Gol salmaityn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǧanda mol salatyn futbolǧa milliardttardy bosqa şaşudy toqtatatu kerek! Pūlymyzdy maqtaityn, tılımızdı taptaityn Cherchesovke öz qaqpamyzǧa kırgızgen är goly üşın 80 mln töleimız?!
Bügın QR Parlamentı Mäjılısınıŋ jalpy otyrysynda «Aq jol» partiiasy fraksiiasy deputattyq saualyn jariialaǧan QR Parlamentı Mäjılısı deputaty Qazybek İsa elımızdegı sport salasyndaǧy qisapsyz qarjynyŋ orynsyz jūmsaluyn qataŋ tekserudı talap ettı.
QR Bas prokurory Berık Asylovqa,
QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgı töraǧasy Ashat Jūmaǧaliǧa,
QR Turizm jäne sport ministrı Erbol Myrzabosynovqa
Bız būǧan deiın bırneşe ret sport salasy, onyŋ ışınde futbolǧa ketıp jatqan sansyz milliardtar turaly deputattyq saual jasadyq. 2021 jyly jasaǧan saualymyz qoǧamda ülken rezonans tudyrdy. Qazaq qazynasy arqyly baiyp jatqan şetel legionerlerı şeruın toqtatu turaly talabymyz da qoǧamnyŋ qatty qoldauyna ie bolǧan edı. Öitkenı sol kezde tek premer-liganyŋ 150 futbolşysy, iaǧni 40 paiyzdaiy şeteldıkter edı. Tıptı, bırınşı ligada da 16 legioner bar edı. Al biylǧy 2024 jylǧy Parlamenttegı sport turaly zaŋ jobasy tanystyrylymynda Ūlybritaniia, Fransiia, Germaniia tb damyǧan elder, tıptı körşımız Özbekstan da 17-18 sport türın ǧana qarjylandyrsa, bızdıŋ Qazaqstan olardan 10 ese asyp tüsıp, 180 sport türın qarjylandyratyny, iaǧni, ministrlıktıŋ sportty sauyn siyr etıp alǧany turaly kötergen mäselemız de köptıŋ qoldauyna ie bolǧan-tūǧyn. Bıraq, jyl saiyn tek 13 jazǧy jäne 5 qysqy olimpiadalyq sport türlerınen ǧana medal jeŋıp alynady. Iаǧni, bızdıŋ talap etken 18 sport türı osy jerden-aq şyǧyp tūr. Öitkenı, Sport ministrlıgınıŋ mälımetı boiynşa «2018-2020 jyldary sporttyŋ barlyq türlerıne 646 mlrd teŋge bölıngen, onyŋ 72 paiyzyna juyǧy elımız üşın basymdyǧy men maŋyzyn eskerılmei bölıngen.» Iаǧni, sonda 3 jylda 500 mlrd-tai aqşa dalaǧa ketken bolyp tūr?! Al būny 30 jylǧa köbeitsek, esebımız jaŋylyspasa, 15 trillion teŋge bolady!!? Būl eldıŋ jyldyq biudjetınıŋ 70 paiyzdaiy?! Bır quanarlyǧy, qazır Mäjılıste talqylanyp jatqan zaŋ jobasynda osy legionerlerdı toqtatu men 180 sport türın qysqartu sekıldı bırqatar mäseleler oŋ şeşıletın boldy. Sporttyŋ 60-70 türıne qysqartpaqşy ministrlık! Sonyŋ özınde Europa elderınen 4 esedei köp?! 2018 jyldan bastap sport salasynyŋ biudjetı 2 esege ösıp, 1,4 trln teŋgenı qūrady. Aldaǧy 3 jylǧa taǧy 1,3 trln teŋge bölu josparlanǧan. Qanşama mol qarjylandyruǧa qaramastan, Qazaqstan olimpiadalyq medaldyq esepterde jäne Düniejüzılık sport reitingınde eŋ tömen oryndarda. QR Prezidentı Q.Toqaev sportta biudjettıŋ aqşasyn oŋdy-soldy şaşa berudı toqtatudy talap etse de, aqşa şaşu aǧynyn äzır azaimai tūr.. Tek soŋǧy 6 jyl ışınde (2018-2023 j.) «Samūryq-Qazyna» AQ 4 käsıptık klubqa 138 mlrd teŋge bölgen. («Astana» FK - 50,1 mlrd, «Barys» HK - 48,8 mlrd, «Astana Qazaqstan Team» velotoby - 31,5 mlrd, «Astana» BK - 8 mlrd). Ne degen milliardtar deseŋızşı?!. Qazaqstanda eŋ köp jalaqy alatyn – futbolşylar. Bız şarşap qalǧan Arşavin siiaqtylarǧa da 55 mln. teŋgege deiın ailyq tölegenbız kezınde. Europadaǧydai naryq qalyptasyp, jeke klubtar öz qaltalarynan tölep jatsa meilı ǧoi. Bızde memlekettıŋ biudjetınen, iaǧni, halyqtyŋ qaltasynan tölenıp jatyr. Biudjetten qyruar qarjy böletındei, futbol memlekettıŋ maŋyzdy mäselesı me? Memlekettıŋ biudjetınen tek memlekettıŋ maŋyzdy salasyna ǧana ünemdelıp qarjy bölınuı kerek. Halyq qarjysyn futbolǧa şaşyp otyrǧan Qazaqstan sekıldı el älemde joq. Futboldy damysyn dep qanşa qarjy bölsek te, futbolymyz emes, futboldaǧy jemqorlyq sonşa damyp jatyr. FİFA reitingısı boiynşa bız älı künge deiın soŋǧy 110-130-şy oryndar arasynda jürmız. Omyraulaǧan 30-dyqqa kırudı oilaudy da qoiǧanbyz. Al futboldaǧy №1 jemqorlyq qylmys bolyp sanalatyn «kelısıp alǧan küdıktı oiyndar-matchtar» sany boiynşa älemdık reitingte aldyŋǧy 4-orynǧa şyǧyp, sportta da jemqorlyqqa ūşyraǧan el bolyp tanyludamyz.. (Sportradar halyqaralyq ūiymynyŋ antireitingı). Ärine, jemqorlyqtan är qaşan aldamyz bar salada! Oǧan eş kümän joq... Sonda bız memlekettıŋ qarjysyn futboldaǧy jemqorlyqty damytuǧa jūmsap jatyrmyz ba? Faktılerge qarasaq, solai. Toqeterı, sport, futbol degen memlekettıŋ mlrd-taǧan qarjysyn şyǧyndatyn, äldekımderdıŋ qaltasyn tyǧyndatatyn salaǧa ainalǧan. Al sportymyzdaǧy eŋ masqaralardyŋ bırı - «Astana velosport» klubyna ketıp jatqan qyruar qarjynyŋ naqty esebın de eşkım bılmeidı. Tek «Samūryq – Qazynanyŋ» özı 31,5 mlrd teŋge audarǧanyn aityp öttık. Bızdıŋ bükıl ūlttyq sportymyzǧa bölınıp jatqan qarjy osy şaitanarba aidaǧandarǧa şaş-etekten şaşylyp jatqan aqşanyŋ şiregıne de jetpeidı. Al endı olar olimpiadada, Tur de Frans, Djiro de İtaliia jarystary etaptarynda eşqaşan Qazaqstan tuyn kötergen emes. Olar tek öz elderınıŋ tuyn köterıp, änūranyn aitady. Sonda qalai, bız qazaqtyŋ milliardtaryn aiamai şaşamyz olarǧa, olar öz elderınıŋ atyn şyǧarady ol aqşaǧa? Mūndai qorlyqqa Qazaqstannan basqa qandai el könedı? Memleket basşysy biyl 2024 jyly 27 tamyzda Olimpiada jüldegerlerımen kezdesude şeteldık sportşylarǧa azamattyq berıp, el atynan dodaǧa qosu täjıribesın doǧaru kerek ekenın tapsyrsa da, ekı ai ötpei, ekı veloşabandozdy Fransiia men İtaliiadan aldyryp, kelısım-şart jasaǧanyn Astana velosportyna ne deuge bolady?! Prezident sol jiynda elımızdegı 500-den astam Balalar men jasöspırımderdıŋ sport mektebındegı olimpiadalyq sport türlerınıŋ joǧary jetıstıkter nätijesı naşarlyǧyn, qarjynyŋ dūrys bölınbeuınen biudjet aqşasynyŋ basym bölıgı «jelge ūşatynyn» öte dūrys aitqan edı. İä, mysaly, Qazaqstanda 100-den asa futboldan Balalar men jasöspırımderdıŋ olimpiadalyq sport mektebı bar eken. Bıraq Qazaqstan osy künge deiın futboldan olimpiadaǧa qatysqan joq. Sonda nätije qaida, 33 jyl boiy ne daiyndap kele jatyr? 33 jyl boiy jūmsalaǧan milliardtardyŋ öteuı qaida? Memleket basşysy 2023 jyly barlyq sport federasiialaryna reviziia jürgızu turaly tapsyrma berdı. Sodan berı ekınşı jylǧa ketıp barady, eşteŋe ıstelgen joq, bıluımızşe, bır ǧana federasiiaǧa reviziia jasalǧan. Atyşuly futbol federasiiasyna älı eşkım jolaǧan joq. Al futboldan tört oiynda qaqpasyna 8 gol kırgızıp, oisyrai ūtylǧan, bır de bır ret jeŋıske jetpegen ūlttyq qūramanyŋ bas bapkerı, reseilık Şerşesovke Barmenqūlov basqaratyn Qazaqstannyŋ futbol federasiiasy jylyna 640 mln tg töleidı deidı baspasöz. Al endı 640 milliondy 8 golǧa böleiık? Sonda bız pūlymyzdy maqtaityn, tılımızdı taptaityn Cherchesovke qarsylastyŋ emes... bızdıŋ ūlttyq qūramanyŋ öz qaqpasyna salǧyzǧan är goly üşın 80 million teŋge tölep otyrmyz!?. Eŋ ökınıştısı 30 jyl boiy futbolǧa bölınıp kelgen biudjettıŋ osynau qyruar qarjylaryna ne futboldy damytqan joqpyz, ne infraqūrylym salǧan joqpyz. Stadiondarymyz keşegı Keŋes odaǧynan qalǧan, kemı 70 jyl būryn salynǧan. Qazaqstan 30 jylda 1 ǧana stadion salsa, futbol biudjetı bızden ekı esege juyq az, Olimppiadan altyn arqalap qaitatyn Özbekstan 10 stadion salyp tastaǧan... Osydan 3 jyl būryn küiıngennen aitqan edık: «Milliardtar jūmsalyp jatqan qazaq futbolynda gol joq, al auyldarda jol joq! Gol salmaityn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǧanda mol salatyn futbolǧa milliardttardy bosqa şaşudy toqtatatyn uaqyt jettı!»-dep. Sodan berı de jetıskenımız şamaly, endı el bolyp, esımızdı jiiuǧa tiıspız! «Aq jol» fraksiiasy ūsynystary: 1.Bas prokuratura men QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgı Prezident tapsyrmasyn basşylyqqa alyp, barlyq sport federasiialary men käsıptık sport klubtaryna jedel reviziia jürgızuı tiıs. 2.Osy uaqytqa deiın memleketten sportqa, sonyŋ ışınde futbol salasyna bölıngen qarjynyŋ esebı berıluı tiıs. Öitkenı ol halyq qarjysy! Elımızdegı käsıbi futbol klubtaryna biudjetten jyl saiyn qanşa qarjy bölındı? Qazaqstan futbol federasiiasyna 2002 jyldan berı UEFA-dan jyl saiyn qanşa qarjy bölındı? Turizm industriiasy men sportty qoldau qorynan jäne Ūlttyq olimpiada komitetınen, «Samūryq-Qazyna» qorynan futbol federasiiasyna jyl saiyn qanşa qarjy bölındı jäne qaida jūmsaldy, bärınıŋ esebın el bıluı tiıs. 3.Käsıbi sport, futbol – būl negızı biznes. Al älemde käsıbi sport memlekettıŋ moinyna mınıp almaidy. Sondyqtan, biudjetke bailanǧan futbol jäne basqa da käsıptık klubtardyŋ barlyǧyn jekeşelendırıp, memleketten qarjylandyrudy toqtatu qajet; 4.Kezınde «Aq jol» partiiasy talai kötergendei, memleket qarjysy balalar men jasöspırımder mektepterın damytuǧa, ūlttyq sportqa bölınuı kerek. Auyldardaǧy talantty balalarǧa jaǧdai jasaluy kerek. Audan ortalyqtarynda, qala maŋynda da tegın futbol alaŋdaryn salu kerek. Halyq qarjysy halyqqa jūmsaluy tiıs!Qūrmetpen, «Aq jol» fraksiiasy deputattary:
Qazybek İsa,
Azat Peruaşev,
Däniia Espaeva,
Erlan Barlybaev,
Serık Erubaev,
Erjan Beisenbaev.
Abzal Qūspan, bır mandatty deputat,
Bolat Kerımbek, «Amanat» partiiasy müşesı
Ūqsas jaŋalyqtar
