Ekonomika salasynda qandai özgerıster bolyp jatyr?

Almaty qalasy – Qazaqstannyŋ eŋ ırı megapolisı, eldıŋ ekonomikalyq, mädeni jäne ǧylymi ortalyǧy. 2023 jylǧy mälımetter boiynşa, qala tūrǧyndarynyŋ sany 2 millionnan asyp, jyl saiyn halyq sany orta eseppen 3%-ǧa ösıp otyr. Būl demografiialyq ösım Almatynyŋ ekonomikasyn qoldauǧa qajettı eŋbek resurstarynyŋ tūraqty artuyna sebep boluda. Almatynyŋ jalpy ışkı önımı Qazaqstannyŋ JIÖ-nıŋ şamamen 20%-yn qūraidy. Qarjy salasynyŋ ülesı būl körsetkışte erekşe röl atqarady, sebebı qalada Qazaqstannyŋ barlyq bankterınıŋ şamamen 60%-y ornalasqan. Qarjy ortalyǧy retınde Almaty Qazaqstan ekonomikasyna investisiialar tartu jaǧynan jetekşı orynǧa ie. 2022 jyly Almatynyŋ qarjy sektoryndaǧy aktivter kölemı 5 trillion teŋgeden asqan. Qazaqstan qor birjasy (KASE) de Almatyda ornalasqan, onda jyl saiyn 200 milliard teŋgeden astam sauda operasiialary jürgızıledı. Qaladaǧy qarjy jäne bank sektorynda jūmys ısteitın halyqtyŋ 10%-y jūmyspen qamtylǧan. Būl – elımız boiynşa eŋ joǧary körsetkışterdıŋ bırı. Sauda jäne qyzmet körsetu salasynda Almaty Qazaqstannyŋ negızgı sauda ortalyǧy sanalady. 2023 jyly qaladaǧy bölşek sauda ainalymy 3 trillion teŋgeden asyp, jyldyq ösım 10%-dy qūrady. Qalada 30-dan astam ırı sauda ortalyqtary bar, al olardyŋ ışındegı eŋ ülkenı – MEGA Center, Dostyk Plaza, jäne Esentai Mall. Almatydaǧy sauda nysandarynyŋ 70%-y şaǧyn jäne orta biznesten tūrady, būl Almaty ekonomikasynyŋ tūraqtylyǧy men ikemdılıgın körsetedı. Qyzmet körsetu salasynyŋ jalpy ainalymy şamamen 1,5 trillion teŋgenı qūraidy, onyŋ ışınde turizm salasy ülken üleske ie. Jyl saiyn Almatyǧa 1 millionnan astam şeteldık turist keledı. Turizmnen tüsetın tabys 2022 jyly 100 milliard teŋgeden asty, būl körsetkış jyl saiyn şamamen 8%-ǧa ösıp keledı. Önerkäsıp salasy jäne öndırıs kölemı boiynşa Almatyda Qazaqstannyŋ önerkäsıp öndırısınıŋ 10%-y şoǧyrlanǧan. 2023 jyly qaladaǧy önerkäsıptık önımder kölemı 800 milliard teŋgeden asty. Būl salada tamaq öndırısı, qūrylys materialdary jäne jeŋıl önerkäsıp basym baǧyttar bolyp tabylady. Azyq-tülık öndırısı qaladaǧy eŋ ırı önerkäsıptık salalardyŋ bırı. Almatyda öndırıletın önımder elımızdıŋ barlyq öŋırlerıne taratylady jäne jyldyq kölemı şamamen 300 milliard teŋgenı qūraidy. Qaladaǧy öndırıs oryndarynda 50 myŋǧa juyq adam jūmyspen qamtylǧan. IT jäne innovasiia sektory Almatynyŋ IT sektory soŋǧy jyldary qarqyndy damyp keledı. Qalada 1000-nan astam IT kompaniialar jūmys ısteidı, olardyŋ jalpy ainalymy 200 milliard teŋgeden asady. 2022 jyly Almatydaǧy startap ekojüiesıne 10 milliard teŋgeden astam investisiia qūiyldy. Jyl saiyn qalada 100-den astam jaŋa startap jobalary ıske qosylady, olardyŋ ışınde 10%-y halyqaralyq deŋgeide tanymal boluda. Sifrlyq tehnologiialarǧa baǧyttalǧan bılım beru jäne kadrlardy daiarlau baǧdarlamalary da Almatyda qarqyndy damyp keledı. Oquşylar men studentterge arnalǧan 20-ǧa juyq IT hab jäne startap inkubatory jūmys ısteidı. Būl ortalyqtar jyl saiyn jüzdegen jas mamanǧa jūmys tabuǧa mümkındık beredı. Ekologiia jäne infraqūrylym Almatyda ekologiialyq mäseleler de qala ekonomikasyna äser etude. Qaladaǧy aua lastanu deŋgeiı Qazaqstandaǧy eŋ joǧary körsetkışter qatarynda. 2022 jylǧy derekter boiynşa, auanyŋ lastanu indeksı Almatyda 35 bırlıkke jettı, būl halyqaralyq standarttardan äldeqaida joǧary. Qala äkımşılıgı ekologiiany jaqsartu maqsatynda jyl saiyn 5 milliard teŋge bölude, būl qarjy «Jasyl Almaty» jäne qoǧamdyq kölıkterdı jaŋartu jobalaryna jūmsaluda. Sonymen qatar, qalada kölık infraqūrylymyn damytuǧa köp köŋıl bölınude. Jyl saiyn Almatynyŋ kölık jüiesıne şamamen 15 milliard teŋge investisiia salynady. 2023 jyly qalada 20 şaqyrymnan astam jaŋa joldar salyndy jäne qoǧamdyq kölıkterdıŋ ekologiialyq taza türlerın engızu jūmystary jalǧasuda. Almatynyŋ ekonomikasynyŋ bolaşaǧy Almatynyŋ ekonomikasynyŋ bolaşaǧy zor, qalada ırı infraqūrylymdyq jäne investisiialyq jobalar jüzege asyryluda. 2023-2025 jyldary qala äkımşılıgı Almatynyŋ JIÖ-sın 1,5 ese arttyrudy josparlap otyr. Būl maqsatqa jetu üşın negızgı baǧyttar – investisiia tartu, sifrlyq tehnologiialardy damytu, turizmdı qoldau, jäne ekologiialyq jaǧdaidy jaqsartu. Almatynyŋ bolaşaǧy Qazaqstannyŋ innovasiialyq jäne qarjylyq ortalyǧy retınde zor mümkındıkterge ie. Jyl saiyn qalaǧa şeteldık jäne jergılıktı investorlar 200 milliard teŋgeden astam qarjy qūiuda, būl qala ekonomikasynyŋ tūraqtylyǧy men bäsekege qabılettılıgın arttyrady. Qorytyndylai kele Almaty qalasy Qazaqstannyŋ ekonomikalyq ortalyǧy retınde qarqyndy damyp keledı. Qaladaǧy qarjy, sauda, önerkäsıp, jäne tehnologiialar salalarynyŋ tūraqty ösuı Almatyny eldıŋ negızgı ekonomikalyq küşı etude. Statistikalyq derekter qala ekonomikasynyŋ damuynyŋ oŋ dinamikasyn körsetedı, sonyŋ arqasynda Almaty aldaǧy jyldary da Qazaqstannyŋ eŋ damyǧan megapolisterınıŋ bırı bolyp qala bermek.