Ūlt kösemı Älihan Bökeihannyŋ tuǧan künıne orai ORDA LIFE iutub kanaly tüsırgen «alaş jäne dın» derıktı filmınıŋ tūsaukeserı öttı.
Film Ş.Mūrtaza atyndaǧy halyqaralyq Taraz universitetınıŋ qoldauymen tüsırılgen.
Derektı filmde HIH ǧasyrdyŋ aiaǧy men HH ǧasyrdyŋ basyndaǧy elımızdegı dıni ahual sipattalady. 1905 jylǧy äigılı Qarqaraly petisiiasyn da söz bostandyǧy men ana tılınde oqudan bölek dıni erkındık problemasy köterıldı.
Sondai-aq Resei senaty 1868 jyly qazaqtar arasynda jandarmeriialyq baqylau jasau üşın «ukaznoi molda» qyzmetın engızdı. Ukaznoi moldalardyŋ ıs-äreketı dın adamdaryna degen halyqtyŋ terıs pıkırın qalyptastyrdy.
Būdan bölek qyrym tatarlarynyŋ aǧartuşysy İsmaiyl Gaspyralynyŋ jädidizm aǧymy keŋ qoldauǧa ie boldy. Äitse de jädittık bılım beru jüiesın mūsylmandardyŋ bärı bırdei tegıs qoldai ketken joq. Äigılı aǧartuşynyŋ reformasyna eskılık ūstanymyndaǧylar qarsy boldy.
«Aiqap» jurnaly men «Qazaq» gazetınıŋ jaryqqa şyǧuy elımızdegı dıni pıkır-talastyŋ basylym betterıne şyǧuyna yqpal ettı. Älihan Bökeihan bastaǧan qazaq qairatkerlerı sot ısın ädet-ǧūryp jolymen jürgızeiık dese, Baqytjan Qarataevtyŋ maŋyna toptasqandar şariǧatty basşylyqqa alady.
Sonymen qatar derektı filmde äiel teŋdıgı, jeke müftilık qūru jäne Alaş partiiasy men Alaşorda ükımetınıŋ memleket pen dın ısın nege bölgenı baiandalady.
Derektı filmde tarihşy Mämbet Qoigeldı, älihantanuşy Sūltan han Aqqūlūly, alaştanuşy Ǧarifolla Änes jäne dıntanuşy Keŋşılık Tyşqan spiker retınde pıkır bıldıredı.
Filmnıŋ avtory jäne bas prodiuserı Serık Joldasbai, prodiuserı Ashat Maemirov, qoiuşy rejisserı Nūrsūltan Esenǧali jäne bas redaktory Däuren Dariiabek.
«Bız nege Alaştyŋ dıni ūstanymyn şyǧarudy jön kördık. Sebebı soŋǧy kezderı ärtürlı dıni aǧymdar Alaşty özıne tartyp, qoǧamdy adastyryp jatqany közı qaraqty azamattarǧa belgılı bolsa kerek. Mysaly Älihan Bökeihannyŋ «Ūltqa qyzmet etu bılımnen emes, mınezden» degen qanatty sözın «İmannan» dep özgertıp, Ūlt kösemıne oraza ūstatyp qoidy. Tıptı keibıreuler «Alaştyqtar dın üşın küresken» dep isı qazaqty adastyratyn sözder aita bastady. Al şyn mänısınde Älihan Bökeihan qoǧamnyŋ dınşıldenuıne tübegeilı qarsy bolǧan. Ūlt kösemı dıni fanatizmge nege qarsy boldy? Täuelsızdık alǧannan keiıngı bilık sekıldı azamattardy jappai dınşıldendırıp, «Bölıp alda bilei ber» degen saiasatty nege jürgızbedı? Sebebı Alaş arysy qoǧamnyŋ dınkeştenuı memlekettıŋ damuy üşın qauıptı ekenın jaqsy tüsındı. Sondyqtan da ol qoǧamnyŋ äsıre dınşıldenuıne qarsy tūrdy», – deidı Serık Joldasbai.
Sondai-aq joba avtory «Alaş jäne dın» derektı filmınıŋ şyǧuyna kömektesken azamattarǧa alǧysyn jetkızdı.
«Eŋ bırınşı osy filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna bas demeuşı bolǧan Şerhan Mūrtaza atyndaǧy halyqaralyq universitenıne alǧysymdy bıldıremın. Maŋyzdy jobaǧa män berıp, qoldau körsetken universitet basşylyǧyna myŋda bır rahmet. Sondai-aq derektı filmde Ashat Maemirov basqaratyn Astana qalalyq muzykalyq jas körermen teatrynyŋ akterlardy oinap, qoldau körsettı. Jalpy osy jobanyŋ jaryqqa şyǧuyna aǧalyq qamqorlyq körsetken Ashat aǧamyzǧa myŋda bır rahmet aitamyn. Sonymen qatar derektı filmnıŋ mazmūndy bolyp şyǧuyna belgılı jurnalist Däuren Dariiabek Bas redaktor retınde ülken üles qosty. Ūlttyq arnadaǧy «Tau tūlǧa», «Jarqyn beine» sekıldı auqymdy jobalardyŋ redaktory bolǧan bauyrymnyŋ kömegı zor boldy. Būdan bölek akterlarmen jūmys ıstep, derektı filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna Nūrsūltan Esenǧali rejisser retınde üles qosty.Endı osy derektı film daiyn bolǧanda «Qaida körsetemız?» degen sūraq tudy. Kino teatr qyruar qarjy sūraidy eken. Sosyn Tūrsyn Jūrtbai aǧamyz «Älihannyŋ balasy» dep aitatyn Sūltan Han aǧaǧa habarlasyp, «Demeuşı tauyp berıŋız»dep qolqa saldym. Sūltekeŋ bırneşe adamǧa habarlasyp, män-jaidy tüsındırdı. Sodan ne kerek, kino teatrdy jalǧa aluǧa «Aq jol» partiiasy kömektestı. Körermenderdıŋ jaily jerde derektı filmdı tamaşalauǧa qoldau körsetkenıŋız üşın Azat Tūrlybekūlyna alǧys bıldıremın. Jalpy būl derektı filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna bailanysty alǧys bıldıretın azamattar köp. Olardyŋ barlyǧynyŋ atyn atap, tüsın tüsteuge mümkındık bolmai tūr. Barşa azamattarǧa Alǧys bıldıremın», – dedı ol.
Būdan bölek qyrym tatarlarynyŋ aǧartuşysy İsmaiyl Gaspyralynyŋ jädidizm aǧymy keŋ qoldauǧa ie boldy. Äitse de jädittık bılım beru jüiesın mūsylmandardyŋ bärı bırdei tegıs qoldai ketken joq. Äigılı aǧartuşynyŋ reformasyna eskılık ūstanymyndaǧylar qarsy boldy.
«Aiqap» jurnaly men «Qazaq» gazetınıŋ jaryqqa şyǧuy elımızdegı dıni pıkır-talastyŋ basylym betterıne şyǧuyna yqpal ettı. Älihan Bökeihan bastaǧan qazaq qairatkerlerı sot ısın ädet-ǧūryp jolymen jürgızeiık dese, Baqytjan Qarataevtyŋ maŋyna toptasqandar şariǧatty basşylyqqa alady.
Sonymen qatar derektı filmde äiel teŋdıgı, jeke müftilık qūru jäne Alaş partiiasy men Alaşorda ükımetınıŋ memleket pen dın ısın nege bölgenı baiandalady.
Derektı filmde tarihşy Mämbet Qoigeldı, älihantanuşy Sūltan han Aqqūlūly, alaştanuşy Ǧarifolla Änes jäne dıntanuşy Keŋşılık Tyşqan spiker retınde pıkır bıldıredı.
Filmnıŋ avtory jäne bas prodiuserı Serık Joldasbai, prodiuserı Ashat Maemirov, qoiuşy rejisserı Nūrsūltan Esenǧali jäne bas redaktory Däuren Dariiabek.
«Bız nege Alaştyŋ dıni ūstanymyn şyǧarudy jön kördık. Sebebı soŋǧy kezderı ärtürlı dıni aǧymdar Alaşty özıne tartyp, qoǧamdy adastyryp jatqany közı qaraqty azamattarǧa belgılı bolsa kerek. Mysaly Älihan Bökeihannyŋ «Ūltqa qyzmet etu bılımnen emes, mınezden» degen qanatty sözın «İmannan» dep özgertıp, Ūlt kösemıne oraza ūstatyp qoidy. Tıptı keibıreuler «Alaştyqtar dın üşın küresken» dep isı qazaqty adastyratyn sözder aita bastady. Al şyn mänısınde Älihan Bökeihan qoǧamnyŋ dınşıldenuıne tübegeilı qarsy bolǧan. Ūlt kösemı dıni fanatizmge nege qarsy boldy? Täuelsızdık alǧannan keiıngı bilık sekıldı azamattardy jappai dınşıldendırıp, «Bölıp alda bilei ber» degen saiasatty nege jürgızbedı? Sebebı Alaş arysy qoǧamnyŋ dınkeştenuı memlekettıŋ damuy üşın qauıptı ekenın jaqsy tüsındı. Sondyqtan da ol qoǧamnyŋ äsıre dınşıldenuıne qarsy tūrdy», – deidı Serık Joldasbai.
Sondai-aq joba avtory «Alaş jäne dın» derektı filmınıŋ şyǧuyna kömektesken azamattarǧa alǧysyn jetkızdı.
«Eŋ bırınşı osy filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna bas demeuşı bolǧan Şerhan Mūrtaza atyndaǧy halyqaralyq universitenıne alǧysymdy bıldıremın. Maŋyzdy jobaǧa män berıp, qoldau körsetken universitet basşylyǧyna myŋda bır rahmet. Sondai-aq derektı filmde Ashat Maemirov basqaratyn Astana qalalyq muzykalyq jas körermen teatrynyŋ akterlardy oinap, qoldau körsettı. Jalpy osy jobanyŋ jaryqqa şyǧuyna aǧalyq qamqorlyq körsetken Ashat aǧamyzǧa myŋda bır rahmet aitamyn. Sonymen qatar derektı filmnıŋ mazmūndy bolyp şyǧuyna belgılı jurnalist Däuren Dariiabek Bas redaktor retınde ülken üles qosty. Ūlttyq arnadaǧy «Tau tūlǧa», «Jarqyn beine» sekıldı auqymdy jobalardyŋ redaktory bolǧan bauyrymnyŋ kömegı zor boldy. Būdan bölek akterlarmen jūmys ıstep, derektı filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna Nūrsūltan Esenǧali rejisser retınde üles qosty.Endı osy derektı film daiyn bolǧanda «Qaida körsetemız?» degen sūraq tudy. Kino teatr qyruar qarjy sūraidy eken. Sosyn Tūrsyn Jūrtbai aǧamyz «Älihannyŋ balasy» dep aitatyn Sūltan Han aǧaǧa habarlasyp, «Demeuşı tauyp berıŋız»dep qolqa saldym. Sūltekeŋ bırneşe adamǧa habarlasyp, män-jaidy tüsındırdı. Sodan ne kerek, kino teatrdy jalǧa aluǧa «Aq jol» partiiasy kömektestı. Körermenderdıŋ jaily jerde derektı filmdı tamaşalauǧa qoldau körsetkenıŋız üşın Azat Tūrlybekūlyna alǧys bıldıremın. Jalpy būl derektı filmnıŋ jaryqqa şyǧuyna bailanysty alǧys bıldıretın azamattar köp. Olardyŋ barlyǧynyŋ atyn atap, tüsın tüsteuge mümkındık bolmai tūr. Barşa azamattarǧa Alǧys bıldıremın», – dedı ol.
