Almaty: densaulyq pen mädeniet ortalyǧy retınde damu jolynda  

Qazaqstannyŋ eŋ ırı mädeni jäne sport ortalyqtarynyŋ bırı – Almaty qalasy. 2023 jylǧy derek boiynşa, Almaty qalasynda 100-den astam respublikalyq, qalalyq jäne jeke menşık nysanyndaǧy mädeniet ūiymdar, onyŋ ışınde 19 teatr, 26 muzei, 34 kıtaphana, 19 kinoteatr, 11 konserttık-demalys ūiymdary, sirk, haiuanattar baǧy bar. Jyl saiyn būl san artyp, damyp keledı. Alda Almaty qalasyn damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı jäne 2030 jylǧa deiıngı orta merzımdı perspektivalar baǧdarlamasynyŋ jüzege asu barysynda qalada bırneşe mädeni oşaqtardyŋ paida bolu kütılude. Sondai-aq, Almatyda 3 703 sport nysany, 25 workout alaŋy bar. Äkımdıktıŋ mälımetınşe, qalada salauatty ömır saltymen 13 000-nan astam adam qamtylǧan. Degenmen, megapolistıŋ sporttyq jäne mädeni infraqūrylymy qalai damyp keledı? Mädeniet pen sportty qalada damytpaq üşın ne ıstemek kerek? Būqaralyq sportty damytu Almaty qalasynda būqaralyq sportty damytu maqsatynda bırneşe maŋyzdy qadamdar jasaldy. Bırınşıden, qala bilıgı sportqa qoljetımdılıktı arttyruǧa köp köŋıl bölude. Soŋǧy jyldary aşyq sport alaŋdarynyŋ, futbol jäne basketbol alaŋdarynyŋ sany artyp, türlı audandarda tūrǧyndardyŋ tegın jattyǧu mümkındıkterı jaqsardy. Mäselen, "Sporttyq Almaty" jobasyn atap ötuge bolady. Būl joba tūrǧyndardy sportpen belsendı ainalysuǧa tartuǧa baǧyttalǧan. Joba aiasynda qala boiynşa būqaralyq jügıruler, velojarystar, aşyq fitnes sabaqtary jäne basqa da sporttyq ıs-şaralar ötkızıledı. Sonymen qatar, "Almaty marafony" sekıldı būqaralyq sport jarystary qatysuşylardyŋ sanyn jyl saiyn arttyryp, halyqaralyq deŋgeige köterılıp otyr. Būl marafon älemnıŋ tükpır-tükpırınen sportşylardy jinap, Almatynyŋ sporttyq qala retındegı märtebesın arttyrady. Odan bölek, qalada ärtürlı sport türlerı boiynşa seksiialar men üiırmeler jūmys ısteidı. Balalar men jastardyŋ sporttyq damuyna erekşe nazar audarylady. Sport mektepterı men sport ortalyqtarynyŋ köpşılıgınde balalar men jasöspırımder üşın tegın nemese jeŋıldıkpen sabaqtar ūiymdastyrylady. Mysaly, mektep jasyndaǧy balalardyŋ sporttyq jarystarǧa qatysuy olardyŋ dene şynyqtyru deŋgeiın köterıp qana qoimai, sonymen qatar jas ūrpaqty belsendı ömır saltyna baulidy. Almatyda būqaralyq sportty damytu maqsatynda velosiped joldary jelısı keŋeitılude. Būl ekologiialyq taza kölıktıŋ türın qoldanu arqyly tūrǧyndardy sportpen ainalysuǧa yntalandyrady. "Almaty Bike" veloşering jüiesı qala tūrǧyndaryna qoljetımdı ärı yŋǧaily kölık türın ūsynyp, salauatty ömır saltyn nasihattaidy. Qala tūrǧyny Tajiurazova Arujan Almatynyŋ sportqa beiımdılıgıne razy ekının jäne osyndai bar mümkındıktı paidalanuǧa ūmtylatynyn aitady. “Menıŋ Almatyǧa köşıp kelgenıme 7 jyl boldy. Alǧaş kelgende köşelerde, saiabaqtarda tūratyn  sporttyq alaŋdardy baiqap, taŋ qalǧanmyn. Soda keiın künde taŋǧy 6-da tūrudy ädetke ainaldyryp, sondai oryndarda jattyǧu jasaityn boldym. Qazır taŋerteŋ erte bırge jattyǧu jasaityn adamdar toby da jinaldy. Sportpen ainalysamyn degen adamǧa būl tegın mümkındık”, deidı Arujan. Mädeniettı Almaty Almaty qalasy mädeniet salasynda da belsendı damuda. Mädeniet ūiymdary men mekemelerınıŋ köptıgı Almatyny Qazaqstannyŋ mädeni ortalyǧy retınde erekşelendıredı. Almatydaǧy halyqaralyq kinofestivalder men körkem öner körmelerın aituǧa bolady. Är jyl saiyn ötkızıletın "Euraziia" halyqaralyq kinofestivalı qalaǧa şetelden tanymal kino mamandaryn tartyp, qazaq kinosynyŋ damuyna jaŋa serpın beredı. Būl şara Almatynyŋ mädeni bedelın arttyryp, qazaq kino önerınıŋ tanymaldylyǧyn jahandyq deŋgeige köteredı. Mädeniettı damytuǧa arnalǧan taǧy bır joba – "Almaty – mädeniet qalasy" baǧdarlamasy. Būl baǧdarlama mädeni ıs-şaralardy ūiymdastyru, mädeni nysandardy jöndeu jäne qalpyna keltıru, sondai-aq qaladaǧy mädeni körınısterdı damytuǧa baǧyttalǧan. Baǧdarlama aiasynda muzykalyq konsertter, teatr qoiylymdary, kıtap körmelerı jäne basqa da mädeni ıs-şaralar ötkızıledı. Almatyda jastar arasynda mädeniettı damytuǧa arnalǧan köptegen şyǧarmaşylyq üiırmeler men studiialar jūmys ısteidı. Būl studiialar jasöspırımderdı önerge, muzykaǧa, beineleu önerıne baulyp, olardyŋ şyǧarmaşylyq qabıletterın damytuǧa yqpal etedı. Sonymen qatar, Almaty qalasynda ūiymdastyrylatyn "ARTBAT FEST" zamanaui öner festivalı qala tūrǧyndaryna zamanaui öner älemımen tanysuǧa mümkındık beredı. Būl festival önerdı halyqqa jaqyndatu maqsatynda qalanyŋ türlı audandarynda ūiymdastyrylyp, öner men mädeniettıŋ maŋyzdylyǧyn arttyrady. Būqaralyq sport pen mädeniettı damytudyŋ äleumettık äserı qandai? Almaty qalasyndaǧy sport pen mädeniet salasyndaǧy belsendı ıs-şaralar tūrǧyndardyŋ ömır sapasyna oŋ äser etude. Sporttyq şaralar adamdardyŋ fizikalyq jäne psihologiialyq densaulyǧyn jaqsartady, tūrǧyndardyŋ belsendılıgı men densaulyq körsetkışterın arttyrady. Būqaralyq sportqa qatysu arqyly qala tūrǧyndary bır-bırımen tanysyp, jaŋa dostar tauyp, äleumettık bailanystaryn nyǧaitady. Mädeni ıs-şaralar men önerge qol jetkızu tūrǧyndardyŋ ruhani bailyǧyn arttyryp qana qoimai, olardyŋ patriottyq sezımın de küşeitedı. Mädeniet arqyly ūlttyq qūndylyqtardy därıpteu, jas ūrpaqty tärbieleu jäne qoǧamnyŋ ruhani damuyna yqpal etu mümkındıgı paida bolady. Mysaly, Almaty qalasyndaǧy muzeiler men körmelerge jasöspırımderdı tartu olardyŋ otansüigıştık sezımın arttyruǧa, tarihi mūralarǧa degen qyzyǧuşylyǧyn oiatuǧa septıgın tigızedı.