AQŞ universitetınde jūmys ıstegen qazaq ǧalymy qazaqstandyq zertteuşılerdıŋ mümkındıgın salystyryp, öz körgen-bılgenderımen oi bölıstı.
Bauyrjan Edıgenov — AQŞ-tyŋ jetekşı joǧary oqu oryndarynyŋ bırı Djordjiia memlekettık universitetınde bılım alǧan qazaqstandyq ǧalym. Bırneşe jyl boiy şetelde jūmys ıstegen ekonomist «Adyrna» tılşısıne sūqbat berıp, öz täjıribesımen bölıstı.
- 2008 jyly Süleimen Demirel atyndaǧy universitettı bakalavr därejesımen tämandaǧan bolatynmyn. Keiın Edmund Maski stipendiiasyn ūtyp aldym. Osylaişa AQŞ-tyŋ Atlanta qalasynda ornalasqan Djordjiia memlekettık universitetınde bılımımdı ärı qarai jalǧastyrdym. Būl joǧary oqu ornynan magistr, PhD doktor ǧylymi därejelerın alyp şyqtym. Menıŋ taŋdauym ekonomika salasyna tüstı. Ol kündelıktı mikro deŋgeide de, memlekettık makro deŋgeide de optimizasiia, iaǧni şekteulı resurstardy mümkındıgınşe nätijelı türde jaratu kerektıgın üiretıp, zertteidı. Qazaqstanda būl gumanitarlyq sala dep sanalsa, Amerika syndy damyǧan elderde analiz jasap, talqylau üşın paidalanady. Qazırgı taŋda ekonomister universitette zertteuden basqa, Düniejüzılık bank syndy halyqaralyq mekemelerde kedeilıktı joiu üşın jūmys ısteidı. Odan bölek, Amazon, Google kompaniialarynda biznes optimizasiiasymen, al CDC men Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynda epidemiialyq ölımderdı azaitumen ainalysady. Bylaişa aitqanda, būl mamandyq sūranysqa ie, - deidı maman.
Ol 2017 jyly Djordjiia memlekettık universitetıne ǧylymi qyzmetker retınde qabyldanǧan.
- Doktoranturany bıtırgen soŋ joǧary oqu ornynda resmi türde jūmys ıstei bastadym. Dese de, 2010 jyly magistraturada oqyp jürgenımde zertteuşı-assistent retınde türlı jobalarmen ainalysqan edım. PhD kezınde aǧa zertteuşı bolyp, düniejüzılık jobalarǧa ekspert retınde qatystym. Keiın būndai jobalarǧa özım de ūsynys tapsyryp, jūmystyŋ bır bölıgın basqaryp jürdım. Osy aralyqta zertteu ortalyǧynda fiskaldy desentralizasiia taqyrybyndaǧy treningterdı de ūiymdastyrdym. Al pandemiia bastalǧanda onlain nūsqasyn damytyp, koordinasiiasyn jasadym. Sondai-aq Düniejüzılık bankte äserdı baǧalau keŋesşısı retınde jūmys atqaryp, Qazaqstandaǧy jastarǧa arnalǧan Zhas Project jobasynda eŋ ırı randomizasiialanǧan baqylanatyn synaq eksperimentın üilestırdım, - deidı ol.
Bauyrjan Edıgenov AQŞ-tyŋ bılım beru jüiesındegı erekşelıkterdı atap öttı.
- Amerikadaǧy bılım beru jüiesınde zertteuge asa köp nazar bölınıp, bıraz qarajat jaratylady. Ol jaqta professorlar özderın, eŋ aldymen, zertteuşı, sosyn ǧana oqytuşy retınde esepteidı. Qarjy tek ükımetten emes, jekemenşık ūiymdardan da bölınetının atap ötken joq. Oqu oryndarynyŋ köpşılıgı avtonomdyq türde jūmys ısteitındıkten, qai salada damityndaryn özderı taŋdaidy. Garvard sekıldı universitetterde ärtürlı salada damuǧa qarajat ta, mümkındık te jeterlık. Al keibır bılım beru ordalary belgılı bır baǧytta ǧana üzdık boluǧa aksent qoiyp, soǧan küş jūmsaidy. Mysaly, Djordjiia memlekettık universitetı memlekettık qarjy jäne biudjetteu salasynda AQŞ boiynşa 5-orynda tūr. Iаǧni, reiting boiynşa Garvard (17) pen Chikago (12) universitetterınen joǧary körsetkış körsetedı, - deidı ekonomist.
Qazırgı taŋda SDU universitetınde assistent-professor qyzmetın atqaratyn maman el bilıgınıŋ ǧylymnyŋ damuy üşın jasap jatqan jūmysyna oŋ baǧa berdı.
- Qazaqstanǧa oralǧanyma älı bır jyl da bolǧan joq. Dese de, Ükımet ǧylym men bılımdı damytuda bıraz jūmys atqaryp jatyr dep aita alamyn. Būl salada jūmys ıstep jürgenderdıŋ yntasy joǧary. Mäselen, är jyl saiyn jüzdegen jobaǧa 90 million teŋgege deiın zertteu granty berıledı. Būl mümkındıktı paidalanyp, biyl elımızde fiskaldy desentralizasiia jäne jergılıktı basqaru reformasyn zertteu üşın 83 million teŋge kölemınde üş jyldyq grant ūtyp aldyq. AQŞ-ta, ärine, būdan da köp qarajat bölınedı. Alaida mūndai granttar keibır damyǧan memleketterde berılmeidı. Zertteu salasyn damytuda alǧa şyǧu üşın älı köp jūmys atqaru kerek. Bıraq bügıngı tehnologiia zamanynda Qazaqstan zertteuşılerınde de mümkındık köp. Äsırese, ekonomika siiaqty salalarda özımızdı damytuǧa eşqandai şekteu joq. Sol sebeptı qarajat kütpei, öz küşımızben de ǧylymdy damytuǧa tyrysuymyz tiıs, - dep pıkır bıldırdı ǧalym.
Ekonomistıŋ pıkırınşe, ǧylymi zertteu salasyn damytuda aǧylşyn tılı eleulı röl atqarady.
- Şet tılındegı ǧylymi eŋbekterdı qazaqşalap, mektepter men joǧarǧy oqu oryndarynda taratu kerek. Dese, de zertteu salasyn damytu üşın aǧylşynşa üirenu qajet dep oilaimyn. Negızgı oqu kıtaptaryn audaryp, on jyldai paidalanuǧa bolady. Al är jyl saiyn şyǧatyn eŋ sapaly myŋdaǧan zertteu maqalasyn bırden aǧylşyn tılınen audaryp otyru mümkın emes. Sol üşın de halyqaralyq tıldı üirenuge köŋıl bölu kerek, - deidı ol.
Diana Asan
«Adyrna» ūlttyq portaly
