SSR-Q zertteu reaktory kompleksı bas injenerınıŋ orynbasary Ashat Bekbaev «Adyrna» tılşısıne bergen sūqbatynda Qazaqstanǧa AES-tıŋ ne üşın qajet ekenın aitty.
«Atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysy el ömırınıŋ ärtürlı aspektısıne aitarlyqtai äser etuı mümkın. Būl qandai özgerıster äkeluı mümkın ekenın egjei-tegjeilı qarastyraiyq:
1) Ekonomikalyq özgerıster:
• Energetikalyq täuelsızdık: Qazaqstan energiia tasymaldauşylardyŋ importyna täueldılıktı azaita alady, būl eldıŋ energetikalyq qauıpsızdıgın arttyrady jäne energetikalyq resurstardy neǧūrlym ikemdı basqaruǧa mümkındık beredı.
• Önerkäsıptı damytu: AES metallurgiia, himiia jäne maşina jasau siiaqty energiiany köp qajet etetın salalardy damytuǧa quatty yntalandyru bola alady.
• Jūmys oryndaryn qūru: atom elektr stansiialaryn salu jäne paidalanu jaŋa jūmys oryndaryn aşady, būl el ekonomikasyna oŋ äser etedı.
• İnvestisiialardy tartu: AES salu Qazaqstannyŋ energetikalyq sektoryna şeteldık investisiialardy tarta alady.
• Tehnologiialardy damytu: atom elektr stansiialaryn salu jäne paidalanu jaŋa tehnologiialar men ǧylymi zertteulerdı damytudy talap etedı, būl eldıŋ tehnologiialyq jabdyqtalu deŋgeiın arttyrady.
2) Äleumettık özgerıster:
• Ömır süru deŋgeiın arttyru: AES qamtamasyz etetın tūraqty energiiamen jabdyqtau halyqtyŋ ömır süru deŋgeiın arttyruǧa yqpal etuı mümkın.
• İnfraqūrylymdy damytu: atom elektr stansiiasynyŋ qūrylysy ol ornalasqan aimaqtarda infraqūrylymdy damytudy yntalandyruy mümkın.
3) Ekologiialyq özgerıster:
• Parniktık gazdar şyǧaryndylaryn azaitu: Atom energetikasy tömen kömırtektı bolyp tabylady, būl Qazaqstanǧa parniktık gazdar şyǧaryndylaryn azaituǧa jäne klimattyŋ özgeruıne qarsy küreske öz ülesın qosuǧa kömektesedı.
• Auanyŋ lastanuyn azaitu: dästürlı jylu elektr stansiialarymen salystyrǧanda atom elektr stansiialary auany ıs jüzınde lastamaidy»,—dedı ol.
Ashat Kausūly AES qauıpsızdıgı mäselesı atom energetikasyn damytu tūrǧysynan eŋ özektı mäselelerdıŋ bırı ekenın mälımdedı.
«Şynynda da, mūndai stansiialardaǧy apattar qorşaǧan ortaǧa jäne adamdardyŋ densaulyǧyna apatty äser etuı mümkın. Alaida, zamanaui tehnologiialar men qataŋ qauıpsızdık şaralary mūndai oqiǧalardyŋ qaupın edäuır tömendetedı. Adami faktor, iaǧni qyzmetkerlerdıŋ qatelıkterı —apattardyŋ negızgı sebepterınıŋ bırı.
Būl mäselenı şeşu üşın tūraqty tehnikalyq qyzmet körsetu jäne jabdyqty tekseru, joǧary sapaly materialdar men komponentterdı paidalanu jäne rezervtık jüieler men avariialyq toqtatu räsımderın äzırleu kerek. Al äserlerden qorǧau üşın, eŋ aldymen, AES salu üşın alaŋdy mūqiiat taŋdauǧa män beruımız tiıs. Odan bölek, tötenşe jüktemelerge tötep bere alatyn ǧimarattar men qūrylystardyŋ qūrylymyn jäne Tötenşe jaǧdailarǧa arnalǧan ıs-qimyl josparlaryn äzırleu qajet.
Yqtimal täuekelderge qaramastan, qazırgı zamanǧy atom elektr stansiialary eŋ qauıpsız energiia közderınıŋ bırı bolyp tabylady. Tehnologiialar men qauıpsızdık jüielerın ünemı jetıldıru apattardyŋ yqtimaldyǧyn azaituǧa mümkındık beredı»,—dep tüsındırdı injener.
Aituynşa, AES salu turaly mäsele mūqiiat ölşeudı qajet etetın bırqatar strategiialyq jäne ekonomikalyq faktordy qamtidy.
«AES salu arqyly energetikalyq täuelsızdıkke qol jetkıze alamyz. Atap aitsaq, ol menşıktı atom elektr stansiiasy energiia tasymaldauşylardyŋ importyna täueldılıktı azaituǧa, eldıŋ energetikalyq qauıpsızdıgın arttyruǧa jäne energetikalyq resurstardy neǧūrlym ikemdı basqaruǧa mümkındık beredı. Sonymen bırge, AES metallurgiia, himiia jäne maşina jasau siiaqty energiiany köp qajet etetın salalardy damytuǧa quatty yntalandyru bola alady. Jaŋa jūmys oryndaryn da atap ötpeske bolmaidy. Būl el ekonomikasyna oŋ äser etedı. Atom elektr stansiialaryn salu jäne paidalanu jaŋa tehnologiialar men ǧylymi zertteulerdı damytudy talap etedı, būl eldıŋ tehnologiialyq jabdyqtalu deŋgeiın arttyrady. Odan bölek, parniktık gazdar şyǧaryndylaryn azaita alamyz. Sebebı aom energetikasy tömen kömırtektı bolyp keledı. Būl Qazaqstanǧa parniktık gazdar şyǧaryndylaryn azaituǧa jäne klimattyŋ özgeruıne qarsy küreske öz ülesın qosuǧa kömektesedı»,—dedı ol.
Eske salaiyq, mausym aiynyŋ soŋynda prezident Qasym-Jomart Toqaev AES salu boiynşa referendum biyl küzde ötetının mälımdegen edı. Naqty kündı Ükımet aiqyndaidy.
Diana Asan,
«Adyrna» ūlttyq portaly
