Ziiandy daǧdylar men täueldılık. Adamnyŋ densaulyǧyna äserı

Ziiandy ädetter – būl adamnyŋ densaulyǧyna, psihoemosionaldy jaǧdaiyna jäne äleumettık ömırıne terıs äser etetın daǧdylar men mınez-qūlyqtar. Mūndai ädetter adamdy uaqyt öte kele täueldılıkke ūşyratuy mümkın. Täueldılık – būl psihologiialyq jäne fizikalyq tūrǧydan belgılı bır zatqa nemese äreketke degen qajettılıktıŋ küşeiuı. Ziiandy ädetter, mysaly, temekı şegu, alkogoldı ışımdık tūtynu, esırtkı qoldanu, ūialy telefonǧa nemese kompiuterge täueldılık, qūmar oiyndarǧa qyzyǧuşylyq sekıldı äreketter adamdy äuelı ziiandy daǧdylarǧa, keiın baryp täueldılıkke äkeluı mümkın. Būl maqalamyzda ziiandy ädetterdıŋ adam ömırıne yqpalyn jäne olardan qalai saqtanuǧa bolatynyn qarastyramyz.

Ziiandy ädetterdıŋ türlerı jäne olardyŋ täueldılıkke äkeluı

1. Temekı şeguTemekı şegu – älemde keŋ taralǧan ziiandy ädetterdıŋ bırı. Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ (DDSŪ) derekterı boiynşa, älemde ärbır altynşy ölım temekı şeguge bailanysty keledı. Temekı qūramynda nikotin bar, ol adamnyŋ miyna äser etıp, psihologiialyq jäne fizikalyq täueldılık tuǧyzady. Alǧaşynda temekı şegu bır ret nemese sirek qoldanylatyn ädetke ainalady, bıraq uaqyt öte kele adam ony ünemı qoldanuǧa ädettenıp, täueldılıkke ūşyraidy. Nikotinge täueldılık fiziologiialyq tūrǧyda qan qysymynyŋ köterıluı, jürek-qan tamyrlary aurulary men ökpe aurularyn tudyrady.
2. Alkogoldı ışımdık tūtynuAlkogoldı ışımdık te ziiandy ädetterdıŋ qataryna jatady. Äleumettık jaǧdailar, köŋıl-küidıŋ özgeruı nemese stressten şyǧu üşın alkogoldı tūtynu uaqyt öte kele alkogolge täueldılıkke äkeledı. Alkogol – ortalyq jüike jüiesıne äser etıp, adamdy belgılı bır jaǧdaiǧa qarai beiımdeidı. Tūraqty ışımdık ışu adamdy psihologiialyq jäne fizikalyq tūrǧydan täueldı etedı. DDSŪ zertteulerıne säikes, älemde jyl saiyn alkogolge bailanysty 3 millionnan astam adam qaitys bolady. Sonymen qatar, alkogol ışudıŋ densaulyqqa kerı äserı – bauyr sirrozy, jürek aurulary, asqazan-ışek aurulary men psihikalyq būzylular bolyp tabylady.
3. Esırtkı qoldanuEsırtkı qoldanu – adam ömırındegı eŋ qauıptı ziiandy ädetterdıŋ bırı. Esırtkı adamdy tek fizikalyq ǧana emes, psihologiialyq täueldılıkke de äkeledı. Olardy qoldanu adamnyŋ miyndaǧy neirohimiialyq prosesterdı būzyp, jüike jüiesıne terıs äser etedı. Alǧaşynda esırtkı qoldanuşylar būl ärekettı tek uaqytşa qyzyǧuşylyq nemese köŋıl köteru üşın jasaidy. Bıraq uaqyt öte kele organizm osy zatqa täueldı bola bastaidy. Nätijesınde adamnyŋ densaulyǧyna zor ziian kelıp, ol ömır boiy täueldılıkten şyǧa almaityn jaǧdaiǧa jetuı mümkın. Esırtkıge täueldılıktıŋ saldary auyr psihikalyq jäne fizikalyq būzylularǧa, äleumettık oqşaulanuǧa jäne ömır sapasynyŋ tömendeuıne äkeledı.
4. Qūmar oiyndarǧa täueldılıkQūmar oiyndar da ziiandy ädetterdıŋ qatarynda. Qūmar oiyndarǧa äues bolu bastapqyda bır ret oiyn oinau nemese qyzyǧuşylyqpen bastaluy mümkın, bıraq bırte-bırte adamǧa täueldılık paida bolady. Qūmar oiyndarǧa degen täueldılık adamnyŋ qarjylyq jaǧdaiyn, otbasy men äleumettık qatynastaryn qiyndatuy mümkın. Būl täueldılık oinauşyny ünemı ūtysqa jetuge degen ümıtpen oiynǧa tartqyzady, bıraq köbınese ol qaryzǧa batyp, äleumettık küizelıske ūşyraidy.
5. Ūialy telefonǧa jäne internetke täueldılıkQazırgı tehnologiialardyŋ damuy ūialy telefon men internetke täueldılıktı tudyrdy. Äleumettık jelıler, onlain oiyndar, beinemazmūndar men chattar köptegen adamdardyŋ uaqytyn ūrlaidy. Äleumettık jelılerde uaqyt ötkızu bırte-bırte ädetke ainalady, al adamnyŋ psihologiialyq jai-küiı terıs özgerısterge ūşyraidy. Ūialy telefon men internetke täueldılık depressiia, äleumettık oqşaulanu, tıptı köz aurulary men ūiqynyŋ būzyluyna alyp keledı.

Ziiandy ädetterdıŋ täueldılıkke äserı

Ziiandy ädetter adamdy psihologiialyq jäne fizikalyq täueldılıkke äkeledı. Täueldılıktıŋ negızgı belgılerı:

1. Ädetke ainalu: Ziiandy ädetter adam üşın mındettı ıs-äreketke ainalady. Ol būl ädettı kündelıktı qaitalai otyryp, oǧan degen qajettılıktı sezınedı.
2. Toleranttylyqtyŋ artuy: Alǧaşqyda jeŋıl ärı az mölşerde qoldanylatyn zat nemese äreket uaqyt öte kele köbırek tūtynudy talap etedı. Mysaly, temekı şeguşı aldymen bır sigaretten bastasa, keiın künıne bırneşe ret temekı şeguı mümkın.
3. Şyǧu belgılerı: Ziiandy ädettı toqtatqan kezde adamda fizikalyq jäne psihologiialyq belgıler paida bolady, mysaly, tıtırkenu, köŋıl-küidıŋ tömendeuı, agressiia jäne basqa da auyr simptomdar.
4. Ömır sapasynyŋ tömendeuı: Täueldılık adamnyŋ kündelıktı ömırın, äleumettık qarym-qatynastaryn jäne jūmysyn būzady. Onyŋ nätijesınde psihikalyq jäne dene küşterı älsıreidı, al adamdardyŋ qoǧammen bailanysy üzıledı.

Ziiandy ädetterden qalai qūtyluǧa bolady?

Ziiandy ädetterden arylu üşın keşendı ädıster qoldanu qajet. Olarǧa psihologiialyq jäne medisinalyq qoldau, äleumettık kömek jäne özdıgınen motivasiianyŋ küşeiuı kıredı.

1. Psihoterapiia: Ziiandy ädetterden aryluda psihoterapiianyŋ rölı öte zor. Kognitivtı-mınez-qūlyq terapiiasy, motivasiialyq sūhbattar jäne toptyq terapiia siiaqty ädıster nauqastyŋ täueldılıkten şyǧuyna kömektesedı.
2. Medisinalyq kömek: Naşaqorlyq nemese alkogolizm siiaqty fizikalyq täueldılıkterdı emdeu üşın därıgerlerdıŋ kömegı qajet. Detoksikasiia jäne arnaiy därıler täueldılıktı jeŋuge mümkındık beredı.
3. Qoldau toptary: Äleumettık qoldau da öte maŋyzdy. Täueldı adamdarǧa arnalǧan arnaiy toptar men ortalyqtar, sondai-aq otbasy men dostardyŋ qoldauy ülken röl atqarady.
4. Özın-özı tärbieleu: Ziiandy ädetterden arylu üşın adam öz ışkı motivasiiasyn tauyp, özgeruge degen yqylas tanytuy kerek. Öz-özıne degen senımdılıktı arttyru, maqsat qoiu jäne sol maqsatqa jetu üşın qadam jasau täueldılıktı jeŋudıŋ alǧaşqy qadamy boluy mümkın.

Ziiandy ädetter – adamnyŋ ömırıne ziian keltıretın, onyŋ densaulyǧyna, psihologiialyq jaǧdaiyna jäne äleumettık ömırıne terıs äser etetın daǧdylar. Olar psihologiialyq jäne fizikalyq täueldılıktı tudyrady. Būl täueldılıkten arylu üşın keşendı täsılder qajet, iaǧni medisinalyq kömek, psihologiialyq qoldau jäne äleumettık kömektıŋ bırıguı. Eŋ bastysy, täueldılıkten aryluǧa degen ışkı niet pen motivasiianyŋ boluy kerek.