Memlekettik «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda Astana qalalyq ákimdigi men mádenıet basqarmasynyń qoldaýymen «Qazaqtyń 100 kúıi» atty partıtýralar jınaǵy jaryq kórdi. Esterińizge sala ketsek, osyǵan deıin Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń tapsyrmasymen, burynǵy Mádenıet mınıstri Muhtar Qul-Muhammedtiń qolǵa alýymen «Qazaqtyń dástúrli 1000 kúıi» aýdıo antologııasy jaryq kórgen bolatyn. Endi sol taspaǵa túsken týyndylardyń ishinen júz kúı qaǵazǵa kóshirilip, notalar jınaǵy retinde basylyp shyqty. Astana qalalyq mádenıet basqarmasy mamandarynyń aıtýynsha, qundy kitap mýzyka salasynyń mamandaryna arnalǵan keremet tartý bolyp otyr. Kásibı kúıshilermen qatar kúı ónerimen áýestenýshilerge de tıgizetin paıdasy ushan-teńiz. Arnaıy mýzykalyq oqý oryndarynyń stýdentteri men oqýshylaryna bereri mol. Sonymen qatar kúılerdiń saraptalýy, jiktelýi jónindegi mýzyka mamandary men ujymdar týraly aqparattyq-saraptamalar da engen.
- Ult mádenıetiniń arǵy-bergi tarıhyn zerttep, júıelep, búgingi jas urpaqtyń kádesine jaratý jáne ony álemdik deńgeıde nasıhattaý maqsatynda jasalǵan «Mádenı mura» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda «Qazaqtyń dástúrli 1000 kúıi» jobasynyń júzege asyrylýyn ulttyq mýzyka tarıhyndaǵy eleýli oqıǵa dep baǵalasaq, partıtýralar jınaǵy — mýzyka mamandary úshin erekshe oqıǵa.
«Qulaqtan kirip boıdy alar, Ásem án men tátti kúı» demeı me hakim Abaı. Qurmanǵazy, Dáýletkereı, Baıjigit, Táttimbet, Qazanǵap, Súgir, Toqa, Abyl sııaqty halqymyzdyń asyl ónerin ustaǵan uly kúıshilerdiń mol murasyn ázirge 500 danamen shyǵardyq.
«Qazaqtyń dástúrli 1000 kúıi» jobasy aıasynda baǵzy zamandardan kele jatqan kúı atasy Qorqyttan bastap Yqylasqa deıingi qobyzǵa arnalǵan kúıler men Sarmalaı bastaǵan sybyzǵy kúıleriniń de saralanyp, osy jınaqqa engizilýi — jobanyń qunyn arttyra túsetin sony jańalyq. Osy turǵydan alǵanda, qazaq kúıleri — halqymyzdyń ǵasyrlar boıy armandap, búgingi urpaq júzege asyrǵan, táýelsizdikti jaqyndatqan eń qasterli qundylyq. Ulttyń ulylyǵyn, jurttyń myqtylyǵyn tanytatyn rýhanı qundylyqtary, ony mura etip qaldyrǵan oı ólshemi bıik, qany da, jany da taza arystar ekeni aıdan anyq. Jalpy, kúı óneriniń ómirge kelgen kezeńin tap basyp eshkim aıta almasa kerek. Tipti bizdiń dáýirimizge deıin de alýan túrli saryndardyń bolǵany, ony oryndaǵan aspaptardyń saqtalǵany málim.
Al kóne ǵasyrdaǵy Qorqyt, HII ǵasyrdaǵy Ketbuǵa, HIV-XV ǵasyrlardaǵy Asanqaıǵy, Qaztýǵan, XVI-XVII ǵasyrlardaǵy Baıjigit, XVIII ǵasyrdaǵy Abylaıhan, XIH ǵasyrdyń basyndaǵy Qurmanǵazy, Dına, Táttimbet, Abyl, taǵy basqa alyptar, olardyń izin qýǵan dara talanttar taraý-taraý áńgimeniń, tom-tom kitaptyń arqaýy bolary sózsiz.
Astanada tusaýy kesilgen «Qazaqtyń 100 kúıi» partıtýralar jınaǵy — elimizdiń «Mádenı mura» baǵdarlamasynyń aıasynda basylyp shyqqan eleýli eńbek. Bul jınaqqa tek qazaq orkestrine ǵana emes, sonymen qatar sımfonııalyq, úrlemeli, estrada-sımfonııalyq, kameralyq orkestrlerge jáne ishekti kvartet, qylqobyzshylar kvarteti men folklorlyq ansamblderge arnalǵan kúıler engizilgen jáne Qazaqstannyń kúıshilik óneriniń barlyq aımaqtarynyń úlgileri qamtylǵan. Aýqymdy jumystar jasaldy. Kúılerdi orkestrlerge laıyqtaýǵa respýblıkamyzdaǵy daryndy kompozıtorlar men óńdeýshiler jumyldyryldy. Olar eń aldymen kúılerdiń tupnusqalaryndaǵy mazmunyn saqtaýǵa tyrysty. Soǵan qosa, bul partıtýralarda óńdeýshilerdiń jeke qol-tańbasy men ózindik máneri baıqalady.
Buıyrtsa, notalar jınaǵy aldaǵy ýaqytta taǵy da jalǵasady. Mýzykalar jınaǵynyń taǵy 9 tomyn shyǵarý josparlanýda, — deıdi Astana qalalyq mádenıet basqarmasynyń bastyǵy Bolat Majaǵulov.
Aıtjan TOQTAǴANOV:
- Osy kitap tanystyrylymyna oraı Astanadaǵy «Qazaqstan» Ortalyq konert zalynda úlken konert ótti. Onda bir mezgilde 350 adam qazaqtyń kúıin tartty. Áýeli bir kúıshi túpnusqada tartsa, ile-shala ult aspaptar orkestri nemese estradalyq-sımfonııalyq, úrlemeli orkestrdiń repertýarynda oryndaldy. Zal lyq toly boldy. «Eshkim kúı tyńdamaıdy» degen bos sóz. Halyqtyń áseri sheksiz, ony sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Bul — tabylǵan ıdeıa, jaqsy bastama. Aıaqsyz qalmaı, ári qaraı qoldaý tapsa, durys bolar edi.
Qanshaıym BAIDÁÝLET, «Aıqyn».
