Almatydaǧy mänerlep syrǧanau sporty qalai damuda. Tanymal sport kommentatorymen sūhbat

- El sportşylary degende eŋ aldymen Mihail Şaidorovty aituǧa bolady. Sebebı, Mihail 1-3 qaraşa künderı ötken gran-pri jarysynda tarihi elementtı sekırıp älem tarihyn jaŋartty. Ondai kürdelı  elementtı sekırgen sportşy öte jaqsy ūpai alady. Mıne, sol elementtı älemde eŋ bırınşı bolyp, resmi jarysta sekırgen bızdıŋ Şaidorov. Ekı aptadan keiın Qytaidaǧy «Cup of China» turnirıne qatysyp, byltyr qola alsa, biyl kümıs aldy. Taǧy bır aituly jaŋalyq Mihail mänerlep syrǧanaudan gran-pri finalǧa şyqqan alǧaşqy Qazaqstandyq sportşy. Sol şeşuşı kezeŋge Mihail Şaidorov öttı. Būl saiysqa älemdegı reitingı joǧary eŋ myqty sportşylar qatysady. Sonymen qatar tek qana alty sportşy şyǧady.  Mıne, sol myqty altynyŋ ışınde bızdıŋ mänerlep syrǧanauşymyz bar. Sondyqtan da ärine el sportşylary degende eŋ aldymen sony aitamyz. 

Elizabet Tūrsynbaeva sporttaǧy ülken jolyn aiaqtaǧannan keiın halyqaralyq jarystarda top jaryp jürgen qyzdarymyz joq.  Osydan tört jyl būryn Reseidıŋ eŋ bır myqty mänerlep syrǧanauşylarynyŋ bırı bolǧan Sofia Somodelkina bızdıŋ el atynan şyǧuda. Būryn ol sportşy üş ainalym aksel, tört ainalym tulupty sekıretın. Bıraq, älıde resmi jarysta  kürdelı ultrasi elementın sekırgen joq. Būrynǧy Sofia men qazırgı Sofianyŋ aiyrmaşylyǧy jer men köktei. Äitkenmen ,bızdıŋ federasiia sol sportşyǧa kömek körsetıp  ekınşı ret Amerikadaǧy Rafael Arutiunianǧa jıberdı. Būl kısı älemdegı eŋ bılıktı maman sanalady.  Mıne, sol kısıden taǧylymdamadan ötıp jatyr. Ärine, baryp-kelıp jüru kömektespeidı.  Jaqsy nätije körsetıp, jülde alu üşın  Amerikada tūraqty jattyǧuy kerek. Degenmen ondai ataqty mamannyŋ qol astynda jattyǧu arzanǧa tüspeidı.

Jasöspırımder arasyndaǧy gran-pride jülde alǧan üşınşı jıgıt Rahat Bralindı aituǧa bolady. Denis Ten būryn osy jarystyŋ finalyna şyqqan. Sosyn , Mihail jüldelı boldy. Onan keiın jülde alǧan sportşy ol Rahat Bralin.

Sonymen qatar, mūzdaǧy keipı öte ädemı,mädeniettı, oimen syrǧanaityn Dias Jirenbaevty aituǧa bolady. Qazaqstandyq janküierler būrynǧy Denistıŋ syrǧanauyna köp ūqsatady. «Qazaqstan mänerlep syrǧanau sportynyŋ hanzadasy» dep atap jür. 

Mänerlep syrǧanau da ekı kategoriiadaǧy jūptar jarysady.  Bırı bişıler. Olar eşqandai sekırudı jasamaidy, tek bileidı. Ekınşılerı, sporttyq jūptar. Onda ärine öte kürdelı elementter oryndalady. Iаǧni, ekı sportşy da üilesımdı sekıruı kerek. Jıgıt qyzdy laqtyrǧanda,  qyz qūlamai tüsuı tiıs. Mıne, mänerlep syrǧanaudyŋ sondai kürdelı türınen bızde jūp joq. Al bişılerden Gauhar Nauryzova men Baisangur Datiev jūby bar. Universiada da öte jaqsy öner körsettı. Nätijesınde, qatysqan on jūptyŋ bel ortasyna tūraqtady.   İspaniialyq Kirill Haliavin men Sara Urtado jūby aşqan Madridtegı mektepte jattyǧyp jatyr. Qazır, Türkiiadaǧy «Bosphorus Istanbul Cup»  turnirıne qatysyp jatyr.

-Mihail jasöspırımder sanatynan eresekter arasyna ötkende onyŋ syrǧanauynan görı sekıruı basymyraq bolǧany baiqaldy. Iаǧni, bapkerı ekeuı eŋ bırınşı nazardy qiyn elementterdı sekıruge qoiǧan. Al, mänerlep syrǧanau tek qana sekıruden tūrmaidy. Būl sport ädemı syrǧanau, jaqsy ainalym jasaudy, konkidı şeberlıkpen tebu mänerın talap etedı. Mıne, oǧan osy tūstary jetıspedı, ony sportşynyŋ özı de tüsındı. Halyqaralyq jarystaǧy töreşıler qūramynda joǧary därejedegı sportşysy qatysqan  eldıŋ de  töreşısı boluy tiıs. Ekı gran-pride Qazaqstannyŋ atynan ekı töreşı bardy. Är jarystan keiın töreşılerdıŋ jinalysy bolady.Sonda aitylǧan syndy bızdıŋ töreşıler sportşyǧa jetkızedı.  Mihailmen sūhbattasqanymda sondai eskertulerdı eskergenın, osal tūsymen jūmys ıstep jatqanyn aitty.   Qazır ol arasynda Almatyǧa kelgende horeograf İ.Meşeriakovtan zamanaui bi qimyldaryn üirenıp jür eken. Sonymen qatar Mihaildyŋ aituy boiynşa, ol syrǧanau men ainalu jaǧyn tüzetken. Ötken gran-pridegı nätije qaǧazyna qarasaq, Mihaildyŋ sporttyq mansabynda alǧaş ret bır ainalymymen örnek jolyna törtınşı  däreje berılgen. Būl, onyŋ osal tūstaryn tüzep jatqanyn däleldedı.

-Mänerlep syrǧanau  öte qymbat sport. Būl jerde sponsorsyz eşteŋe önbeidı.  Sondyqtan da  mänerlep syrǧanauda bırınşı orynda ekonomikasy damyǧan Amerika, Japoniia, Resei, Fransiia,  İtaliia,  Kanada t.s.s. bai elderdıŋ sportşylary jüredı. Mūnyŋ ışınde Denis Ten salyp ketken joldy bızdıŋ sportşylar jalǧastyryp jatqanyna rizamyz. Ärine, alpauyt elderdıŋ federasiialary da öte bai. Mäselen, Amerika mänerlep syrǧanau federasiiasy jaily aqparat ızdeseŋ, bırneşe bölıkten tūratyn ataqty sait şyǧady.  Resei, Kanada, Japoniiada da sondai.   Ärine, bızdıŋ federasiia endı-endı qūrylyp jatyr. Būryn konkişıler federasiiasynyŋ qūramynda boldyq. Onda şort trek,   konkimen jügıru, mänerlep syrǧanau üşeuı bırıkken bolatyn. Byltyr bölek şyqty. Qazır eŋ  bastysy elımızde mänerlep syrǧanaudyŋ bölek federasiiasy bar. Būl jaqsy jetıstık. Būryn Denis pen Elizabet sportta jürgende būl sporttyŋ öz federasiiasy joq bolatyn. Öz aldyna bölek şyqqan soŋ, bolaşaqta öte jaqsy jūmystar atqarylatynyna  senemın.

 Qazır älemdegı eŋ myqty federasiialardyŋ bırı ol - Japon federasiiasy. Japon mänerlep syrǧanau federasiiasy elındegı  bai kompaniialardy özderıne demeuşılıkke tartady. Mysaly, kez-kelgen älem chempionatyn qarasaŋyz mūz jiegınde sol demeuşı kompaniialardyŋ aty jazuly tūrady. Mänerlep syrǧanauǧa sponsor bolǧan eldıŋ sportşylary oryn almai qalsa, mūnyŋ tübı saiasatqa kelıp tıreledı.  Onda kompaniia sponsor bolmaidy. Sondyqtan kışkene bolsa da töreşılerdıŋ büiregı sondai alpauyt federasiialardyŋ sportşysyna qarai būryp tūrady. 

Mysaly, ötken gran-pride japondyq Siun Sato  naşar syrǧanady, bırneşe elementten qate jıberdı, bıraq bärıbır körkemdık jaǧymen Mihaildy jeŋıp kettı.  Al, körkemdık jaǧy degen ol är töreşınıŋ alǧan äserı. Körkemdık tūrǧydan üş kriterii bar:  1. Sportşynyŋ syrǧanauy iaǧni konki tebu mänerı; 2. Taŋdalǧan äuendı aşa aluy,körermenge jetkıze bıluı; 3.  Äuennıŋ qimylmen üilesuı; 

Osy üş kriteriige är töreşı  alǧan äserıne qarai qalaǧan baǧasyn beredı. Al, tehnikalyq jaǧynan rasynda  Siun Sato  Mihaildan jeŋılıp qaldy. Körkemdık jaǧynan üş,tört ūpaiǧa alǧa kettı. Mıne, osylai ylǧi da alpauyt federasiialardyŋ sportşylary jeŋıp ketıp jatady. Mysaly, olar älem, tört qūrlyq chempionattaryna tolyq qūrammen barady. Onyŋ ışınde massaj jasauşy, därıger, menedjer, jurnalist, piar t.s.s mamandar bar.  Mihaildyŋ aituynşa bızdıŋ elden jattyqtyruşysy ekeuınen basqa  ondai qūrama barmaǧan. Ärine, mūnyŋ tübı qarjyǧa kelıp tıreledı. 

-Baǧdarlamaǧa än taŋdau qūqy sportşynyŋ özınde.  Eger de özıne ūnamsyz änge bilese jaqsy nätije körsete almaidy. Eŋ bastysy taŋdalǧan äuendı sportşy ūnatuy, tüsınuı kerek. Ändı tüsınbese, sezınbese  körkemdık jaǧynan jaqsy baǧa ala almaidy. Sebebı, ändı sezınuı mūz aidynda taiǧa taŋba basqandai baiqalyp tūrady. Qanşa jerden jaqsy sekıretın sportşy bolsa da ol körkemdık jaǧyn ūmytpauy kerek. 

Aizanyŋ mūzǧa küimen şyǧuynyŋ sebebı özındık bır ūstanymy sondai boldy. Är sportşynyŋ mūzda özındık qoltaŋbasy bolady. Mäselen, Mihaildıkı qiyn elementterı. Iýliia Lipniskaianyŋ myqty tūsy jaqsy ainalymy.  Aizanyŋ qoltaŋbasy- mūzdaǧy qazaq qyzynyŋ beinesın körsetkenı.

Denis älemdık qiyn klassikalarǧa da biledı. Gala şouda küige bilegen. Mäselen, Sochidegı qoiylym keşıne qai elden kelgenın körsetıp küimen şyqqan. Al Şaidorovtyŋ stilı müldem basqa. 

-Mihaildyŋ aqtyq synǧa şyǧuynyŋ özı bız üşın keremet nätije. Denis Ten, Elizabet Tūrsynbaeva da gran-pridıŋ aqtyq kezeŋıne şyqpaǧan. Jülde jaily aitsaq, bärı mümkın. Bıraq, alǧaşqy ekı oryndy myqty sportşylar bere qoimas. Sebebı, älem boiynşa alǧy orynda tūrǧan Amerikalyq İliia Malinin bar.  Ekınşı oryndy fransuz nemese japon mänerlep syrǧanauşylary aluy mümkın. Jarys Fransiia da ötetındıkten töreşılerdıŋ  sol el sportşysyna säl tartylyp tūratyny belgılı. Al, üşınşı orynǧa talasuǧa mümkındık bar.

Qazaqstan da mänerlep syrǧanau sporty endı ǧana bas köterıp kele jatyr. Äuelden Denis pen Elizabettıŋ arqasynda. Onan keiın Mihail. Būlardan soŋ mūzǧa şyǧatyn jaŋa buyn  osyndai nätije körsetken sätte ǧana  halyqaralyq arenada bızdıŋ bedelımız arta bastaidy. 

-Menıŋ oiymşa, Mihaildyŋ qazırgı kezde älemdık saiystarda osyndai nätijege jetıp jüruı Denistıŋ jeŋısterınen keiın bolǧan jaqsylyq siiaqty. Sebebı, Qazaqstannan alǧaş ret älem chempionatynda, gran-prilerde medal alǧan Denistıŋ jeŋısterın körıp bızdıŋ basqa da sportşylar älemdık arenada jaqsy öner körsetuge bolatynyn tüsındı.

Denis pen Mihaildy salystyruǧa bolmaidy. İä, Şaidorov qiyn sekıruler oryndap jaqsy nätijeler körsetıp keledı.Onyŋ jetken jetıstıkterın joǧaryda atap öttık. Aldaǧy uaqytta finalda öner körsetedı.  Būryn soŋdy Qazaqstandyq mänerlep syrǧanauşy gran-pridıŋ finalyna eşqaşan şyqpaǧan edı. Onyŋ sonysymen-aq Qazaqstan mänerlep syrǧanau tarihynda özındık orny bar. Al, Denistıŋ orny müldem özgeşe.

-Eŋ aldymen jaqsy menedjment kerek.  Mänerlep syrǧanau federasiiasyndaǧy auys-tüiıs tūraqtalǧan joq. Eŋ äuelı tūraqtylyq kerek.  Mäselen, tennis, şahmat federasiialaryn basqaryp otyrǧan tūlǧalar sekıldı  maman kelse, qarjy men tärtıp jaǧy tüzeler edı. 

Ps. El bop eleŋdeitın künder iek artpada degen Seidaǧaŋ. Mänerlep syrǧanaudan da sol künderge jeteiık!!!