Nūrǧalidyŋ baǧy

Endı oraiy tuyp jatsa, osylardy söileitın kıtap qylyp şyǧarsam ba degen oida körınedı. (Kıtap demekşı, Nūrǧali Nüsıpjanūly öner jolyndaǧy alǧaşqy on-on bes jyl aralyǧynda bır-bırıne ūqsamaityn är kün, ärbır kezdesudıŋ erekşelıkterıne dendep, jol däpterın toltyrǧan eken. Soŋynan jazudy bırtındep qoiyp ketıptı. Osynysy üşın özınıŋ azdap ökınetının de aŋdap qaldyq). Bū kısı de äuelgıde suretşı boludy armandaidy. Tıptı, qylqalam şeberı bolsam degen tılek tym erte oianǧandai. «Bala kezımde aǧarǧan jer köre qalsam, dereu şimailap, syzǧylauǧa ūmtylatyn edım» – deidı özı. Eseie kele atalǧan qūmarlyǧy fotoäuesqoilyqqa ūlasady. Mūnyŋ bärı äsemdıkke ıŋkärlıkten, ainaladaǧy sūlu körınısterdı öz qolymmen keskındesem degen qūştarlyqtan bastalatyn sekıldenedı. Al keiınırekte osy Nūrekeŋ turaly söz qozǧalsa, Saiyn Mūratbekovtıŋ «Kämentoǧai», «Jabaiy alma» dep atalatyn belgılı şyǧarmalary erıksızden eske tüser edı. Onyŋ sebebı – Nūrǧali änşı bes-alty jyldan berı özı tuyp-ösken Dolanaly auylynda auqymdy baq ornatudy qolǧa alǧan-dy. Būl oryn – aty alysqa jaiylǧan «Altynemel» qoryǧynyŋ terıskei betı. Sondaǧy Küreŋbel eldımekenınıŋ bır büiırı. «Jetek ekseŋ, arba ösıp şyǧady» deitındei öte qūiqaly ölke. Salqyn samaly lekıldegen asqar taular arasy. Aǧamyz osynau igı ıske bel şeşıp kırısken sätterdegı äŋgımemız de älı este: – Ata-babalarymyz tırşılık etken qasterlı öŋır ǧoi. Solardyŋ ruhyna baǧyştap bır bau-baqşa otyrǧyzsam ba degen oi kökeide köpten jüretın-dı. Endı, mıne, sony bastap ta kettık. Bıraq aumaǧyn säl keŋdeu oilastyryp qoiǧandai ekem. On gektar şamasy, – dep edı sonda tanymal önerpaz. Atamekenı jer jännaty Jetısu bolǧannan keiın be, osy aimaqty mekendeitın aŋdardan bölek bürkıt, qarşyǧa, sūŋqar sekıldı qyran qūstar men ükı, duadaq siiaqty qanattylar tırşılıgıne erte qyzyǧypty. Äŋgımeşımız: – Jan-januarlardyŋ jürıs-tūrysyna, olardyŋ airyqşa jaratylysyna köpşılık män bere qoimauy mümkın. Özımnıŋ bala jastan-aq türlı ın men ūialardy jaǧalap, aŋ-qūstyŋ tölı men balapanyn asyraǧan kezderım de jiı bolyp edı, – dep alystaǧy balalyq bal däurennıŋ elesterıne boilai otyryp söz sabaqtaidy. – Tırşılıkte köp närseden zerıgesıŋ. Belgılı bır närsege üirenıp, maşyqtanyp alǧannan keiın qyzyǧy basylyp qalady. Öz basym adam balasyn ömırı jalyqtyrmaityn tek bır qūbylys – ärbır üŋılıp qaraǧan saiyn ädemılıgın joimaityn, tūŋǧiyq syry tausylmaityn tabiǧat qana dep tüsınemın... Osyndai yntyzarlyqtyŋ yqpalynan da şyǧar, Nyqaŋ az uaqyt ainalasynda jetı myŋ tüptei tal otyrǧyzyp tastapty. Üş gektardai aumaqqa alty jüz tüp jemıs aǧaşyn ekken. – Köbı jabaiy aǧaştar. Dekorativtık tūqym delınetınderı bar. Būlardyŋ ışınde elu-alpys jyl ösetınderı kezdesedı. Bırneşe ǧasyr boiy, tıptı, myŋdaǧan jyldarǧa deiın jaiqalyp tūratyn emender bolady. Älemde olardyŋ türlerı köp. Būlarǧa qosa almanyŋ bes-alty sortyn, almūrttyŋ üş-tört türın ektık... Är sözınen ejelden jer emıp ösken öŋırdıŋ balasy ekenı baiqalady. Maman agronomdai, qarakettıŋ qyr-syryn jılıkşe şaǧyp tūr. Degenmen, mūndai kürdelı jūmysty jeke şyǧarmaşylyq şaruasynyŋ özı basynan asyp jatatyn öner adamynyŋ jalǧyz igere qoiuy ekıtalai. Egılgen är aǧaş jaŋa tuǧan säbi tärızdı. Erekşe kütımdı talap etedı. Bärın de tamyryn tereŋge salyp, qara jerdıŋ quatyn boiǧa sıŋıretındei därejege jetkızgenıŋşe talai ter tögılmekşı. Köptegen jūmysşy, kömekşıler ūstau kerek bolady. Qyruar qarjy qajet. Äiteuır, Qūdaiǧa şükır, qiyndyq janaşyr aǧaiynnyŋ järdemı arqyly aqyryndap eŋserılıp jatqandai... Taǧy bır aŋǧarǧanymyz – änşı tek baqşa salumen şektelmek emes-au: – Būl jerde gül şöpter de köp ösedı. Eptep, omarta ūstasa artyq etpeidı. Jäne taudyŋ saǧasy. Teŋız deŋgeiınen 1500-2000 metr joǧaryda jatyr. Suy taza. Retı kelse, forel şaruaşylyǧyn qūruǧa bolar ma edı... Is tetıgın tapqan kısıge jūmys köp. Tek küş-quat bersın! Qarap otyrsaq, jarty ǧasyrdan asa syrly sazymen jūrtşylyq janyna şuaq seuıp kele jatqan änşınıŋ baǧban bolmasaqa lajy da qalmaityn siiaqtanady. Öner tarihynda onyŋ änşılık esımı äldeqaşan jazylyp qoiǧany anyq. Al mynandai eŋbekten keiın «Nūrǧalidyŋ baǧy» degen attyŋ bekitını taǧy dausyz. Erteŋ mūnyŋ da rizyǧyn el köredı. Endeşe naǧyz baqyt degen sol emes pe.  

«Qazaq ünı» gazetı. 25.12. 2014

"Adyrna" ūlttyq portaly