtyŋ köŋılıne medeu boldy. Al qolany dziudoşy Ǧūsman Qyrǧyzbaev, boksşy Nazym Qyzaibai, nysana közdeuşıler Aleksandra Le men İslam Satpaev jeŋıp aldy. Osylaişa Qazaqstan soŋǧy Olimpiadada 7 medal jiyntyǧymen 43-orynǧa taban tıredı.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
