Zamanaui älemnıŋ qarqyndy özgerısterıne sai, bılım beru salasynda da qauıpsızdık mäselesı asa maŋyzdy ärı özektı bolyp otyr. Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev 2023 jylǧy 1 qyrküiektegı Joldauynda äsırese bılım beru mekemelerınde qauıpsızdıktıŋ maŋyzdy aspektılerın qozǧady. Ol mektepterde qauıpsız jäne jaily orta qūru qajettıgın, sondai-aq oquşylar men mūǧalımderdıŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu jönındegı şaralardy küşeitudıŋ maŋyzdylyǧyn atap öttı. Būl tek fizikalyq qorǧaudy ǧana emes, sonymen qatar qazırgı älemde barǧan saiyn özektı bolyp kele jatqan Sifrlyq qauıpsızdıktı de qamtidy.
Abai oblysy osy baǧytta tyŋ serpın alyp, bılım beru ūiymdarynda balalardyŋ jan-jaqty qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın keşendı şaralardy qolǧa aluda. Qauıpsızdık ūǧymy tek fizikalyq tūrǧyda ǧana emes, sonymen qatar psihologiialyq, sifrlyq qauıpsızdıkke de qatysty ekenı aiqyn. Būl — bolaşaq ūrpaqtyŋ amandyǧy, olardyŋ bılım aluǧa degen ynta-jıgerın joǧaltpai, ömırlık joldaryn taŋdau barysynda erkındık pen senımdılıktı sezınuı üşın jasalatyn jaǧdai.
Balalardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu tek oqu kabinetterınde ǧana emes, olardyŋ mektepten tys ömırlerınde de maŋyzdy bolyp otyr. Uaqyt talaby jaŋa ädıster men tehnologiialardy qajet etedı, jäne būl tūrǧyda Abai oblysynyŋ bılım basqarmasy ärbır oqu ornyn zamanaui qauıpsızdık jüielerımen jabdyqtaudy basty maqsatqa ainaldyrǧan.
Qarjylyq qoldau — qauıpsızdık kepılı
Qauıpsızdıktı qamtamasyz etu baǧytyndaǧy eŋ alǧaşqy qadam — bılım beru ūiymdaryn qajettı tehnikamen jabdyqtau. Būl jerde mäselenı tereŋınen qarastyryp, tek qarajat bölu ǧana emes, ony tiımdı jūmsau, jüielı türde baqylau — basty mındet. Abai oblysynda būl baǧytta ülken jūmystar atqaryldy. 2023 jyly 905,2 million teŋge bölınse, 2024 jyly būl soma 107 million teŋgege jettı. Būl qarajattyŋ köp bölıgı bılım beru mekemelerın beinebaqylau kameralarymen, dauystyq habarlau jüielerımen, dabyl tüimelerımen jäne lisenziialanǧan küzetpen qamtamasyz etuge jūmsaldy.

Beinebaqylau jüielerı — jaŋa zaman talaby
Oblys kölemındegı mektepter men balabaqşalar tolyqtai beinebaqylau jüiesımen qamtamasyz etılgen. Tıptı, 2023 jyly būl jüieler jaŋartylyp, ozyq tehnologiialar engızıldı. Qazırgı taŋda bılım mekemelerınde 13 197 kamera ornatylǧan. Kameralar tek baqylau üşın ǧana emes, tötenşe jaǧdailarda jyldam äreket etu üşın de maŋyzdy qūral. Balalar üşın būl jabdyqtardyŋ boluy olardyŋ qauıpsızdık pen qorǧanys sezımın arttyrady.

Psihologiialyq qauıpsızdık — jannyŋ saulyǧy
Adam balasynyŋ tolyqqandy damuy tek fizikalyq qauıpsızdıkke ǧana emes, sonymen qatar psihologiialyq qauıpsızdıkke de tıkelei bailanysty. Bılım beru ortasynda är bala özın senımdı, qorǧalǧan, qoldau tapqan jaǧdaida ǧana bılım aluǧa degen ynta-jıgerı artyp, jetıstıkterge jete alady. Osy maqsatta Abai oblysynda 2024 jyly jaŋadan psihologiialyq qoldau ortalyǧy aşylyp, būl baǧytta bılım aluşylarǧa kömek körsetu jūmystary küşeitıldı. Ortalyqta ūiymdastyrylatyn treningter men seminarlar balalardyŋ emosionaldyq küiın jaqsartyp, olarǧa qiyn jaǧdailarda psihologiialyq qoldau körsetuge baǧyttalǧan.

Sifrlyq qauıpsızdık — jaŋa syn-tegeurınder
Tehnologiianyŋ damuy bılım beru prosesıne oŋ äserın tigızgenımen, ol sifrlyq qauıpsızdık mäselesın de tuyndatady. Balalardyŋ internet keŋıstıgındegı qauıpsızdıgın qamtamasyz etu, olardyŋ jeke mälımetterın qorǧau, qauıpsız internet paidalanu mädenietın qalyptastyru — qazırgı zamanǧy bılım beru mekemelerınıŋ basty maqsattarynyŋ bırı.
Abai oblysynda osy baǧytta keşendı jūmystar jürgızılude. Mektepterde arnaiy kiberqauıpsızdık sabaqtary ötkızıledı, al pedagogter üşın jaŋa zamanǧy aqparattyq tehnologiialardy tiımdı ärı qauıpsız qoldanu boiynşa seminarlar ūiymdastyryluda. Mūǧalımderge sifrlyq qauıpsızdık boiynşa oqytu baǧdarlamalary engızıldı, būl balalardyŋ internette qauıpsız boluyna ülken septıgın tigızude.
Lisenziialanǧan küzet — senımdı qorǧanys
Köptegen bılım beru mekemelerınde lisenziialanǧan küzet jūmys ısteude, būl balalardyŋ fizikalyq qauıpsızdıgın qamtamasyz etudegı negızgı şaralardyŋ bırı. Lisenziialanǧan küzet qyzmetı tek mekteptıŋ syrtqy qauıpsızdıgın ǧana emes, mekteptıŋ ışındegı tärtıp pen beibıtşılıktı saqtau baǧytynda da qyzmet atqarady. Būl küzet qyzmetterı dabyl tüimelerımen jäne turnikettermen jabdyqtalǧan, būl kez kelgen kümändı nemese qauıptı jaǧdailar oryn alǧan kezde jedel äreket etuge mümkındık beredı.
Qosymşa bılım beru mekemelerı — şyǧarmaşylyq qauıpsızdıgı
Qauıpsızdık şaralary tek jalpy bılım beretın mekteptermen şektelmeidı. Qosymşa bılım beru mekemelerı de erekşe nazarda. Būl ūiymdarda beinebaqylau jüielerı ornatylyp, jedel basqaru ortalyqtarymen bailanys qamtamasyz etıldı. Sonymen qatar şyǧarmaşylyq üiırmeler men sporttyq seksiialardaǧy balalardyŋ qauıpsızdıgın arttyruǧa baǧyttalǧan arnaiy şaralar qabyldanuda. Mysaly, sport zaldarynda jäne şyǧarmaşylyq ortalyqtarda balalardy jaraqattardan saqtau üşın qosymşa qauıpsızdık qūraldary ornatyluda.
Bolaşaqqa jol salu
Qauıpsızdık mäselesı — tek bılım beru ūiymdarynyŋ ǧana emes, bükıl qoǧamnyŋ ortaq mındetı. Balalardyŋ qauıpsızdıgıne jauapkerşılıkpen qarau — olardyŋ bolaşaǧyna senımdı qadam basuyna jol aşu. Abai oblysynda jüzege asyrylyp jatqan qauıpsızdık şaralary keleşek ūrpaqtyŋ tek bılım alyp qana qoimai, qorqynyş pen alaŋdauşylyqsyz erkın damuyna mümkındık beretın maŋyzdy qadamdar.
Abai oblysy bılım beru ūiymdary öz mındetterın abyroimen atqaryp, balalarǧa qauıpsız, sapaly bılım aluyna barynşa jaǧdai jasap otyr. Qazırgı zamanǧy talaptarǧa sai qauıpsızdık jüielerın engızu arqyly būl mekemeler bolaşaqtyŋ bılımdı de tärbielı azamattaryn qalyptastyruda eleulı röl atqarady. Är bala öz mektebınde tek bılım alyp qana qoimai, özın qorǧalǧan, qoldau tapqan, qūrmettelgen tūlǧa retınde sezınuı tiıs.
Qauıpsızdık — būl ärbır balanyŋ, ata-ananyŋ, mūǧalımnıŋ jäne qoǧamnyŋ ortaq müddesı. Jas ūrpaqtyŋ amandyǧy — elımızdıŋ bolaşaǧy, sondyqtan da bılım beru ūiymdaryndaǧy qauıpsızdık mäselesı aldyŋǧy qatarda tūruy tiıs. Qazırgı zamannyŋ talaby — är balany tek oqu ornynda ǧana emes, ömırde de qauıpsızdıkke tärbieleu. Abai oblysynyŋ bılım beru ūiymdary osy baǧytta aianbai eŋbek etude.
Abai oblysy bılım basqarmasynyŋ basşysy
Ahmetqaliev Nūrjan Nyǧmetollaūly