HHI ǧasyr bılım ǧasyry. Bıraq qoǧamda öz qūqyǧyn qorǧau jaily bılmeitın azamattardyŋ qarasy köp. Būl jaiynda «Adyrna» ūlttyq portaly zaŋ qyzmetkerlerımen sūhbattasqan bolatyn.
Portal tılşısınıŋ äuelgı sūraǧy halyqtyŋ qūqyqtyq sanasy bar ma, qanşalyqty deŋgeide qalyptasqandyǧy jaiynda boldy.
Būl sūraqqa arnaiy zaŋger Saǧnadin myrza:
«-Jasyryp qaitemız, köz kuä. Elımızde qūqyqtyq mädeniet pen sana qarqynynyŋ damuy tömen deŋgeide desek bolady. Būl qūbylys tek qarapaiym adamdar arasynda ǧana emes, beldı adamdardyŋ ıs-äreketterınen de körınıs tauyp jatyr.» deseZaŋ ǧylymdarynyŋ kandidaty Nūrbol Jetıbaev:
«-Qazaqstanda şynaiy demokratiialyq qoǧam älı de öz qarqynynda qūrylmady. Rasynda, kez-kelgen lauazym iesı öz ornynda ūzaq merzım otyrady. Halqymyzdyŋ qūqyqtyq mädenietı men qūqyqtyq sanasy äzırge mäz emes. Alaida jaqsaruy tiıs, jaqsartuymyz kerek...» deidı.Zaŋ mamandarynyŋ közqarasy bırde ūqsastyq tapsa bırde müldem özge. Sondai-aq, zaŋgerdıŋ arnaiy keŋesın alatyn adamdar öte köp. Būl jaiynda Nūrbol myrza elımızdegı adamdardy orysşa jäne qazaqşa söileitın azamattar dep qarastyrady. Orys tılınde söileitın adamdardyŋ köp keletının, al, qazaq tılın qolnuşylardyŋ tömen belsendılıkte ekenın aitty. Sondai –aq Saǧnadin myrzanynyŋ bergen jauaby. Halyqtyŋ öz qūqyǧyn kem bıletının aŋǧartady. Mamannyŋ aituynşa halyqtyŋ oiy zaŋdy aqşa özgerte alady, kez-kelgen qiyndyqtan şyǧyp ketuge eŋ bırınşı kömekşı qūral aqşa degen tüsınık äbden sıŋgen deidı. Alaida qarajaty joq, zaŋdy bılmeitın tūlǧalar telearnalarǧa baryp, qoǧamnyŋ qadırın qaşyryp, özderıne de zäredei ziian keltırıp otyrǧanyn alǧa tartady. Sonymen qatar adamdar arasynda zaŋ bılmeuşılıkten tuyndaǧan jaǧdailar sot organdarynyŋ jäne prokuratura, ädılet basqarmalarynyŋ dūrys jūmys jasamai, talqyǧa sala almauynda bolyp tūrǧandyǧyn tılge tiek ettı. Mūnan soŋ qūqyqtyq aktılerdıŋ qandai jaǧdaida äreket etetındıgı jaiyndaǧy saualǧa Nūrbol myrza:
« Bızde qabyldanǧan qūqyqtyq aktılerdıŋ sapasy jaman emes. Basty kemşılık sol zaŋnyŋ keide dūrys oryndalmauynda. Mysaly, AQŞ-tyŋ būrynǧy prezidentı kışı Djordj Buştyŋ qyzy kölıgımen jol erejesın AQŞ polisiia bölımşesı ony jürgızuşı kuälıgınen aiyrǧan. AQŞ prezidentı qyzyn araşalap qalu üşın tükte ıstei almady. Al, bızde ökınışke orai, BAQ betterınen äkımnıŋ nemese dökeidıŋ ūly jol erejesın būzyp, jazasyz qaldy degendı köp oqimyz.» -deidı.Rasymen mūndai jaŋalyqtardy körgende joly bolǧyş auqatty adamdardyŋ, qara halyqtan aiyrmasy qandai degen sansyz sūraqtar kökeidı tepkıleidı. Qazır elımızdıŋ köp bölımderı onlainǧa köştı. Sonyŋ ışınde sot mäjılısı de onlain formatta. Zaŋger Nūrboldyŋ aituynşa, onlainda mäjılıs ötkızudıŋ tiımdı jaqtary köp. Mäselen, azamattardyŋ densaulyǧyn qamtamasyz etu, jalpy qauymǧa aşyq türde ötuı, zaŋgerlerdıŋ sot prosesınıŋ qalai adal ötkendıgıne baǧa beruıne mümkındık syilauy. Zaŋger adam qūqyǧyn qorǧau boiynşa ükımet emes ūiymdar jūmys atqaruda. Olardyŋ jūmysy qarqynda emes. Alaida bırşama jūmysty öte jaqsy deŋgeide atqaryp jürgendıgın, ärı eldegı demokratiialyq qoǧamymyzdyŋ asa qatty damymaǧandyǧyn, tūlǧa qūqyǧyn qorǧau boiynşa ükımettıŋ qūzyryndaǧy emes ūiymdardyŋ ainalysyp jatqandyǧynan aŋǧauǧa bolatynyn aitty. Halqymyzdyŋ barlyǧynda qūqyqtyq sana qalyptassa sybailas jemqorlyq joǧaluǧa jaqyndamaq. Qoǧamymyzda jemqorlyq pen tamyr-tanystyq älı de joiylmaǧanyn bılıp otyrǧan zaŋger, qūqyqtyq sana qalyptassa jemqorlyq azaiuy mümkın ekenın, bıraq, qylmysty azaita almaitynyna kepıldık joq ekenın aitady. Zaŋ ortaq, talap bır. Bıle jüru - bızdıŋ mındet.
Inju ÖMIRZAQ,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
