Qazan aiynyŋ basynda Resei basşysy 72 jasqa toldy. Jasy ūlǧaiǧan avtokrat basşynyŋ ataulardy dūrys atai almaityn kezderı jiı kezdesedı. Onyŋ jaŋylys söilegenı jaiynda Kreml eşqaşan tüsınık bergen emes. Ol köbıne özı jiı saparlaityn jäne jiı bas qosatyn Ortalyq Aziia prezidentterınıŋ resmi aty-jönınen şatasyp jüredı. Mūndai şatasu tek Putinde ǧana emes, onyŋ protokol qyzmetınde de kezdesedı.
25 jyldan joǧary bilıkten ketpegen Resei prezidentı Vladimir Putin köptegen jiyndar men maŋyzdy jinalystarda el prezidentterınıŋ, adam attaryn, elder men datalardy şatastyrady. Tiısınşe, BAQ betterınde jiı talqylanyp jatady. Putinnıŋ şatasuy «qaşan jäne qalai» bolǧany turaly bırneşe derektı ūsynamyz.
«KAZAHSTAN – KAZAHTAN»
2018 jyly TMD memleketterı basşylarynyŋ kezdesuınde Vladimir Putin Qazaqstan atauyn şatastyrǧan bolatyn. Kezdesude ol «Kazahstan» degen sözdı «Kazahtan» dep aitqan. Köptegen BAQ betterınde būl kışkentai qatelık ekenı aityldy. Alaida memlekettıŋ atauyn dūrys aitpau saiasatker üşın ülken syn bolǧan.
2014 jyly Resei Qyrymdy anneksiialaǧannan keiın Vladimir Putin Ukraina qalalarynyŋ ataularyn şatastyrǧan bırneşe jaǧdai boldy.
SLAVIаNSK MA, ÄLDE SUMY MA?
Mysaly, ol "Slaviansk" qalasyn ataǧan kezde "Sumy" dep aitqan. Būl qate onyŋ söilegen sözınde oryn aldy.Sondai-aq, būl Putinnıŋ geografiialyq sauattylyǧy turaly sūraqtar tuǧyzdy. Osy sätte Putinnıŋ sözı äleumettık jelıler men BAQ-ta keŋınen talqylandy, būl onyŋ Ukraina geografiiasyn qanşalyqty jaqsy bıletındıgıne qatysty kümän tuǧyzdy.
MOŊǦOLİIа MA, ÄLDE MOLDOVA MA?
2019 jyly Vladimir Putin jurnalistermen kezdesude Moldova men Moŋǧoliianyŋ ataularyn şatastyrǧan. Ol Moldovany aitqanda, "Moŋǧoliia" dep aityp, ekı eldıŋ ataularyn aralastyryp jıberdı.
Mysaly, Putin "Moldovaǧa keluım" dep aituy kerek bolǧanda, "Moŋǧoliiaǧa keluım" dep atap öttı. Būl qatelık qatysuşylardyŋ arasynda külkı tudyryp, äleumettık jelılerde talqylandy.
«PUTİN - BABAI»
2017 jyly baspasöz konferensiiasynda Tatarstannyŋ jurnalist qyzy qolyna «Putin – babai» degen plakatty ūstap, BAQ betterınde qyzu talqyǧa tüstı. Al Resei basşysy būl jazudy «Putin, bai-bai» dep qate oqyǧan edı. Jurnalist öz plakatynda «Sau bol emes, babai», - dep tüsındırdı. Al «babai» sözı tatar tılınde «ata» degen maǧynany bıldıredı. Al Putin «babai» sözın nege «bai bai» dep qate oqyǧanyn «qartaiǧanda közım älsırep qaldy» dep äzılmen tüsındırdı.
«ŞARİMAN ŞARİPOVİCh»
Resei Federasiiasynyŋ prezidentı Vladimir Putin Sochige resmi sapary barysynda Qyrǧyzstannyŋ būrynǧy prezidentı Sooronbai Jeenbekovtı basqa esım – Şariman dep atady.
2020 jyly 28 qyrküiekte Sochide Qyrǧyzstan men Resei prezidentterınıŋ resmi kezdesuı öttı. Kezdesu barysynda Vladimir Putin Sooronbai Jeenbekovtı «Şariman» dep atady.
«Qūrmettı Şariman Şärıpūly, sızdı körgenıme öte quanyştymyn!» Resei Federasiiasynyŋ basşysy sözın osylai bastady. Būl oqiǧa ekı el basşylarynyŋ jurnalisterdıŋ qatysuymen ötken resmi şarasy kezınde tüsırılgenı atap ötıldı.
«KEMEL JOMARTŪLY»
Putinnıŋ Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ atyn bırneşe ret qate ataǧan. Būl mäsele bırneşe ret BAQ-ta talqylandy.
2023 jyly qaraşanyŋ 9-y künı Resei prezidentı Vladimir Putin Qazaqstanǧa sapary barysynda el prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ esımın dūrys atai almady. Yŋǧaisyz jaǧdai 19-şy öŋıraralyq yntymaqtastyq forumynda boldy.
Putin Qazaqstanmen 2022 jylǧy özara sauda turaly aityp, söilegen sözınde Toqaevqa statistikadaǧy säikessızdıkke toqtalyp, ony «Qasym-Jomart Kemelūly» emes, «Qasym-Jomart Kelemich» dep atady.
«Öŋırlerdıŋ belsendı qatysuymen Qazaqstanmen özara tauar ainalymy 2022 jyly 10%-dan astamǧa östı. Būl jerde Qasym-Jomart Kelemich 27 milliard dollar dep aitqanymen, bızdıŋ statistika boiynşa 28,2 milliard dollar dedı», - dedı Putin.
Däl osy jiynda Putin taǧy da qatelesken. Toqaevqa Astanaǧa şaqyrǧany üşın alǧysyn bıldıremın degen Resei basşysy el Prezidentınıŋ esımın taǧy da dūrys atamady. Ol öz sözınde «Kemel Jomartūly» dep atady, bıraq keiın sözın toqtatyp – «Qasym-Jomart Kemelūly» dep sözın tüzedı.
Resei saiasatkerı Evgenii Roizmannyŋ aituynşa, būl kezdeisoqtyq emes, mūnyŋ artynda tereŋ saiasi sebepter boluy mümkın. Roizmannyŋ pıkırınşe, Putin Toqaevtyŋ Qazaqstannyŋ syrtqy saiasaty men keibır maŋyzdy mäselelerde Reseige qarama-qaişy pozisiiasyn bıldıruın eskere otyryp, osyndai äreketke baruy mümkın.
Putinnıŋ būl siiaqty qatelıkterı men ataulardy şatastyruy onyŋ basqa da qoǧamdyq kezdesulerınde baiqalǧan. Būǧan qosa Putinnıŋ protokol qyzmetı de Özbekstan basşysy Şavkat Mirziiaevtıŋ äkesınıŋ atyn jäne Türkısmenstannyŋ eks-prezidentı Gurbanguly Berdımūhamedovtıŋ äkesınıŋ esımın qate habarlaǧan kezderı bolǧan.
«NAZARBAEV – NAZAROV»
Vladimir Putin Qazaqstannyŋ bırınşı prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ esımın şatastyrǧan kezderı de köp bolǧan. Mysaly, 2020 jyly Putin Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ atyn aitu kezınde "Nazarbaev" degendı "Nazarov" dep atap, qatelesken.
Osydan basqa, 2018 jyly TMD sammitınde de Vladimir Putin Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ esımın atamas būryn, onyŋ aty-jönın şatastyryp, "Nazarov" dep aitqan. Būl kezdesu kezınde ol Nazarbaevty atap ötkende, onyŋ esımın qate aityp, "Nazarov" degen dūrys emes formany qoldandy.
Būl qatelık qatysuşylar arasynda külkı tudyryp, äleumettık jelılerde keŋınen talqylandy. Putinnıŋ būl äreketı Qazaqstannyŋ būrynǧy prezidentıne degen qūrmettıŋ jetıspeitındıgı retınde qabyldandy.
«ALEKSANDR ZELENSKİI»
Putin 2019 jyly Parijde Ukraina prezidentı Vladimir Zelenskiimen kezdesuınde adam esımınen taǧy da qatelestı. Ukrainanyŋ basşysyn bırneşe ret «Vladimir» emes, «Aleksandr» dep ataǧan. Būl İnternette äzıl-qaljyŋ jäne syn men narazylyq tolqynyn tudyrdy.
MAŊYZDY DATALARDAN ŞATASU
Putin tarihi künder men oqiǧalardy da şatastyruymen qoǧam narazylyǧyn tudyrǧan. Mäselen, 2020 jyly Ūly Otan soǧysy turaly aita otyryp, ol soǧys bastalǧan jyldy qate atady. Solaişa tarihşylar men jurnalisterdıŋ synyna ūşyrady.
2020 jylǧy baspasöz mäslihatynyŋ bırınde Putin Ekınşı düniejüzılık soǧysty, Finliandiiamen soǧystyŋ bastalu künderın aralastyryp, dūrys emes jyldardy atap, synǧa ūşyrady.
2021 jyly Federaldyq jinalysta söilegen sözınde de Reseidıŋ basşysy maŋyzdy künnen şatasty. Putin öz ündeuınde Resei Federasiiasynyŋ Konstitusiiasynyŋ qabyldanǧan jyldy qate aitty. Ol Konstitusiianyŋ qabyldanǧan jylyn 1994 jyl dep aitudyŋ ornyna, 1993 jyldy atady.
Medisinada adam esımderın jiı şatastyratyn auru türı frigmanie nemese antroponimiialyq disleksiia dep atalady. Būl jaǧdai adam esımderın nemese jeke tūlǧalardyŋ attaryn este saqtau men olardy dūrys aita almaumen sipattalady.
Sonymen qatar, esımderdı şatastyru nemese ūmytu neiropsihologiialyq mäselelerge, äsırese disfaziia nemese amneziia siiaqty jaǧdailarǧa bailanysty boluy mümkın. Būl aurular sözderdı nemese aqparatty este saqtau men tanu qabıletıne äser etedı.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
