Jaidary jaz jetkende şomylu mausymynyŋ beleŋ alary belgılı. Al bız, demalys barysynda qauıpsızdıgımızge nazar audaramyz ba? Qarapaiym, häm eskerusız qaldyruǧa bolmaityn tömendegıdei erejelerdı nazarlaryŋyzǧa ūsyndyq.
Suǧa şomyludyŋ, bırqalypta jüzudıŋ adam aǧzasyna paidaly ekenın bılemız. Jüzu- dene bıtımınıŋ ädemı qalyptasuyna, tynys joldarynyŋ belsendı qyzmet atqaruyna, qan ainalymynyŋ jaqsaruyna septıgın tigızedı eken. Tūraqty türde jüzumen ainalysu- boidyŋ ösuıne de yqpal etedı. Suǧa tüspes būryn, ol sudyŋ taza ekenıne köz jetkızu kerek. Sebebı, infeksiialyq aurulardyŋ kozdyrǧyşy däl osy aǧyndy, las sularda saqtalady. Mūndai oryndarda türlı bakteriialar taralady: ış-süzegı 183 täulık, oba 4-92, tuliaremiia 7-31, brusellez 4-45 täulıkke deiın ömır süredı eken.
Su betınde ūzaq qalqyp tūru nemese tynymsyz jüzu de aǧzaǧa kerı äser etedı. Mūndai jaǧdaida şarşaǧandyqtan, adam öz äreketın baqylai almaidy. Demek, batyp ketu qaupı bar. Sondyqtan, 10-15 minut saiyn jaǧaǧa şyǧyp, üzılıs jasau kerek.
Kün ystyq bolǧanymen, su temperaturasy öz salqyndyǧyn saqtaidy. Suyq, salqyn suda ūzaq şomylu- aiaq-qoldyŋ tyrysyp qaluyna äkep soǧady. Eŋ qauıptısı- jüzu kezınde tyrysyp qalu. Denenıŋ özın-özı basqaru qūrylymy būzylmas üşın, aiaq-qoldy ysqylau kerek. Tyrysqan jerdı uqalap, bügıp-jazudyŋ da kömegı tiedı. Dūrys äreket etu üşın sabyr saqtaudyŋ maŋyzy zor.
Suyq suǧa tüsudıŋ ziiany köp. Ǧalymdardyŋ zertteuınşe, su astyndaǧy 5-10 minut qimylsyzdyq pen 10-30 minuttyq suyq ötu adamnyŋ ömır süruın toqtatady eken. Fiziologiialyq erekşelıkterıne qarai, äiel adamdar sudaǧy suyqtyqqa tözımdı bolyp keledı, degenmen, suyq su astyndaǧy qysymnan 4-5 minutta-aq jürek toqtaityn körınedı.
Jürek auruyna şaldyqqan adamdarǧa da ūzaq uaqyt su astynda jüzudıŋ qaupı bar. Sebebı, jürek su temperaturasyna beiımdele almai, talmaly auruǧa ūşyraidy.
Demalys oryndarynda tazalyq saqtau da qauıpsızdıkke jatady. Demaluşylardyŋ salǧyrttyǧy su men jaǧajaidyŋ lastanuyna tıkelei äser etedı. Al, las suda şomyludyŋ qaupın joǧaryda atap öttık. Odan bölek, qoqysqa toly jerde otyrudyŋ özı yŋǧaisyz. Sondyqtan, tazalyqty özımızden bastaiyq!
Atalǧandardan bölek, tehnikalyq eskertuler men qorşau belgılerıne basa nazar audarǧan jön. Arnaiy belgılengen aimaqta ǧana şomylu- qauıp-qaterden saqtaidy. Jüze almaityn balalarǧa ülkenderdıŋ janynda boluǧa keŋes beremız. Jaǧajaiǧa jaqyn jerdegı qauıpsız tereŋdıkte de köŋıl köteruge de bolady. Qauıpsızdık erejelerın saqtau- ömırıŋdı saqtau ekenın ūmytpau kerek!
Madina OQAS
