Qazaqstandaǧy adam saudasyna qarsy küres

Qazaqstannyŋ geografiialyq ornalasuy, sondai-aq eŋbek migrasiiasy men şekaralyq jaǧdailary adam saudasy üşın qolaily orta qūra alady. El ışındegı eŋbek migranttary men şeteldık azamattardyŋ adam saudasyna ūşyrauy jiı kezdesedı. Qazaqstanǧa migrasiia arqyly jūmys ızdep kelgen adamdardyŋ köbı, äsırese Täjıkstan, Qyrǧyzstan, Özbekstan, Auǧanstan jäne basqa da elderden kelgen adamdar jūmysqa tūru maqsatymen kelgende, adam saudasynyŋ qūrbany bolady.

Qazaqstanda, äsırese ırı qalalar men industrialdy aimaqtarda, qūldyqqa, mäjbürlı eŋbekke, jezökşelıkke tartu jaǧdailary oryn aluy mümkın. Sonymen qatar, Qazaqstannyŋ şekaralary arqyly halyqaralyq deŋgeide adam saudasy oryn aluy da baiqalady, öitkenı el Ortalyq Aziia men Şyǧys Europa arasyndaǧy maŋyzdy kölık jäne sauda joldaryna ornalasqan.

 Qazaqstandaǧy zaŋnamalyq baza

Qazaqstandaǧy adam saudasyna qarsy zaŋnamalyq şaralar 2004 jyly qabyldanǧan «Adam saudasyna qarsy küres turaly» Zaŋmen retteledı. Būl zaŋ qylmysqa qatysty qataŋ jazalardy közdep, adam saudasynyŋ qūrbandaryna qūqyqtyq kömek körsetu maqsatynda arnaiy şaralar äzırlendı. Zaŋda adam saudasyna qatysuşylarǧa qarsy jazalar, qūrbandardy qorǧau, olardy reabilitasiialau men qaita qoǧamǧa beiımdeu jönındegı erejeler körsetılgen. Qylmystyq kodekstıŋ 128-baby «Adam saudasy» dep atalatyn bölımge qosylyp, adam saudasyna qatysty ıs-äreketterdı arnaiy qylmys retınde anyqtaǧan. Sonymen qatar, Qazaqstannyŋ qylmystyq ıs jürgızu kodeksımen qūqyq qorǧau organdarynyŋ qyzmetın ūiymdastyru turaly zaŋdar da adam saudasymen küresu maqsatynda jetıldırılgen. 2019 jyly Qazaqstan ükımetı adam saudasy qūrbandaryn qorǧauǧa jäne reabilitasiialauǧa baǧyttalǧan jaŋa baǧdarlamalardy jüzege asyruǧa kırıstı. Būl baǧdarlamaǧa jatatyn negızgı maqsattar — qūqyq qorǧau organdarynyŋ qyzmetın küşeitu, aqparattyq nauqandar jürgızu, qūrbandarǧa kömek körsetu, sonymen qatar qoǧamnyŋ qūqyqtyq sauattylyǧyn arttyru bolyp tabylady.

Halyqaralyq yntymaqtastyq

Qazaqstan adam saudasymen küreste halyqaralyq deŋgeide yntymaqtastyqty nyǧaituǧa erekşe köŋıl böledı. El Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ (BŪŪ) adam saudasyna qarsy konvensiialaryna qosyldy jäne halyqaralyq qūqyq qorǧauşy ūiymdarmen tyǧyz jūmys ısteidı. Qazaqstannyŋ "EurAzEQ" jäne TMD elderımen jürgızetın şekaralyq yntymaqtastyǧy da adam saudasyna qarsy kürestıŋ maŋyzdy qūramdas bölıgı bolyp tabylady. Şekaradaǧy baqylau, migrasiialyq zaŋdar jäne elder arasyndaǧy aqparat almasu men qylmysqa qarsy şaralar Qazaqstannyŋ adam saudasymen küresu strategiiasynda basty röl atqarady. Qazaqstan ükımetı Europalyq Odaq jäne AQŞ siiaqty älemnıŋ jetekşı elderımen bırlesıp, halyqaralyq deŋgeide adam saudasyna qarsy küresudı üilestıredı. Osy eldermen bırlese otyryp, Qazaqstan adam saudasynyŋ qūrbandaryna kömek körsetu, zaŋ būzuşylardy jauapkerşılıkke tartu jäne qylmystyŋ aldyn alu boiynşa köptegen jobalardy jüzege asyrady.

 Qūqyq qorǧau organdarynyŋ rölı

Qūqyq qorǧau organdary adam saudasymen küresude maŋyzdy röl atqarady. Qazaqstannyŋ Işkı ıster ministrlıgı men Ūlttyq qauıpsızdık komitetı adam saudasymen bailanysty qylmystardy anyqtau jäne joiu jūmystaryn jürgızedı. Sonymen qatar, elde arnaiy qūrylǧan adam saudasyna qarsy küres bölımderı bar. Būl bölımder qylmystyŋ aldyn alu, qylmyskerlerdı ūstau jäne qūrbandarǧa kömek körsetu baǧytynda belsendı jūmys ısteidı. Qūqyq qorǧauşylardyŋ aituynşa, qūrbandardy anyqtau jäne olardy qūqyqtyq qorǧau boiynşa jūmystar älı de jetıldırıluı tiıs. Sonymen qatar, keibır jaǧdailarda qūrbandar özderınıŋ jaǧdailaryn qūqyq qorǧauşy organdarǧa aituǧa qorqady, öitkenı olardan kek alu nemese qylmystyq toptardyŋ qorqytuy mümkın.

Qūrbandarǧa kömek körsetu jäne reabilitasiia

Qazaqstanda adam saudasynyŋ qūrbandaryna kömek körsetu jäne olardy reabilitasiialau mäselesıne de ülken köŋıl bölınedı. Ükımet adam saudasynyŋ qūrbandaryna arnalǧan qūqyqtyq, medisinalyq jäne psihologiialyq kömek körsetu baǧdarlamalaryn ıske asyruda. Astana jäne Almaty siiaqty ırı qalalarda arnaiy qūqyq qorǧau jäne äleumettık qyzmetter jūmys ısteidı, olar qūrbandarǧa uaqytşa baspana, medisinalyq kömek, psihologiialyq kömek körsetu jäne basqa da qyzmetter ūsynady. Qazaqstannyŋ keibır reabilitasiialyq ortalyqtary adam saudasynyŋ qūrbandaryn qaita qoǧamǧa beiımdeu, olardy jūmysqa ornalastyru jäne bılım beru baǧdarlamalary arqyly qoldaidy. Elde qūrbandardy reabilitasiialauǧa qatysty bırneşe ükımettık jäne ükımettık emes ūiymdar jūmys ısteidı. Būl ūiymdar qūrbandarǧa kömek körsetu men äleumettık adaptasiianyŋ barlyq kezeŋderınde qoldau körsetedı. Qazaqstanda adam saudasymen küres boiynşa qabyldanǧan şaralar men bastamalar belgılı bır jetıstıkterge jetkenımen, būl mäselenıŋ şeşıluı üşın älı de auqymdy jūmystar qajet. Qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysy men zaŋnamalyq özgerıster öz nätijelerın berıp keledı, bıraq qūrbandardy qorǧau jäne olardy qaita äleumettendıru prosesı kürdelı ärı ūzaq merzımdı şaralardy talap etedı. Qazaqstannyŋ halyqaralyq yntymaqtastyqqa, qoǧamdyq aqparattandyruǧa jäne zaŋnamalyq tūrǧyda jetıldıruge baǧyttalǧan jūmystarynyŋ nätijesınde adam saudasynyŋ aldyn alu men oǧan qarsy küresu boiynşa maŋyzdy qadamdar jasaluda. Jetıldırılgen äleumettık qorǧau jüiesı men tiımdı zaŋnamalyq şaralar arqyly būl mäselenı şeşu mümkındıgı bar.