20 jeltoqsan. Qazaq elı latyn älıppesıne qadam basqan kün

2981
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2024/12/img_2941.jpeg

Bügın, 20 jeltoqsan — qazaq elı latyn älıppesıne köşken kün, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.

1928 jyly Qazaq KSR Ortalyq atqaru komitetı latyn älıpbiıne köşu turaly qauly qabyldaǧan bolatyn. Onyŋ maqsaty – qazaq jazuyn arab älıpbiınen latyn älıpbiıne auystyru boldy. Qauly qabyldanǧannan keiın Qazaqstanda latyn grafikasy negızındegı jaŋa jazu jüiesı engızıldı. Būl şeşım şyqqanǧa deiın ūzaq talqylaular, türkologtardyŋ sezderı, Ortalyq Aziia elderınıŋ respublikaaralyq mäslihattary san ret ötken edı.

Latyn älıpbiıne köşu qazaq tılınıŋ grammatikalyq qūrylymyna üilesımdılıgın arttyru, sauattylyq deŋgeiın köteru jäne jaŋa zaman talabyna sai ǧylym men bılımdı damytu üşın qajettı qadam retınde baǧalandy.

1929 jyly jaŋa älıpbi qazaq halqy arasynda keŋınen engızılıp, mektepterde oqytylyp, baspasözde qoldanyldy. Bıraq būl özgerıs ūzaqqa barmady. 1940 jyly Keŋes ükımetı kirillisaǧa köşudı bastady. Latyn älıpbiı 1939 jylǧa deiın qoldanyldy.

1991 jyly Qazaqstan täuelsızdık alǧan soŋ, ūlttyq jaŋǧyru men mädeni qaita örleu ideialary qaitadan köterıldı. Osy kezeŋde qazaq tılın jäne ūlttyq mädeniettı jaŋǧyrtu maqsatynda latyn älıpbiıne köşu ideiasy da qaita talqylana bastady. 1993 jyly Qazaqstanda jaŋa täuelsız memleket retınde alǧaşqy qazaq tılı turaly zaŋ qabyldandy. Būl zaŋda qazaq tılın memlekettık tıl retınde bekıtıp, oǧan köşu üşın bırqatar şaralar belgılendı.

2017 jyly Qazaqstannyŋ tūŋǧyş prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bastamasymen latyn älıpbiıne köşu turaly jaŋadan baǧdarlamalyq jospar qabyldandy. Būl kezeŋde ūlttyq tıldıŋ damuyna baǧyttalǧan qadamdardyŋ bırı retınde qazaq tılınıŋ latyn grafikasyna köşuı maŋyzdy bolyp sanaldy.

2018 jyly latyn grafikasyna köşu boiynşa arnaiy ūlttyq älıpbi jobasy jariialandy. 2019 jyly prezident Qasym-Jomart Toqaev 2025 jylǧa deiın qazaq tılınıŋ latyn grafikasyna tolyq köşetının mälımdedı. Osy maqsatta bırneşe kezeŋderde latyn älıpbiınıŋ jobalary ūsynyldy. Bügıngı taŋda köptegen jaŋa älıpbi jobalary tekserılıp, talqylanuda. 2021 jyly jaŋa qazaq latyn älıpbiınıŋ soŋǧy nūsqasy bekıtılıp, qazırgı uaqytta ony engızu kezeŋ-kezeŋımen jüzege asyryluda.

Pıkırler