Qyrǧyzstan prezidentı Sadyr Japarov dın turaly zaŋǧa qol qoiyp, onyŋ sebebın tüsındırdı. Būl turaly ol äleumettık jelıdegı paraqşasynda mälımdedı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly 24.kg-ǧa sılteme jasap.
Sadyr Japarovtyŋ aituynşa dın qaǧidalaryn ūstanuşylardyŋ būl zaŋdy qaita qaraudy sūraǧan.
«Būl zaŋnyŋ küşıne enuın talap etken zaiyrly közqarastaǧy azamattar da bar. Elde mūndai adamdar sany dındarlarmen bırdei. Zaiyrly azamattar beitanys adamdardyŋ üiler men päterlerdı aralap, esıkterdı qaǧuyna qarsy. Olar kezbelerdıŋ kım ekenın, olardyŋ muftiiattan, qaziiattan nemese hatibiiattan alǧan kuälıkterı bar-joǧyn, olar qandai ūiymdy nemese baǧytty nasihattaitynyn jäne būl bızdıŋ dınımızge qaişy emes ekenın bılgısı keledı», – dep jazdy ol.
Sadyr Japarov zaŋda tek bır dauly mäsele bar ekenın atap öttı. Ol – üilerdı aralap uaǧyz aitu mäselesı.
«Üilerdı aralap uaǧyz aitu (kydyru) mäselesı bızde älı tolyq rettelmegen. Mūndai aralauǧa kım rūqsat beretını, oǧan kım qatysatyny, qandai bılım qajet ekenı, daǧuatty kım jürgıze alatyny, qandai paraqşalar men kıtaptardy taratuǧa rūqsat etıletını jäne būl materialdardy kım tekseretını anyqtalmaǧan. Bızdıŋ azamattardyŋ otbasylary men balalaryn qarausyz, künkörıssız qaldyryp, üş künge, qyryq künge nemese tıptı tört aiǧa ketıp qalatyn jaǧdailary bar. Mūndai jaǧdaiǧa qalai jol beruge bolady? Aldymen otbasyŋdy eŋ bolmaǧanda minimaldy tamaqpen qamtamasyz etıp, sodan keiın baryp dınge şaqyruǧa bolmai ma?», – dedı ol.
Japarov daǧuatqa eşkım qarsy emes ekenın, tek äzırşe ony meşıtterde, toilarda, janaza räsımderınde, bazarlarda nemese adamdar jinalatyn basqa jerlerde jürgızuge bolatynyn aitty.
Prezident muftiiat pen ǧūlamalar keŋesı uaǧyzǧa kımder qatysa alatynyn, qandai organ kuälık beretının, baqylaudy kım jüzege asyratynyn naqty talaptar men erejelerdı belgıleuı tiıs ekenın jäne olardy memleket basşysyna ūsynuy qajettıgın aitty.
«Bız būl mäselenı qarap, qoldaimyz. Būl jerde eşqandai mäsele joq. Mysaly, men eşqaşan dınge qarsy şyqpaimyn. Men ömır boiy dındar molda jäne qajy bolǧan adamnyŋ ūlymyn. Dınnıŋ ne ekenın öte jaqsy tüsınemın. Eger qazır «Dın qaǧidalaryn qataŋ ūstanatyn adamdardyŋ qoldauynan aiyrylmau üşın, bolaşaqta ne bolatyny maŋyzdy emes» dep oilasam, zaŋ jobasyn qarau üşın qaitara saluym mümkın edı. Bıraq būl mäselege jai azamat retınde emes, el prezidentı retınde qaraimyn», – dep jazdy ol.
Sadyr Japarov soŋǧy kezderı radikaldy materialdar men kıtaptardyŋ, dūrys emes aǧymdardy nasihattaityn materialdardyŋ taraluy jiılep ketkenın de atap öttı.
Onyŋ aituynşa, eger muftiiat pen ǧūlamalar keŋesı naqty erejeler jasap, būl prosestı rettese jäne odan keiın üilerdı aralau jalǧassa, būl el bolaşaǧyna paida äkeledı. Memleket basşysy qazır halyqtyŋ 33 aǧymǧa bölıngenın atap öttı. Qyrǧyzstanda sotpen tyiym salynǧan radikaldy aǧymdar bar, olar soǧan qaramastan öz qyzmetın jalǧastyruda.
Ötken jyly Qyrǧyzstan 544 azamatyn Siriiadan qaitardy. Olar «jihadqa» ketken. Qazır olar memleket baqylauynda oŋaltu kursynan ötıp jatyr, tüsındıru jūmystary jürgızılude.
Qyrǧyz Respublikasynda sotpen 14 ekstremistık nemese terroristık ūiymnyŋ qyzmetı toqtatylǧan. «Olardyŋ qyzmetı rasymen toqtatyldy ma? Mümkın olardyŋ arasynda jasyryn äreket etetınder bar şyǧar?» – dep sūraq qoiady Sadyr Japarov.
Prezident būl aǧymdardyŋ jaqtauşylary kün sanap artyp kele jatqanyn aitty. Būǧan tyiym salynbaǧan aǧymdardyŋ kıtaptary men broşiuralaryn belsendı taratuy sebep bolyp otyr.
«Adal nietpen daǧuatqa şyqqan azamattarǧa bızde eşqandai şaǧym joq. Mäsele keibır adal emes ūiymdardyŋ būl aralaulardy dūrys emes aǧymdarǧa adamdardy tartu üşın bürkemeleu retınde paidalanatynynda. Būl öte qauıptı ürdıs, ol bızdıŋ bolaşaǧymyzǧa qauıp töndıredı. Bız qazırdıŋ özınde Siriia siiaqty elderde mūsylmandardyŋ bır-bırımen «menıŋ ūiymym dūrys, al senıŋ aǧymyŋ qate» dep küresıp jatqanyn körıp otyrmyz. Mūndai yqpal üşın küres milliondaǧan mūsylmandardyŋ qanyn töguge äkelıp soqtyrady, sebebı būl elder būrynnan radikaldy jäne bölşektelgen aǧymdarǧa bölıngen, däl qazır bızdegı siiaqty. Mūndai toptardyŋ jaqtauşylary köbeigen kezde, yqpal üşın qaqtyǧystar men kürester bastalady. Būl qaqtyǧystardy paida köretın syrtqy küşter de örşıtedı. Sondyqtan Qyrǧyzstannyŋ az ǧana halqy bızdıŋ bır ǧana dästürlı dınımızdıŋ şeŋberınde ömır süruı kerek. Muftiiat pen dın ǧalymdary, osy mäselenı retteuge kömektesıŋızder», – dedı ol.
Sadyr Japarov sondai-aq qaiyrymdylyq ısterdı saiasi oiynǧa ainaldyrmauǧa şaqyryp, muftiiat pen ǧūlamalar keŋesıne üilerdı aralauǧa arnalǧan erejelerdı eŋ ūsaq-tüiegıne deiın äzırleudı jäne olardy özıne ūsynudy tapsyrdy.
Ūqsas jaŋalyqtar
