Djordj İstmen - amerikandyq käsıpker, innovator, millioner, mesenat. «Eastman Kodak» korporasiiasynyŋ negızın qalauşy. Djordj İstmen qūrastyrǧan fotoapparattyŋ arqasynda fotoǧa tüsu jappai ürdıske ainaldy.
Djordj İstmen 1854 jyly 12-şıldede Iýtiki qalasynyŋ (Niu-Iork ştaty) oŋtüstık-batysyndaǧy Uotervil eldımekenınde düniege keledı. Djordj bes jasqa tolǧanda onyŋ äkesı bükıl şaruaşylyǧy men firmasyn satyp, otbasymen bırge Rochester qalasyna köşıp keledı.
Al Djordj İstmennıŋ mekteptegı ülgerımı naşar boldy. Mūǧalımder ony qabıletı tömen oquşylardyŋ sanatyna jatqyzdy. Djordj 14 jasynda mekteptegı oquyn tastap, jergılıktı saqtandyru kompaniiasyna qyzmetke tūrady.
Ol mūnda 5 jyl jūmys ıstegen soŋ, Rochesterdegı Jinaq bankıne kışı qyzmetker bolyp jūmys auystyrady.
1877 jyly AQŞ ükımetı Dominikan Respublikasyn ispan otarşylarynan qorǧaimyz degen syltaumen onda äskeri teŋız bazasyn tūrǧyzady. Äskeri baza qūrylǧan jerde qala paida bolatynyn, jyljymaityn mülıktıŋ baǧasy aspandaitynyn bılgen Djordj İstmen kommersiialyq barlau jürgızu maqsatynda Santo-Domingo qalasyna baruǧa şeşım qabyldaidy. Ärıptesterı oǧan Dominikan elındegı jerler men obektılerdı suretke tüsıru üşın fotoapparat alyp baruǧa keŋes beredı. Ol kezdegı fotoapparattyŋ asai-müseilerı köp edı: auyr ştativ, kölemı osy küngı mikrotolqyndy peştermen bırdei kamera, mort synǧyş äinek plastinkalar, bır qūmyra su men himikattar, sūiyq emulsiia, jaryq ötkızbeitın jamylǧy.
XIX ǧasyrda fotoapparatty alyp jüru, qoldanu öte kürdelı edı. Jaryq sezgış emulsiiany kameranyŋ äinek plastinkasyna jaǧyp, emulsiia keuıp ketpei tūrǧanda fotony tüsırıp ülgeru qajet. Jaryq ötkızbeitın jamylǧy emulsiianyŋ tez keuıp ketpeuı üşın fotokamerany orauǧa paidalanylatyn. Fotoapparatty paidalanudyŋ kürdelılıgı sondai – Djordj İstmen fotoǧa tüsırudı üiretetın arnaiy fotograf jaldauǧa mäjbür boldy. Fotokameranyŋ salmaǧy bükıl asai-müseilerımen qosqanda 20 kilogrammǧa, al baǧasy 5 dollarǧa teŋ bolatyn. Alaida banktegı jūmys tärtıbınıŋ özgeruıne bailanysty İstmennyŋ ıssapary jüzege aspai qaldy. Esesıne salmaǧy auyr fotoapparat oǧan tereŋ oi saldy.
Fotoapparattyŋ qūrylysyn qarapaiym etudıŋ jolyn ızdegen Djordj aǧylşyn jurnaldarynyŋ bırınen äinek plastinkaǧa jelatin emulsiia jaǧuǧa bolatyndyǧy jönınde maqala oqidy. Jelatin emulsiianyŋ artyqşylyǧy – äinekke jaǧylǧannan keiın qūrǧap ketse de, fotoǧa tüsırudı jalǧastyra beruge bolady. Kündız bankte jūmys ıstep, tünde ashanasynda otyryp, jelatindelgen fotoemulsiia jasaudyŋ qamyna kırısedı. Anasynyŋ aituynşa, Djordjdyŋ ashananyŋ edenınde kiımımen ūiyqtai salǧan kezderı de bolǧan. Eŋ qyzyǧy būl jaŋalyqty älı eşkım jetıldırıp, öz atyna patenttemegen bolyp şyqty. 1879 jyly Djordj İstmen iesız jaŋalyqty jyl boiy jetıldırıp, qūrǧaq fotoplastinka jasap şyǧarady da, ony öz atyna patentteidı. 1880 jyly qūrǧaq fotoplastinka şyǧaratyn maşinaǧa da patent alady.
Özı qūrastyrǧan eŋ alǧaşqy «Kodak» fotoapparatyna tüsken bırınşı fotosy
İnnovasiialyq jaŋalyqtary orasan paida äkeletının sezgen ol jaŋa käsıporyn qūruǧa qam jasaidy. Äkesınıŋ dosy Genri Strongty jaŋa bizneske qarjy qūiuǧa ügıtteidı. Jas innovatordyŋ ideiasyna köŋılı auǧan Genri Strong alǧaşqy salym retınde 1000 dollar ūsynady. 1881 jyly Rochesterdegı ǧimarattardyŋ bırınıŋ üşınşı qabatyn jalǧa alyp, «Eastman Dry Plate Company» käsıpornyn tırkeidı. Jinaq bankındegı qyzmetın tastap, fotoapparat pen onyŋ bölşekterın damytyp jetıldıruge bel bailaidy.
Käsıpkerlıktıŋ alǧaşqy jyly jaisyz boldy. Käsıporyndaǧy qyzmetkerlerdıŋ nemqūrailylyǧynan naryqqa sapasyz daiyndalǧan fotoplastinkalar tarap ketedı. Tūtynuşylardyŋ yzasyn tudyryp almas üşın, satyp aluşylardyŋ ärqaisysyna jaŋadan sapaly fotoplastinkalar ülestırıp beredı. Būl oqys oqiǧa kompaniiany şyǧynǧa batyrady, esesıne tūtynuşylardyŋ esınde jauapkerşılıgı mol käsıporyn retınde saqtalyp qalady. Genri Strong dosynyŋ balasynyŋ biznesıne kömek retınde taǧy 5 myŋ dollar qūiady.
XIX ǧasyrdyŋ 70-jyldarynyŋ soŋynda selluloid materialy oilap tabylǧan bolatyn. Djordj İstmen jelatindı endı äinek plastikke emes, selluloidqa jaǧady. Osy jaŋalyqtyŋ negızınde 1883 jyly «Eastman Dry Plate Company» käsıporny barlyq äinek plastinkaly fotoapparattarǧa säikes keletın oramdalǧan plenkalar şyǧarady. Bızdıŋ ata-analarymyzben qūrdas buyn ökılderı künı keşege deiın qoldanyp kelgen fotoapparattardaǧy plenkalardyŋ alǧaşqy obrazy osylai düniege kelgen edı. Jaŋa tauar türın öndırudı qolǧa alǧandyqtan, tiısınşe kompaniia aty da «Eastman Dry Plate and Film Company» bolyp özgeredı. Oramdalǧan plenkalar naryqtan äinek plastinkalardy yǧystyryp şyǧarady degen İstmennıŋ ümıtı aqtalmady. Fotograftar bäz baiaǧyşa äinek plastinkalardy paidalana berudı jön kördı. Dese de, Djordj İstmennıŋ biznesı baiau damyǧanymen, onyŋ kompaniiasynyŋ tabysy 1885 jyly 200 myŋ dollarǧa jetıp ülgergen edı.
Köptegen fotograftardyŋ oramdalǧan plenkalardan görı äinek plastinkalardy artyq baǧalauy Djordj İstmendı jaŋa qadamdarǧa itermeledı. Fotograftarǧa eregesken ol fotoapparatty ärbır adam üşın qoljetımdı dünie etkısı keldı. Oramdalǧan plenkalardy tūtynuşylardyŋ köŋılınen şyǧaru üşın, taǧy bır tauar türı kerek edı. Ol 1888 jyly «Kodak» dep atalatyn şaǧyn fotoapparattyŋ alǧaşqy ülgısın qūrastyrady. Fotoapparat qarapaiym, ştativ qajet etpeitın, qolǧa jeŋıl bolǧanymen baǧasy qymbat boldy: kamera men onyŋ ışındegı 100 kadrly plenkanyŋ baǧasyn qosqanda 25 dollar! Sol kezdegı qyzmetkerlerdıŋ ortaşa eŋbekaqysynan ekı ese artyq. Azǧantai satyp aluşylardyŋ özderı jaŋa fotoapparattyŋ bolaşaǧyna kümänmen qarady. Fotoapparat iesı 100 kadrdy tolyq tüsırıp bolǧan soŋ, fotoapparatty öndıruşı käsıporynǧa alyp kelıp, 100 surettı qaǧazǧa şyǧaryp, kelesı 100 kadrly plenkany saldyru üşın käsıporynǧa taǧy da 10 dollar töleitın.
1888 jyly 4-qyrküiekte «Kodak» tauar belgısı retınde tırkeledı. 1892 jyly korporasiianyŋ aty «Eastman Kodak Company» bolyp özgeredı.
Fotoapparattyŋ baǧasyn arzandatpaq bolyp, İstmen öndırıstık şyǧyndardy azaituǧa küş saldy. 1900 jyly Djordj İstmen kartonnan jasalǧan «Brownie» fotoapparatyn naryqqa şyǧarady. Jūmsalǧan şyǧyn kölemı az bolǧandyqtan, baǧasy 25 ese tömendedı. «Brownie» fotoapparatynyŋ baǧasy 1 dollar boldy. Arzan fotoapparatty satyp alǧan halyq, bır-bırın fotoǧa tüsırıp, quanyşqa keneldı. «Brownie» būqaralyq tūrmystyq zatqa ainaldy.
İstmen kompaniiasyna jarnama retınde öte sättı söz tırkesın qoldanady: «Sız tek knopkany basyŋyz, qalǧanyn özımız ısteimız!». Jarnama suretterıne qolyna fotoapparat ūstaǧan qyzdardyŋ fotolaryn paidalanady. 1897 jyly Londondaǧy Trafalgar alaŋyna elektr lampalarynyŋ kömegımen «Kodak» degen stend tūrǧyzady. Ol sonymen qatar «Eastman Kodak Company» käsıpornynyŋ fotoapparattaryn satatyn dükenderge basqa bäsekelesterınıŋ fotoapparattaryn satuǧa tyiym salady. Būl qylyǧy üşın AQŞ ükımetı oǧan «astyrtyn monopolist» dep aidar taǧady.
«Kodak» degen söz eşqandai maǧyna bermeidı. Djordj İstmennıŋ öz sözıne sensek ol «k» ärpın qatty jaqsy körgen. Özınıŋ jaŋa tauarynyŋ aty «k» ärpımen bastalyp, «k» ärpımen aiaqtaluyn qalaǧan. Bıraz sözderdı saralai kele fotoapparatyna «Kodak» dep at qoiudy ūiǧarypty.
Djordj İstmen tarihta jomarttyǧymen aty qalǧan millioner. Qaiyrymdylyqpen ainalysudy millioner kezınde emes, qarapaiym qyzmetker bolyp jürgen şaqta bastapty. Bank qyzmetkerı bolyp jürgen tūsta eŋbekaqysy 50 dollardan 60 dollarǧa ösedı. Jaŋadan qosylǧan 10 dollardy ai saiyn Rochesterdegı mehanikalyq instituttyŋ qoryna audaryp otyrdy. 1899 jyly kompaniiadaǧy eŋbekkerlerdıŋ ärqaisysyna jalaqysyna sai divident taǧaiyndaidy. «Eastman Kodak Company» käsıpornynyŋ qyzmetı dürkıregen kezde, Massachusets tehnologiialyq universitetıne 20 million dollar qarjy qūiady. Onyŋ kompaniiasynyŋ jūmysşylarynyŋ edäuır bölıgın köp uaqyt ötpei osy universitettı tämamdaǧan mamandar qūraidy.
1907 jyly mi qabynuynyŋ ekı jyldyq auyr azabynan soŋ, Djordjdyŋ anasy baqilyq bolady. Qaiǧy Djordj İstmennıŋ qabyrǧasyn qaiystyrdy.
İstmen käsıporyndaǧy jūmysşylarynyŋ äleumettık halıne basa nazar audardy. Zeinet jasyndaǧy eŋbekkerlerge qosymşa järdemaqy tölep tūrdy. Qyzmetkerlerdıŋ densaulyǧy men ömırın saqtandyru qoryn qūrdy. Eŋbekke qabıletsız jūmysşylardy arnaiy jūmyspen, jalaqymen qamtamasyz ettı.
Egipet sūltany Hūseiın Kämıldıŋ «Kodak» fotoapparatymen tüsken suretı
1919 jyly korporasiianyŋ 10 million dollarǧa teŋ bölıgın qaramaǧandaǧy qyzmetkerlerıne ülestırıp beredı. Rochesterdegı stomatologiialyq emhanaǧa 2,5 million dollar qarjy qūiady. Tek Rochestermen şektelıp qalmai, Parij, London, Briusel, Stokgolm, Rim qalalaryndaǧy tıs emdeu ortalyqtaryn da qarjylandyrady. «Osy salaǧa jūmsalǧan qarjy menı erekşe baqytty sezındıredı, – deidı ol. – Auyz, tamaq, mūryn, tıske bala kezden kütım jasaluy kerek».
1924 jyly jeke qarajatymen İstmen muzyka mektebın qūrady. 1924 jyly ol auyr küizelıste otyrǧan sätınde buhgalterın qasyna şaqyryp, Massachusets tehnologiialyq universitetıne, Rochester institutyna, Hempton jäne Taskidj qara näsıldıler institutynyŋ atyna jalpy somasy 30 million dollardy qūraityn chek jazyp beredı. Chektı jöneltıp bolǧan soŋ «Endı özımdı jeŋıl sezınıp qaldym» dep boiyn tıktegen eken. Zertteuşı mamandar Djordj İstmen qaiyrymdylyqpen janyn sala ainalysyp ketpegende, onyŋ bailyǧy 250 million dollardy qūrar edı deidı. Bız üşın ol taiau zamanda ǧana ömır sürgen Atymtai Jomart. 30-jyldardaǧy Ūly ekonomikalyq depressiia kezınde İstmen 12 jasqa tolǧan 500 myŋ balaǧa su jaŋa 500 myŋ fotoappartty tegın taratyp beredı.
1930 jyldan bastap Djordj İstmennıŋ densaulyǧy kürt naşarlaidy. Därıgerler oǧan anasynyŋ auruyna ūqsas keselge ūşyraǧanyn jäne būl syrqattyŋ emı joq ekenın jetkızedı. Būl auru qazırgı uaqytta omyrtqa özegınıŋ taryluy dep atalady. Keseldıŋ janǧa batqan azabyna şydamaǧan Djordj 1932 jyly 14-nauryzda öz-özın tapanşamen atyp öltıredı. Öler aldynda «Is bıttı. Endı nenı kütuım kerek?» degen jazbahat jazyp qaldyrypty. Sol kezde qolynda qalǧan 25 million dollardyŋ 5 million dollaryn jienınıŋ atyna jazdyryp, qalǧan somany qaiyrymdylyq qorlaryna audarǧan.
Bır qyzyǧy Djordj İstmen fotoapparat qūrastyruşy kompaniianyŋ prezidentı bolǧanymen, özı fotoǧa köp tüspegen.
Tūjyrym: Jauapkerşılık – käsıpkerdıŋ ışkı motivasiiasy. Paida – käsıpkerdıŋ syrtqy motivasiiasy. Alǧaşqy motivasiianyŋ ülesı Djordj İstmennıŋ boiynda köp boldy. Qalǧan käsıbi qasietter sol jauapkerşılıkke kömekşılık ettı.
Al Djordj İstmennıŋ mekteptegı ülgerımı naşar boldy. Mūǧalımder ony qabıletı tömen oquşylardyŋ sanatyna jatqyzdy. Djordj 14 jasynda mekteptegı oquyn tastap, jergılıktı saqtandyru kompaniiasyna qyzmetke tūrady.
Ol mūnda 5 jyl jūmys ıstegen soŋ, Rochesterdegı Jinaq bankıne kışı qyzmetker bolyp jūmys auystyrady.
1877 jyly AQŞ ükımetı Dominikan Respublikasyn ispan otarşylarynan qorǧaimyz degen syltaumen onda äskeri teŋız bazasyn tūrǧyzady. Äskeri baza qūrylǧan jerde qala paida bolatynyn, jyljymaityn mülıktıŋ baǧasy aspandaitynyn bılgen Djordj İstmen kommersiialyq barlau jürgızu maqsatynda Santo-Domingo qalasyna baruǧa şeşım qabyldaidy. Ärıptesterı oǧan Dominikan elındegı jerler men obektılerdı suretke tüsıru üşın fotoapparat alyp baruǧa keŋes beredı. Ol kezdegı fotoapparattyŋ asai-müseilerı köp edı: auyr ştativ, kölemı osy küngı mikrotolqyndy peştermen bırdei kamera, mort synǧyş äinek plastinkalar, bır qūmyra su men himikattar, sūiyq emulsiia, jaryq ötkızbeitın jamylǧy.
XIX ǧasyrda fotoapparatty alyp jüru, qoldanu öte kürdelı edı. Jaryq sezgış emulsiiany kameranyŋ äinek plastinkasyna jaǧyp, emulsiia keuıp ketpei tūrǧanda fotony tüsırıp ülgeru qajet. Jaryq ötkızbeitın jamylǧy emulsiianyŋ tez keuıp ketpeuı üşın fotokamerany orauǧa paidalanylatyn. Fotoapparatty paidalanudyŋ kürdelılıgı sondai – Djordj İstmen fotoǧa tüsırudı üiretetın arnaiy fotograf jaldauǧa mäjbür boldy. Fotokameranyŋ salmaǧy bükıl asai-müseilerımen qosqanda 20 kilogrammǧa, al baǧasy 5 dollarǧa teŋ bolatyn. Alaida banktegı jūmys tärtıbınıŋ özgeruıne bailanysty İstmennyŋ ıssapary jüzege aspai qaldy. Esesıne salmaǧy auyr fotoapparat oǧan tereŋ oi saldy.
Fotoapparattyŋ qūrylysyn qarapaiym etudıŋ jolyn ızdegen Djordj aǧylşyn jurnaldarynyŋ bırınen äinek plastinkaǧa jelatin emulsiia jaǧuǧa bolatyndyǧy jönınde maqala oqidy. Jelatin emulsiianyŋ artyqşylyǧy – äinekke jaǧylǧannan keiın qūrǧap ketse de, fotoǧa tüsırudı jalǧastyra beruge bolady. Kündız bankte jūmys ıstep, tünde ashanasynda otyryp, jelatindelgen fotoemulsiia jasaudyŋ qamyna kırısedı. Anasynyŋ aituynşa, Djordjdyŋ ashananyŋ edenınde kiımımen ūiyqtai salǧan kezderı de bolǧan. Eŋ qyzyǧy būl jaŋalyqty älı eşkım jetıldırıp, öz atyna patenttemegen bolyp şyqty. 1879 jyly Djordj İstmen iesız jaŋalyqty jyl boiy jetıldırıp, qūrǧaq fotoplastinka jasap şyǧarady da, ony öz atyna patentteidı. 1880 jyly qūrǧaq fotoplastinka şyǧaratyn maşinaǧa da patent alady.
Özı qūrastyrǧan eŋ alǧaşqy «Kodak» fotoapparatyna tüsken bırınşı fotosy
İnnovasiialyq jaŋalyqtary orasan paida äkeletının sezgen ol jaŋa käsıporyn qūruǧa qam jasaidy. Äkesınıŋ dosy Genri Strongty jaŋa bizneske qarjy qūiuǧa ügıtteidı. Jas innovatordyŋ ideiasyna köŋılı auǧan Genri Strong alǧaşqy salym retınde 1000 dollar ūsynady. 1881 jyly Rochesterdegı ǧimarattardyŋ bırınıŋ üşınşı qabatyn jalǧa alyp, «Eastman Dry Plate Company» käsıpornyn tırkeidı. Jinaq bankındegı qyzmetın tastap, fotoapparat pen onyŋ bölşekterın damytyp jetıldıruge bel bailaidy.
Käsıpkerlıktıŋ alǧaşqy jyly jaisyz boldy. Käsıporyndaǧy qyzmetkerlerdıŋ nemqūrailylyǧynan naryqqa sapasyz daiyndalǧan fotoplastinkalar tarap ketedı. Tūtynuşylardyŋ yzasyn tudyryp almas üşın, satyp aluşylardyŋ ärqaisysyna jaŋadan sapaly fotoplastinkalar ülestırıp beredı. Būl oqys oqiǧa kompaniiany şyǧynǧa batyrady, esesıne tūtynuşylardyŋ esınde jauapkerşılıgı mol käsıporyn retınde saqtalyp qalady. Genri Strong dosynyŋ balasynyŋ biznesıne kömek retınde taǧy 5 myŋ dollar qūiady.
XIX ǧasyrdyŋ 70-jyldarynyŋ soŋynda selluloid materialy oilap tabylǧan bolatyn. Djordj İstmen jelatindı endı äinek plastikke emes, selluloidqa jaǧady. Osy jaŋalyqtyŋ negızınde 1883 jyly «Eastman Dry Plate Company» käsıporny barlyq äinek plastinkaly fotoapparattarǧa säikes keletın oramdalǧan plenkalar şyǧarady. Bızdıŋ ata-analarymyzben qūrdas buyn ökılderı künı keşege deiın qoldanyp kelgen fotoapparattardaǧy plenkalardyŋ alǧaşqy obrazy osylai düniege kelgen edı. Jaŋa tauar türın öndırudı qolǧa alǧandyqtan, tiısınşe kompaniia aty da «Eastman Dry Plate and Film Company» bolyp özgeredı. Oramdalǧan plenkalar naryqtan äinek plastinkalardy yǧystyryp şyǧarady degen İstmennıŋ ümıtı aqtalmady. Fotograftar bäz baiaǧyşa äinek plastinkalardy paidalana berudı jön kördı. Dese de, Djordj İstmennıŋ biznesı baiau damyǧanymen, onyŋ kompaniiasynyŋ tabysy 1885 jyly 200 myŋ dollarǧa jetıp ülgergen edı.
Köptegen fotograftardyŋ oramdalǧan plenkalardan görı äinek plastinkalardy artyq baǧalauy Djordj İstmendı jaŋa qadamdarǧa itermeledı. Fotograftarǧa eregesken ol fotoapparatty ärbır adam üşın qoljetımdı dünie etkısı keldı. Oramdalǧan plenkalardy tūtynuşylardyŋ köŋılınen şyǧaru üşın, taǧy bır tauar türı kerek edı. Ol 1888 jyly «Kodak» dep atalatyn şaǧyn fotoapparattyŋ alǧaşqy ülgısın qūrastyrady. Fotoapparat qarapaiym, ştativ qajet etpeitın, qolǧa jeŋıl bolǧanymen baǧasy qymbat boldy: kamera men onyŋ ışındegı 100 kadrly plenkanyŋ baǧasyn qosqanda 25 dollar! Sol kezdegı qyzmetkerlerdıŋ ortaşa eŋbekaqysynan ekı ese artyq. Azǧantai satyp aluşylardyŋ özderı jaŋa fotoapparattyŋ bolaşaǧyna kümänmen qarady. Fotoapparat iesı 100 kadrdy tolyq tüsırıp bolǧan soŋ, fotoapparatty öndıruşı käsıporynǧa alyp kelıp, 100 surettı qaǧazǧa şyǧaryp, kelesı 100 kadrly plenkany saldyru üşın käsıporynǧa taǧy da 10 dollar töleitın.
1888 jyly 4-qyrküiekte «Kodak» tauar belgısı retınde tırkeledı. 1892 jyly korporasiianyŋ aty «Eastman Kodak Company» bolyp özgeredı.
Fotoapparattyŋ baǧasyn arzandatpaq bolyp, İstmen öndırıstık şyǧyndardy azaituǧa küş saldy. 1900 jyly Djordj İstmen kartonnan jasalǧan «Brownie» fotoapparatyn naryqqa şyǧarady. Jūmsalǧan şyǧyn kölemı az bolǧandyqtan, baǧasy 25 ese tömendedı. «Brownie» fotoapparatynyŋ baǧasy 1 dollar boldy. Arzan fotoapparatty satyp alǧan halyq, bır-bırın fotoǧa tüsırıp, quanyşqa keneldı. «Brownie» būqaralyq tūrmystyq zatqa ainaldy.
İstmen kompaniiasyna jarnama retınde öte sättı söz tırkesın qoldanady: «Sız tek knopkany basyŋyz, qalǧanyn özımız ısteimız!». Jarnama suretterıne qolyna fotoapparat ūstaǧan qyzdardyŋ fotolaryn paidalanady. 1897 jyly Londondaǧy Trafalgar alaŋyna elektr lampalarynyŋ kömegımen «Kodak» degen stend tūrǧyzady. Ol sonymen qatar «Eastman Kodak Company» käsıpornynyŋ fotoapparattaryn satatyn dükenderge basqa bäsekelesterınıŋ fotoapparattaryn satuǧa tyiym salady. Būl qylyǧy üşın AQŞ ükımetı oǧan «astyrtyn monopolist» dep aidar taǧady.
«Kodak» degen söz eşqandai maǧyna bermeidı. Djordj İstmennıŋ öz sözıne sensek ol «k» ärpın qatty jaqsy körgen. Özınıŋ jaŋa tauarynyŋ aty «k» ärpımen bastalyp, «k» ärpımen aiaqtaluyn qalaǧan. Bıraz sözderdı saralai kele fotoapparatyna «Kodak» dep at qoiudy ūiǧarypty.
Djordj İstmen tarihta jomarttyǧymen aty qalǧan millioner. Qaiyrymdylyqpen ainalysudy millioner kezınde emes, qarapaiym qyzmetker bolyp jürgen şaqta bastapty. Bank qyzmetkerı bolyp jürgen tūsta eŋbekaqysy 50 dollardan 60 dollarǧa ösedı. Jaŋadan qosylǧan 10 dollardy ai saiyn Rochesterdegı mehanikalyq instituttyŋ qoryna audaryp otyrdy. 1899 jyly kompaniiadaǧy eŋbekkerlerdıŋ ärqaisysyna jalaqysyna sai divident taǧaiyndaidy. «Eastman Kodak Company» käsıpornynyŋ qyzmetı dürkıregen kezde, Massachusets tehnologiialyq universitetıne 20 million dollar qarjy qūiady. Onyŋ kompaniiasynyŋ jūmysşylarynyŋ edäuır bölıgın köp uaqyt ötpei osy universitettı tämamdaǧan mamandar qūraidy.
1907 jyly mi qabynuynyŋ ekı jyldyq auyr azabynan soŋ, Djordjdyŋ anasy baqilyq bolady. Qaiǧy Djordj İstmennıŋ qabyrǧasyn qaiystyrdy.
İstmen käsıporyndaǧy jūmysşylarynyŋ äleumettık halıne basa nazar audardy. Zeinet jasyndaǧy eŋbekkerlerge qosymşa järdemaqy tölep tūrdy. Qyzmetkerlerdıŋ densaulyǧy men ömırın saqtandyru qoryn qūrdy. Eŋbekke qabıletsız jūmysşylardy arnaiy jūmyspen, jalaqymen qamtamasyz ettı.
Egipet sūltany Hūseiın Kämıldıŋ «Kodak» fotoapparatymen tüsken suretı
1919 jyly korporasiianyŋ 10 million dollarǧa teŋ bölıgın qaramaǧandaǧy qyzmetkerlerıne ülestırıp beredı. Rochesterdegı stomatologiialyq emhanaǧa 2,5 million dollar qarjy qūiady. Tek Rochestermen şektelıp qalmai, Parij, London, Briusel, Stokgolm, Rim qalalaryndaǧy tıs emdeu ortalyqtaryn da qarjylandyrady. «Osy salaǧa jūmsalǧan qarjy menı erekşe baqytty sezındıredı, – deidı ol. – Auyz, tamaq, mūryn, tıske bala kezden kütım jasaluy kerek».
1924 jyly jeke qarajatymen İstmen muzyka mektebın qūrady. 1924 jyly ol auyr küizelıste otyrǧan sätınde buhgalterın qasyna şaqyryp, Massachusets tehnologiialyq universitetıne, Rochester institutyna, Hempton jäne Taskidj qara näsıldıler institutynyŋ atyna jalpy somasy 30 million dollardy qūraityn chek jazyp beredı. Chektı jöneltıp bolǧan soŋ «Endı özımdı jeŋıl sezınıp qaldym» dep boiyn tıktegen eken. Zertteuşı mamandar Djordj İstmen qaiyrymdylyqpen janyn sala ainalysyp ketpegende, onyŋ bailyǧy 250 million dollardy qūrar edı deidı. Bız üşın ol taiau zamanda ǧana ömır sürgen Atymtai Jomart. 30-jyldardaǧy Ūly ekonomikalyq depressiia kezınde İstmen 12 jasqa tolǧan 500 myŋ balaǧa su jaŋa 500 myŋ fotoappartty tegın taratyp beredı.
1930 jyldan bastap Djordj İstmennıŋ densaulyǧy kürt naşarlaidy. Därıgerler oǧan anasynyŋ auruyna ūqsas keselge ūşyraǧanyn jäne būl syrqattyŋ emı joq ekenın jetkızedı. Būl auru qazırgı uaqytta omyrtqa özegınıŋ taryluy dep atalady. Keseldıŋ janǧa batqan azabyna şydamaǧan Djordj 1932 jyly 14-nauryzda öz-özın tapanşamen atyp öltıredı. Öler aldynda «Is bıttı. Endı nenı kütuım kerek?» degen jazbahat jazyp qaldyrypty. Sol kezde qolynda qalǧan 25 million dollardyŋ 5 million dollaryn jienınıŋ atyna jazdyryp, qalǧan somany qaiyrymdylyq qorlaryna audarǧan.
Bır qyzyǧy Djordj İstmen fotoapparat qūrastyruşy kompaniianyŋ prezidentı bolǧanymen, özı fotoǧa köp tüspegen.
Tūjyrym: Jauapkerşılık – käsıpkerdıŋ ışkı motivasiiasy. Paida – käsıpkerdıŋ syrtqy motivasiiasy. Alǧaşqy motivasiianyŋ ülesı Djordj İstmennıŋ boiynda köp boldy. Qalǧan käsıbi qasietter sol jauapkerşılıkke kömekşılık ettı.
Abai Asyl "Adyrna" ūlttyq portaly
