5 mamyr — Halyqaralyq mügedektıgı bar jandar qūqyǧyn qorǧau künı. Elımızde 2024 jylǧy resmi derek boiynşa 730 myŋnan astam mümkındıgı şekteulı jandar tırkelgen.
Bügınde — mügedektıgı bar jandardyŋ qūqyqtaryn qorǧauǧa bailanysty mäselelerge qoǧamnyŋ nazaryn audaru maŋyzdy bolyp tabylady. Densaulyǧynyŋ erekşelıgıne qaramastan qoǧamda öz ornyn tauyp, köpke paidasyn tigızıp jürgen jandar jeterlık. Sonyŋ bırı - Armangül Bolatjanqyzy. Ol bırınşı toptaǧy mümkındıgı şekteulı jan. Soǧan qaramastan "Mūzbalaq" atty mügedekter qoǧamdyq qorynda jetekşılıp etıp, türlı qaiyrymdylyq şaralaryn ıske asyryp jür.
- Kışkentaiymnan paralich diagnozy qoiylǧan. Qazır jasym 28-de. Osy bır aurumen älı künge deiın küresıp kele jatyrmyn.
- Keselden tolyq aiyǧu joly joq pa? Em-dom şaralary ai saiyn jüzege asyrylyp otyra ma?
- Jalpy būl diagnoz, DSP-nyŋ emdelu joly joq. Kündelıktı özıŋdı damytu, jattyǧu jasau arqyly dertpen küresemız. Tolyq jazylu bızdıŋ dertte ondai joq. Qazırgı taŋda mügedektıgı bar jandar 18 jasqa deiın tegın türde em alasyz. Odan keiın de ai saiynǧy emdı özımızdıŋ qarajatymyzdan jürgızemız. Mümkın arasynda 18 jastan joǧary bız sekıldı jandardy ūmytyp ketetın jaǧdailar bolady.
- "Mūzbalaq" bırlestıgınıŋ jetekşısı ekenıŋızden habardarmyz. Nege atauy däl "Mūzbalaq"? Būl bırlestık nemen ainalysady?
- Mūzbalaqty men 2020 jyldan berı bastadym. Özımnıŋ qalauym boldy. Osyndai erekşelıgı bar adamdarǧa qoldau körsetu maqsatynda aşqan bolatynbyz. Özım Almaty oblysy Raiymbek audany Narynqol auylynda düniege kelgenmın. Bız jaqta qūs bar. Ol qūs bürkıt tektes. Bıraq ol tau-tasta, kez kelgen jerde ömır süre beredı. Sol sekıldı bızge keletın balalardyŋ bärı qanattary qatyp, ülken jetıstıkke jetse degen nietpen aşqan bolatynbyz.
- Ortalyqta qanşa qyzmetker, balalar bar?
- Jalpy ortalyqqa keletınder sany 100-den asady. Bırlestıkke tırkelgen, bıraq üiınen şyǧa almaityn balalar da bar. Olar 90 bala. Ärine, balalarǧa ai saiyn azyq-tülık taratu arqyly kömektesemız. Bızde 15 şaqty qyzmetker bar, 50 %-y mümkındıgı şekteulı jandar. Bızde massaj, defektolog qyzmetı, är türlı şahmat, vokal, horeografiia üiırmelerı jūmys ısteidı. Qazırgı taŋda DSP, daun, türlı sindrom bary erekşe balalar köp. Olarǧa äleumettık sosializasiia kerek. Būndai balalardy bız qoǧamǧa qosuymyz kerek qoi.
Bızdıŋ sponsorlarymyz bar. Ökınışke orai, Ükımetten qarjylandyru siiaqty grant almaimyz. Äleumettık qyzmetter ortalyǧymen ǧana kelısım şart jasalǧan.
- Qazır memleket tarapynan jalpy mügedektıgı bar jandarǧa qoldau bolady ma? Ūmyt qalyp jatqan joqsyzdar ma? Qūqyqtaryŋyz qorǧalyp jatyr ma qoǧamda?
- Mügedektıgı bar jandarǧa ükımet kömek körsetedı. Medisina jaǧynan, basqa da kömekter jetkızılıp tūrady. Alaida, ūmyt qalyp jatqandary da bar. "Köş jüre kele tüzeledı" demekşı, memleket tarapynan berıletın qol arbalar men zattar, alatyn kömek sapasy jaǧynan endı jaqsaryp jatyr. 1-2 jylda taǧy tüzeler dep esepteimız.
- Oǧan da ündeu jasap, özderıŋız sūraisyzdar ǧoi? Qoǧamda qūqyqtaryŋyz qorǧalyp jatyr ma?
- İä, ärine, özımız ündeu jasap, hattar jazyp, kezdesulerge baramyz. Özımız ızdenıp, "mynany özgerteiık, bylai jasaiyq" dep belsendı mümkındıgı şekteulı jandar ün qosamyz. Qazır bızdı qoǧam jaqsy qabyldaidy. Būryndary bızdı körgende aiauşylyq tanytatyn. Qazırgı taŋda mmügedektıgı bar jandar öz orny, ünı bar ekenın körsete bastady. Bıreuı käsıpker, bıreuı biznespen ainalysady. bıreuı bişı, bıreuı sportşy. Sondyqtan bızdı de qoǧam eŋbek ete alatynymyzǧa közın jetkızıp, qabyldaidy. Bıraq qoǧamdaǧy stereotipter älı saqtalǧan.
- "Mūzbalaq" qoǧamdyq qoryna sponsorlar, erıktılerdıŋ kömegı kerek pe?
- Bırlestık erıktılerdıŋ kömegıne de zäru. Bırlestıgımız az qamtylǧan, mügedektıgı bar jandarǧa sponsorlar arqyly kömek berıp, ekı ortada altyn köpır bolyp jürmız deuge bolady.
Mügedektıgı bar adamdardy qoldau - qoǧam paryzy
Mügedektıgı bar adamdar – qoǧamnyŋ tolyqqandy müşelerı. Olar da bılım aluǧa, jūmys ısteuge, şyǧarmaşylyqpen ainalysuǧa, demaluǧa qūqyly. Qoǧam olarǧa tek qaiyrymdylyq tūrǧysynan emes, teŋ qūqyq ielerı retınde qarauy tiıs.
Qazaqstanda mügedektıgı bar jandarǧa arnalǧan türlı äleumettık baǧdarlamalar bar. Alaida, olardyŋ tiımdı jüzege asuy – jergılıktı bilık pen qoǧam belsendılerınıŋ ısıne bailanysty.
Mügedektıgı bar azamattar üşın mektepter, JOO, qoǧamdyq kölıkter, auruhanalar men basqa da nysandarda arnaiy jaǧdailar jasaluy qajet. Pandustar, taktildı belgıler, dybystyq jüieler, ym-işara tılı – būl inkliuzivtı qoǧam qūrudyŋ ajyramas bölıgı.
Eŋ bastysy – stereotipterdı joiu. Mügedektıgı bar adamdardyŋ äleuetı zor. Köptegen halyqaralyq arenada közge tüsıp jürgen sportşylar, suretşıler, käsıpkerler – sonyŋ dälelı.
Qoǧamda özgerıs jasau üşın är adam özınen bastauy kerek: kömektesuden tartynbau, kedergı keltırmeu, qoldau körsetu, qajet bolsa – dauysyn köteru.
