2024 jylǧy 1 şıldedegı derekterge süiensek elımızde barlyǧy 90 qala, 27 kent, 6208 auyl bar. Halyqtyŋ 41%-y auylda tūrady. Al olardyŋ negızgı tabys közı – auyl şaruaşylyǧy. Auyl şaruaşylyǧynyŋ elımızdıŋ ekanomikasyna tigızetın paidasy orasan zor. Būl sala tūrǧyndardy – azyq-tülıkpen, önerkäsıptı – şikızatpen jäne halyqty – jūmys oryndarymen qamtamasyz etude.
Elımızdegı auyl şaruaşylyqtyŋ jalpy önımı 2024 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda 1,6 trln teŋgege jettı. Būǧan mal şaruaşylyǧyndaǧy önım kölemınıŋ 3,5%-ǧa, ösımdık şaruaşylyǧynyŋ 3%-ǧa artuy äser ettı. Sonymen qatar, biyl alǧaş ret köktemgı egın jinau jūmystaryn nesielendırudıŋ kölemı 580 mlrd teŋgege deiın ūlǧaityldy. Ükımet jyl basyndaǧy 180 milliard teŋge jeŋıldetılgen qarjylandyrudan bölek, şarualardy jyldyq 5 paiyzben nesieleuge qosymşa 400 milliard teŋge böldı. Mūnyŋ barlyǧy auylşaruaşylyq salasyndaǧy qarjy jetıspeuşılıgın boldyrmau maqsatynda jasalyp jatyr. Osyndai jobanyŋ bırı – «Auyl amanaty» jobasy.
«Auyl amanaty» - memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ 2022 jyldyŋ 26 qaraşasyndaǧy №1 «QR auyldyq aumaqtaryn damytudyŋ 2023-2027 jyldarǧa arnalǧan tūjyrymdamasy turaly» Jarlyǧy negızınde bastau alǧan joba. Auyldaǧy halyqtyŋ tabysyn arttyrudy maqsat etken joba 2023-2025 jyldar aralyǧynda jūmys jasaidy. «Auyl amanaty» jobasy arqyly auyl tūrǧyndary öz biznesın damytuǧa jeŋıldetılgen nesie ala alady. Qaryz beru şarttary tiımdı, paiyzdyq mölşerı tömen. Jyldyq 2,5% syiaqy mölşerlemesımen berıletın şaǧyn nesie merzımı 5 jyldy qūrasa, mal şaruaşylyǧy jäne auyl şaruaşylyǧy kooperativterın qūru salasyna 7 jylǧa deiın berıledı. Şaǧyn nesienıŋ eŋ joǧary somasy – 2,5 myŋ AEK-ke deiın (2024 jyly – 9,2 mln teŋge), al, auyl şaruaşylyǧy kooperativterın damytu üşın – 8 myŋ AEK-ke deiın (2024 jyly – 29,5 mln teŋge) nesie berıledı. Qarajatty ısın jaŋadan bastaǧan jäne jūmys ıstep jürgen käsıpkerler, zeinetkerlık jasqa tolmaǧan jūmyskerler, jeke käsıpker retınde tauarlardy öndıru nemese ötkızu, jūmystardy oryndau qyzmetın derbes jüzege asyratyn tūlǧalar, otbasylyq käsıpkerlıkte aqy tölenbeitın qyzmettı jüzege asyratyn tūlǧalar, qosalqy şaruaşylyqtyŋ müşelerı, tabysy eŋ tömengı künkörıs deŋgeiınen tömen öndırıstık kooperativterdıŋ müşelerı ala alady. Qoiylatyn talaptarǧa keletın bolsaq şaǧyn nesie aluşy jeke käsıpker bolyp tırkeluı şart. Sonymen qatar, basqa nesieler boiynşa merzımı ötken jarnanyŋ, memlekettık kırıster organdarynda bereşektıŋ bolmauy kerek.
Qazırge deiın atqarylǧan jūmystarǧa nazar salsaq, 2023 jyly jobaǧa 6 audan, onyŋ ışınde 96 auyldyq okrug engızılgen. Sondai-aq, 280 jūmys orny aşylyp, 210 jeke käsıpker tırkelgen. Biyl 264 nesie beru, 10 AÄK aluşyǧa nesie beru, 538 jaŋa jūmys ornyn aşu josparlanǧan. Mal şaruaşylyǧyna 50%, egın şaruaşylyǧyna 40% jäne auylşaruaşylyq emes käsıpke 10% nesie beru ülesın bölu közdelgen.
«Auyl amanaty» aiasynda 2023 jyly 1 mlrd 642 mln teŋgenı qūraityn 245 ötınım qarjylandyrǧan Tülkıbas audanynda biylda jūmystar qarqyndy jürgızılude.
- 2024 jyly «Auyl amanaty» baǧdarlamasyn ıske asyru şeŋberınde audannan 4 auyldyq okrug taŋdaldy. Olar: Arys, Jaskeşu, Aqbiık jäne Kemerbastau auyldyq okrugterı. Atalǧan 4 auyldyq okrugten nesie boiynşa baǧyttary anyqtalyp jäne auyl şaruaşylyǧy öndırıstık kooperativterı qūryldy. Baǧdarlama aiasynda qūlpynai şaruaşylyǧy damyp keledı. Audan kölemınde 2024 jyly egıstık alqabtarynda qūlpynaidyŋ kölemı 15 ga jettı. Būl rette Qūlpynaidyŋ ösırudıŋ intensivtı sorttary taŋdap alynǧan. Köp jyldyq politelen plenkasyn tösei otyryp su ünemdeu (tamşylatyp suǧaru) tehnologiiasy engızılgen – deidı, Tülkıbas audany äkımdıgınıŋ auyl şaruaşylyǧy men jer qatynastary bölımınıŋ qyzmetkerı Alibar Anartai.
2024 jylǧy 2 qyrküiekte Qazaqstan halqyna Joldauynda memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Auyl amanaty» jobasy aiasynda taǧy bır jaŋa täsıldı, iaǧni «tauar nesiesın» beru mäselesın qarastyrudy talap ettı. Auyl tūrǧyndaryna önımderın öŋdep, satuǧa mümkındık beretın infraqūrylym qūrudyŋ maŋyzdylyǧyn atap ötıp, är audanda türlı auyl şaruaşylyǧy daqyldaryn ösırudı üiretetın ortalyq aşu qajet ekenın aitty.
