Qyrküiektıŋ 1 künı Özbekstan Respublikasy Täuelsızdıktıŋ 28 jyldyǧyn atap ötedı. Osydan üş jyl būryn eks-prezident İslam Kärımovtyŋ ömırden ötıp, onyŋ ornyna Şavkat Mirziiaev bilıkke kelgen bolatyn. Soŋǧy üş jylda ekınşı prezident elde qandai özgerıs jasap, köpşılıktıŋ nazaryn özıne audardy?
Qoş sonymen, 25 jyl boiy eldı avtokratiialyq rejimmen basqarǧan prezident ömırden ötıp, onyŋ oryna būǧan deiın Ükımet basqarǧan azamat keldı. Şyny kerek, ol İslam Kärımov siiaqty tomaǧa tūiyq saiasat ūstanbai, eŋ äuelı jaqyn körşılerımen ara-qatynasty tüzeuge tyrysty. Sondai-aq, prezident köpten berı türmede jatqan saiasi tūtqyndardy bosatyp, şet elge jan sauǧalap jürgen azamattardy Özbekstanǧa şaqyra bastady. Būl ärine älemdık qauymdastyqtyŋ aldynda Şavkat Mirziiaevtıŋ bedelın kötere tüstı. Eŋ bastysy ol elde ekonomikalyq reforma bastap, būǧan deiın qatyp qalǧan seŋdı būzdy.
Soŋǧy kezderı BAQ men äleumettık jelı de Şavkat Mirziiaev turaly jaǧymdy aqparat köbeiıp kettı. Mäselen, onyŋ käsıpkerlerdı mäjbürlep jūmysqa saluǧa tyiym salǧany men Özbekstanǧa 10 mln. turist tartu jaiynda aitqan pıkırlerı köpşılıktıŋ qoldauyna ie boldy. Şavkat Mirziiaev şyn mänısınde elde oŋ özgerıs jasap jatyr ma, joq älde būl arada közboiauşylyq bar ma?
Sarapşy Erjan Qalymbaidyŋ aituynşa, Şavkat Mirziiaevte arzan piarmen ainalysatyn uaqyt joq. Öitkenı elde älı de şeşılmegen problema şaş etekten.
– Ras aitasyz, käsıpkerlerdı qoldau, belgılı bır eldı mekenderdıŋ ıskerlerın salyqtan bosatu yntalandyru üşın jasalǧan tetıkter boluy mümkın. Tek byltyrdyŋ özınde ǧana 3,5 mlrd dollardyŋ 80 myŋdai jobasy ıske asyryldy. Būl degenımız, bolaşaqtaǧy bızdıŋ naryqtaǧy orys pen qytaidyŋ bıraz tauary özbek önemderıne oryn bosatady degen söz. Tarihy tereŋ Būqara, Samarqan men Hiuaǧa jylyna 2 millionnan astam adam barady. Özbekstan aşylǧaly berı bauyrlas elge aǧyluşylar qarasy qalyŋ. Tek syrtqy emes, ışkı turizmdı damytu üşın arnaiy jūmystar jasalyp jatyr. Mäselen, biyl nauryz meiramyna bailanysty jüzdegen qonaq üiler 40 paiyzǧa deiın jeŋıldıkter jasady. Olardyŋ tızımı bedeldı aqparat qūraldarynda jariialandy. Tıptı biyldyŋ özınde bıraz tanystarym sol jaqqa baryp demalyp keldı. Äitse de, turister qarasyn 10 millionǧa jetkızu üşın bıraz jyl kerek. İnfraqūrylymdardy jaŋartu bıraz qarjy men uaqytty talap etedı. Dese de, özbek eŋbekqor halyq, qonaq kütuge beiım, onyŋ üstıne tarihi oryndar jeterlık, sondyqtan ol maqsatqa da jetedı dep oilaimyn, – deidı ol.
Sarapşy Mirziiaevtıŋ Kärımovtei emes, tatu körşılık pen öŋırdegı tūraqtylyqqa qatty köŋıl bölgenın aitady. Eŋ aldymen türkı memleketterı arasynda alys-berıstı arttyryp, qyrǧyz ben täjık arasyndaǧy salqyndyqty joidy. Sondai-aq, Qazaqstan men Özbekstan arasyndaǧy sauda ainalymy 50%. ösıp, 3 mlrd AQŞ dollaryna jettı. Taraptar 2020 jyly būl mejenı 5 mlrd dollarǧa jetkızbek.
Erjan Qalymbaidyŋ aituynşa, Özbekstanda halyqtyŋ köŋılınen şyǧatyn jaǧymdy jaŋalyq öte köp. Alaida ol Şavkat Mirziiaevtıŋ artyqşylyǧymen qatar kemşılıgı de bar ekenın eskertedı.
– Özbek prezidentınıŋ öz pozisiiasyn nyǧaituda keibır äreketterı nazarǧa airyqşa ılınbei qalmady. Mäselen, Ortalyq Aziia liderlerıne tän eŋ sūrqaiy qasiet – otbasyn bilıkke aralastyru. Özbekstan liderı de būl dertten aman qalmady. Ülken küieu balasy Oibek Tursynov Prezident äkımşılıgı basşysynyŋ bırınşı orynbasary bolsa, ekınşı küieu balasy Otabek Umarov prezidenttıŋ qauıpsızdık qyzmetı başsynyŋ bırınşı orynbasary. Ülken qyzy Saida bolsa, būqaralyq bailanys jäne aqparat agenttıgı direktorynyŋ orynbasary, kenje qyz Şahnoz byltyr özı qūrǧan mektepke deiıngı bılım dep atalatyn jaŋa ministrlıkte basqarma basşysynyŋ orynbasary bolyp taǧaiyndaldy, – deidı ol.
Ärine, Şavkat Mirziiaevtıŋ bilıkke bala-şaǧasyn aralastyruy öte qauıptı tendensiia. Bır qyzyǧy ol İslam Kärımovtıŋ qatelıgınen sabaq almai, qyzdary men küieu balalaryn jauapty oryndarǧa taǧaiyndai bastady. Osyndai jaǧdaidan keiın elde qanşa sättı reforma jasalsa da, eldıŋ tyǧyryqqa tıreletını anyq. Onyŋ üstıne ol Nazarbaev siiaqty bilıktı ūzaq uaqyt eşkımge bermeitını aŋǧarylyp otyr. Ūzyn sözdıŋ qysqasy, oqys jaǧdai bolmasa jasy 62 jastaǧy prezident Özbekstandy älı bıraz basqarady.
Qoş sonymen, 25 jyl boiy eldı avtokratiialyq rejimmen basqarǧan prezident ömırden ötıp, onyŋ oryna būǧan deiın Ükımet basqarǧan azamat keldı. Şyny kerek, ol İslam Kärımov siiaqty tomaǧa tūiyq saiasat ūstanbai, eŋ äuelı jaqyn körşılerımen ara-qatynasty tüzeuge tyrysty. Sondai-aq, prezident köpten berı türmede jatqan saiasi tūtqyndardy bosatyp, şet elge jan sauǧalap jürgen azamattardy Özbekstanǧa şaqyra bastady. Būl ärine älemdık qauymdastyqtyŋ aldynda Şavkat Mirziiaevtıŋ bedelın kötere tüstı. Eŋ bastysy ol elde ekonomikalyq reforma bastap, būǧan deiın qatyp qalǧan seŋdı būzdy.
Soŋǧy kezderı BAQ men äleumettık jelı de Şavkat Mirziiaev turaly jaǧymdy aqparat köbeiıp kettı. Mäselen, onyŋ käsıpkerlerdı mäjbürlep jūmysqa saluǧa tyiym salǧany men Özbekstanǧa 10 mln. turist tartu jaiynda aitqan pıkırlerı köpşılıktıŋ qoldauyna ie boldy. Şavkat Mirziiaev şyn mänısınde elde oŋ özgerıs jasap jatyr ma, joq älde būl arada közboiauşylyq bar ma?
Sarapşy Erjan Qalymbaidyŋ aituynşa, Şavkat Mirziiaevte arzan piarmen ainalysatyn uaqyt joq. Öitkenı elde älı de şeşılmegen problema şaş etekten.
– Ras aitasyz, käsıpkerlerdı qoldau, belgılı bır eldı mekenderdıŋ ıskerlerın salyqtan bosatu yntalandyru üşın jasalǧan tetıkter boluy mümkın. Tek byltyrdyŋ özınde ǧana 3,5 mlrd dollardyŋ 80 myŋdai jobasy ıske asyryldy. Būl degenımız, bolaşaqtaǧy bızdıŋ naryqtaǧy orys pen qytaidyŋ bıraz tauary özbek önemderıne oryn bosatady degen söz. Tarihy tereŋ Būqara, Samarqan men Hiuaǧa jylyna 2 millionnan astam adam barady. Özbekstan aşylǧaly berı bauyrlas elge aǧyluşylar qarasy qalyŋ. Tek syrtqy emes, ışkı turizmdı damytu üşın arnaiy jūmystar jasalyp jatyr. Mäselen, biyl nauryz meiramyna bailanysty jüzdegen qonaq üiler 40 paiyzǧa deiın jeŋıldıkter jasady. Olardyŋ tızımı bedeldı aqparat qūraldarynda jariialandy. Tıptı biyldyŋ özınde bıraz tanystarym sol jaqqa baryp demalyp keldı. Äitse de, turister qarasyn 10 millionǧa jetkızu üşın bıraz jyl kerek. İnfraqūrylymdardy jaŋartu bıraz qarjy men uaqytty talap etedı. Dese de, özbek eŋbekqor halyq, qonaq kütuge beiım, onyŋ üstıne tarihi oryndar jeterlık, sondyqtan ol maqsatqa da jetedı dep oilaimyn, – deidı ol.
Sarapşy Mirziiaevtıŋ Kärımovtei emes, tatu körşılık pen öŋırdegı tūraqtylyqqa qatty köŋıl bölgenın aitady. Eŋ aldymen türkı memleketterı arasynda alys-berıstı arttyryp, qyrǧyz ben täjık arasyndaǧy salqyndyqty joidy. Sondai-aq, Qazaqstan men Özbekstan arasyndaǧy sauda ainalymy 50%. ösıp, 3 mlrd AQŞ dollaryna jettı. Taraptar 2020 jyly būl mejenı 5 mlrd dollarǧa jetkızbek.
Erjan Qalymbaidyŋ aituynşa, Özbekstanda halyqtyŋ köŋılınen şyǧatyn jaǧymdy jaŋalyq öte köp. Alaida ol Şavkat Mirziiaevtıŋ artyqşylyǧymen qatar kemşılıgı de bar ekenın eskertedı.
– Özbek prezidentınıŋ öz pozisiiasyn nyǧaituda keibır äreketterı nazarǧa airyqşa ılınbei qalmady. Mäselen, Ortalyq Aziia liderlerıne tän eŋ sūrqaiy qasiet – otbasyn bilıkke aralastyru. Özbekstan liderı de būl dertten aman qalmady. Ülken küieu balasy Oibek Tursynov Prezident äkımşılıgı basşysynyŋ bırınşı orynbasary bolsa, ekınşı küieu balasy Otabek Umarov prezidenttıŋ qauıpsızdık qyzmetı başsynyŋ bırınşı orynbasary. Ülken qyzy Saida bolsa, būqaralyq bailanys jäne aqparat agenttıgı direktorynyŋ orynbasary, kenje qyz Şahnoz byltyr özı qūrǧan mektepke deiıngı bılım dep atalatyn jaŋa ministrlıkte basqarma basşysynyŋ orynbasary bolyp taǧaiyndaldy, – deidı ol.
Ärine, Şavkat Mirziiaevtıŋ bilıkke bala-şaǧasyn aralastyruy öte qauıptı tendensiia. Bır qyzyǧy ol İslam Kärımovtıŋ qatelıgınen sabaq almai, qyzdary men küieu balalaryn jauapty oryndarǧa taǧaiyndai bastady. Osyndai jaǧdaidan keiın elde qanşa sättı reforma jasalsa da, eldıŋ tyǧyryqqa tıreletını anyq. Onyŋ üstıne ol Nazarbaev siiaqty bilıktı ūzaq uaqyt eşkımge bermeitını aŋǧarylyp otyr. Ūzyn sözdıŋ qysqasy, oqys jaǧdai bolmasa jasy 62 jastaǧy prezident Özbekstandy älı bıraz basqarady.
Serık JOLDASBAI
"ADYRNA"
ūlttyq portaly
