Memlekettık «Mädeni mūra» baǧdarlamasy aiasynda Astana qalalyq äkımdıgı men mädeniet basqarmasynyŋ qoldauymen «Qazaqtyŋ 100 küiı» atty partituralar jinaǧy jaryq kördı. Esterıŋızge sala ketsek, osyǧan deiın Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ tapsyrmasymen, būrynǧy Mädeniet ministrı Mūhtar Qūl-Mūhammedtıŋ qolǧa aluymen «Qazaqtyŋ dästürlı 1000 küiı» audio antologiiasy jaryq körgen bolatyn. Endı sol taspaǧa tüsken tuyndylardyŋ ışınen jüz küi qaǧazǧa köşırılıp, notalar jinaǧy retınde basylyp şyqty. Astana qalalyq mädeniet basqarmasy mamandarynyŋ aituynşa, qūndy kıtap muzyka salasynyŋ mamandaryna arnalǧan keremet tartu bolyp otyr. Käsıbi küişılermen qatar küi önerımen äuestenuşılerge de tigızetın paidasy ūşan-teŋız. Arnaiy muzykalyq oqu oryndarynyŋ studentterı men oquşylaryna bererı mol. Sonymen qatar küilerdıŋ saraptaluy, jıkteluı jönındegı muzyka mamandary men ūjymdar turaly aqparattyq-saraptamalar da engen.
- Ūlt mädenietınıŋ arǧy-bergı tarihyn zerttep, jüielep, bügıngı jas ūrpaqtyŋ kädesıne jaratu jäne ony älemdık deŋgeide nasihattau maqsatynda jasalǧan «Mädeni mūra» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda «Qazaqtyŋ dästürlı 1000 küiı» jobasynyŋ jüzege asyryluyn ūlttyq muzyka tarihyndaǧy eleulı oqiǧa dep baǧalasaq, partituralar jinaǧy — muzyka mamandary üşın erekşe oqiǧa.
«Qūlaqtan kırıp boidy alar, Äsem än men tättı küi» demei me hakım Abai. Qūrmanǧazy, Däuletkerei, Baijıgıt, Tättımbet, Qazanǧap, Sügır, Toqa, Abyl siiaqty halqymyzdyŋ asyl önerın ūstaǧan ūly küişılerdıŋ mol mūrasyn äzırge 500 danamen şyǧardyq.
«Qazaqtyŋ dästürlı 1000 küiı» jobasy aiasynda baǧzy zamandardan kele jatqan küi atasy Qorqyttan bastap Yqylasqa deiıngı qobyzǧa arnalǧan küiler men Sarmalai bastaǧan sybyzǧy küilerınıŋ de saralanyp, osy jinaqqa engızıluı — jobanyŋ qūnyn arttyra tüsetın sony jaŋalyq. Osy tūrǧydan alǧanda, qazaq küilerı — halqymyzdyŋ ǧasyrlar boiy armandap, bügıngı ūrpaq jüzege asyrǧan, täuelsızdıktı jaqyndatqan eŋ qasterlı qūndylyq. Ūlttyŋ ūlylyǧyn, jūrttyŋ myqtylyǧyn tanytatyn ruhani qūndylyqtary, ony mūra etıp qaldyrǧan oi ölşemı biık, qany da, jany da taza arystar ekenı aidan anyq. Jalpy, küi önerınıŋ ömırge kelgen kezeŋın tap basyp eşkım aita almasa kerek. Tıptı bızdıŋ däuırımızge deiın de aluan türlı saryndardyŋ bolǧany, ony oryndaǧan aspaptardyŋ saqtalǧany mälım.
Al köne ǧasyrdaǧy Qorqyt, HII ǧasyrdaǧy Ketbūǧa, HIV-XV ǧasyrlardaǧy Asanqaiǧy, Qaztuǧan, XVI-XVII ǧasyrlardaǧy Baijıgıt, XVIII ǧasyrdaǧy Abylaihan, XIH ǧasyrdyŋ basyndaǧy Qūrmanǧazy, Dina, Tättımbet, Abyl, taǧy basqa alyptar, olardyŋ ızın quǧan dara talanttar tarau-tarau äŋgımenıŋ, tom-tom kıtaptyŋ arqauy bolary sözsız.
Astanada tūsauy kesılgen «Qazaqtyŋ 100 küiı» partituralar jinaǧy — elımızdıŋ «Mädeni mūra» baǧdarlamasynyŋ aiasynda basylyp şyqqan eleulı eŋbek. Būl jinaqqa tek qazaq orkestrıne ǧana emes, sonymen qatar simfoniialyq, ürlemelı, estrada-simfoniialyq, kameralyq orkestrlerge jäne ışektı kvartet, qylqobyzşylar kvartetı men folklorlyq ansamblderge arnalǧan küiler engızılgen jäne Qazaqstannyŋ küişılık önerınıŋ barlyq aimaqtarynyŋ ülgılerı qamtylǧan. Auqymdy jūmystar jasaldy. Küilerdı orkestrlerge laiyqtauǧa respublikamyzdaǧy daryndy kompozitorlar men öŋdeuşıler jūmyldyryldy. Olar eŋ aldymen küilerdıŋ tūpnūsqalaryndaǧy mazmūnyn saqtauǧa tyrysty. Soǧan qosa, būl partituralarda öŋdeuşılerdıŋ jeke qol-taŋbasy men özındık mänerı baiqalady.
Būiyrtsa, notalar jinaǧy aldaǧy uaqytta taǧy da jalǧasady. Muzykalar jinaǧynyŋ taǧy 9 tomyn şyǧaru josparlanuda, — deidı Astana qalalyq mädeniet basqarmasynyŋ bastyǧy Bolat Majaǧūlov.
Aitjan TOQTAǦANOV:
- Osy kıtap tanystyrylymyna orai Astanadaǧy «Qazaqstan» Ortalyq konsert zalynda ülken konsert öttı. Onda bır mezgılde 350 adam qazaqtyŋ küiın tartty. Äuelı bır küişı tüpnūsqada tartsa, ıle-şala ūlt aspaptar orkestrı nemese estradalyq-simfoniialyq, ürlemelı orkestrdıŋ repertuarynda oryndaldy. Zal lyq toly boldy. «Eşkım küi tyŋdamaidy» degen bos söz. Halyqtyŋ äserı şeksız, ony sözben aityp jetkızu mümkın emes. Būl — tabylǧan ideia, jaqsy bastama. Aiaqsyz qalmai, ärı qarai qoldau tapsa, dūrys bolar edı.
Aitjan TOQTAǦANOV:
- Osy kıtap tanystyrylymyna orai Astanadaǧy «Qazaqstan» Ortalyq konsert zalynda ülken konsert öttı. Onda bır mezgılde 350 adam qazaqtyŋ küiın tartty. Äuelı bır küişı tüpnūsqada tartsa, ıle-şala ūlt aspaptar orkestrı nemese estradalyq-simfoniialyq, ürlemelı orkestrdıŋ repertuarynda oryndaldy. Zal lyq toly boldy. «Eşkım küi tyŋdamaidy» degen bos söz. Halyqtyŋ äserı şeksız, ony sözben aityp jetkızu mümkın emes. Būl — tabylǧan ideia, jaqsy bastama. Aiaqsyz qalmai, ärı qarai qoldau tapsa, dūrys bolar edı.
Qanşaiym BAIDÄULET, «Aiqyn».
