Saryaǵash medrese kolledjinde júrgizilgen tekserý barysynda stýdentter arasynda ǵana emes, oqytýshylar tarapynan da býllıng belgileri anyqtalǵan. Bul týraly Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Bala quqyqtary jónindegi ýákil Dınara Zakıeva málimdedi, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly Total.kz saıtyna siltep.
«Saryaǵash medrese kolledjinde júrgizilgen tekserý nátıjesinde stýdentter arasynda, sondaı-aq oqytýshylar tarapynan býllıng belgileri anyqtaldy. Qazirgi tańda barlyq mán-jaıdy jan-jaqty, tolyq jáne obektıvti zertteýge baǵyttalǵan proestik sharalar júrgizilýde. Qorytyndy boıynsha proestik sheshim qabyldanatyn bolady. Býllıngke ushyraǵan stýdentterge psıhologııalyq kómek pen áleýmettik qoldaý kórsetilýde», – dedi Dınara Zakıeva redakııanyń suranysyna bergen jaýabynda.
Al osy máselege qatysty Facebook paraqshasynda jazba jarııalaǵan jýrnalıst Oraz Álimbekovtyń aıtýynsha, bul jazbadan keıin oǵan polıııa qyzmetkerleri habarlasqan.
«Molda óz ashýyn jýrnalısten alýy kerek pe? Bul suraqty nege qoıyp otyrmyn? Saryaǵash medrese kolledjiniń zańgeri komıssııanyń eshqandaı zańbuzýshylyq anyqtalmaǵany týraly qorytyndysyna súıenip, maǵan qarsy jergilikti polıııaǵa shaǵym túsirgen. Ol meni jalǵan aqparat taratyp, medreseniń abyroıy men qadir-qasıetine nuqsan keltirdi dep ákimshilik jaýapkershilikke tartýdy talap etken. Túrkistan oblystyq polıııa departamentiniń tapsyrmasymen meni Almaty qalasy Bostandyq aýdany polıııa basqarmasynyń tergeýshisi tergedi. Men jazbasha túsinikteme berdim, bul talap negizsiz: medrese – jeke tulǵa emes, sondyqtan onyń ar-namysy men qadir-qasıeti bolmaıdy. Zańdy tulǵanyń tek iskerlik bedeli bolady. Óz sózimniń durystyǵyn sotta dáleldeýge daıynmyn», – deıdi Oraz Álimbekov.
Esterińizge sala keteıik, 2025 jyldyń naýryz aıynyń basynda ınternette Túrkistan oblysyndaǵy Satybaldy Ábishuly atyndaǵy ıslam ortalyǵynan beınejazba taraǵan bolatyn. Vıdeoda Saryaǵash medrese kolledjiniń bas ustazy Abdýjappar Smanov tańǵy ýaǵyz oqyp otyr, al oqýshylar (arasynda kishkentaı balalar da bar) onyń aıaǵyna massaj jasap jatqan sát beınelengen.
Bul oqıǵa qoǵamda úlken rezonans týdyrdy. Azamattyq belsendi Nurgúl Muqysheva Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevqa úndeý joldap, bul isti tergeýdi jáne kinálilerdi jaýapqa tartýdy talap etti. Ol bul jaǵdaı kámeletke tolmaǵan balalardyń quqyqtarynyń óreskel buzylýy ekenin jáne zaıyrly memlekettiń qaǵıdattaryna qaıshy keletinin atap ótti.
Al jýrnalıst Oraz Álimbekov bul beınejazbanyń tek dinı ǵana emes, saıası-ıdeologııalyq astary baryn aıtty. Onyń pikirinshe, vıdeo qazaq mádenıeti, dástúri men balalary arab dinı ustanymdaryna táýeldi jaǵdaıda ekenin kórsetedi.
Alaıda Qazaqstan musylmandar dinı basqarmasy (QMDB) bastapqyda beınejazbada esh tańdanys týdyratyn jaıt joq dep málimdedi, biraq keıin qoǵam narazylyǵyn týdyrǵan áreketter úshin eskertý jasady. Túrkistan oblysy Bilim basqarmasy oqýshylar emes, Smanovtyń týǵan nemereleri massaj jasaǵanyn, olar atasynan bata alý úshin osylaı istegenin málimdedi.
Aıta keteıik, Smanovtar áýleti belgili dinı ortada yqpaldy adamdar sanalady. Olar 2016 jyly Saryaǵash medrese kolledjin jeke oqý orny retinde qurǵan. Qazirgi ýaqytta kolledjdi Dinmuhammed Smanov basqarady, al quryltaıshysy – Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy. Smanovtar áýleti Saryaǵashtaǵy ıslam ortalyǵyn salýǵa da belsendi qatysqan. Bul ortalyq 2019 jyldyń jeltoqsanynda marqum Satybaldy Ábishulynyń qurmetine ashylǵan. Ol – Qazaqstannyń burynǵy prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń baýyry jáne belgili kásipker Qaırat Satybaldy men UQK-niń burynǵy birinshi orynbasary, general-leıtenant Samat Ábishtiń ákesi. Resmı derekterge sáıkes, «Saryaǵash medrese kolledji» 2018–2024 oqý jyldary aralyǵynda memlekettik bıýdjetten 1,6 mıllıard teńgeden astam qarjy alǵan.
Alaıda qoǵam tarapynan bul pikirlerge qarsy kózqarastar da aıtyldy. Vıdeodaǵy úlkenirek bala – medreseniń kýratory nemese starostasy ekeni týraly aqparattar tarady. Sonymen qatar pikir qaldyrýshylar, meshit – kópshilikke arnalǵan oryn ekenin, al atasyna massajdy nemereleri úıde jasaýy tıis ekenin atap ótti.
2025 jyldyń 15 naýryzynda jýrnalıst Oraz Álimbekov Facebook paraqshasynda medresede «álimjettik» bar ekeni týraly jazdy.
«Oqýshylar aımaqtarǵa bólingen, olardyń ishinde ońtústik óńirden kelgender basymdyqqa ıe. Olar batys óńirden kelgen balalarǵa qysym kórsetedi. Jataqhanadaǵy tamaq sapasy nashar ári dámsiz. Balalarǵa kún saıyn tańerteń daıyndalǵan bir ǵana palaýdy beredi. Onyń ózinde et tabý qıyn. Balalar bul dámsiz palaýdan sharshaǵan. Ótken jyly birneshe ata-ana balalaryn Saryaǵash medresesinen alyp ketip, Astana men Almatydaǵy dinı oqý oryndaryna aýystyrdy. Olardyń arasynda ımamdardyń balalary da bolǵan. Aqparat kóziniń aıtýynsha, jasóspirimderdi eńbekke májbúrleý men psıhologııalyq qysym – medrese ustazdarynyń ózindik tárbıeleý tásili. Ustazdar «tań namazyna turmaǵan balanyń qulaǵyna shaıtan kiredi» dep jıi ýaǵyz aıtady. Mundaı tárbıege qulaq aspaǵan balalardy keıde tárbıeshiler, keıde top basshylary jazalaıdy. Bul – medresedegi tárbıeniń bir bóligi», – dep jazdy jýrnalıst.
Onyń jazbasyna Bala quqyqtary jónindegi ýákil Dınara Zakıeva pikir qaldyryp, «Qabyldandy. Prokýratýraǵa joldandy» dep jazdy.
Aıta ketsek, áleýmettik jelilerde atalǵan oqý ornyna memleketten jyl saıyn 200 mln teńgeden astam qarjy bólinetini týraly aqparat tarady. Bul málimetti Túrkistan oblystyq bilim basqarmasynyń baspasóz qyzmeti rastady.
”Memlekettik bilim berý standarttaryna sáıkes, dinı senimine qaramastan, bilim berý uıymdary memlekettik qoldaýǵa, onyń ishinde granttarǵa úmitker bola alady. Osyǵan oraı, 2018-2024 jyldar aralyǵynda Saryaǵash medrese-kolledjine respýblıkalyq bıýdjetten 1,6 mlrd teńgeden astam qarjy bólindi. Jalpy, 2018-2025 jyldary oqý ornyna 900 grant bólingen”, — delingen basqarma habarlamasynda.
Resmı aqparat boıynsha, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasyna qarasty 9 medrese-kolledj jumys isteıdi, onda 2 540 stýdent bilim alýda – 1 604 er bala jáne 936 qyz bala (2024 jylǵy shilde aıyndaǵy jaǵdaı boıynsha). Eń kóp stýdent tirkelgen oqý orny – «Saryaǵash medrese kolledji», ekinshi orynda – «Shymkent medrese kolledji», úshinshi – «Úshqonyr medrese kolledji».
Elimizdegi 2 803 meshittiń 900-inde dinı saýat ashý kýrstary uıymdastyrylǵan. Bul kýrstarda «Quran», «Iman negizderi», «Islamdaǵy ǵıbadat», «Paıǵambar ómirbaıany», «Islam ádebi», «Paıǵambarlar tarıhy», «Hadıs», «Mazhabtar tarıhy» pánderi oqytylady. Sonymen qatar respýblıka kóleminde 6 Quran jattaý ortalyǵy jumys isteıdi (QMDB-nyń aıtýynsha, Qurannyń bir betin jattaý úshin ony 200–300 ret oqý kerek, bul shamamen 5–7 saǵat ýaqytty alady).
Jyl saıyn jazǵy demalys kezinde elimizdegi meshitterde balalarǵa arnalǵan «Imanı jaz» atty rýhanı-aǵartýshylyq kýrstar ótkiziledi. QMDB janynda jastar isi sektory jumys isteıdi, ol tórt baǵytta qyzmet atqarady: aǵartýshylyq, oqý-tárbıe jumysy, ártúrli mádenı-kópshilik sharalar (qaıyrymdylyq, qoǵamdyq is-sharalar jáne t.b.), sondaı-aq sporttyq is-sharalar. Osy baǵyttar aıasynda jastarmen kezdesýler uıymdastyrylady. Sonymen qatar, aqsham namazy kezinde jas jamaǵatqa arnap ýaǵyzdar ótkiziledi. Demek, basty nazar – balalar men jastarǵa aýdarylǵan.
2024 jyldyń 4-toqsanynyń qorytyndysy boıynsha, Qazaqstanda 3 999 dinı birlestik tirkelgen, olar 18 konfessııany qamtıdy (onyń ishinde 2 858 – ıslamdyq, 347 – pravoslavıe, 91 – katolık, 592 – protestant, 57 – Iegova kýágerleri, 23 – Jańa Apostol shirkeýi, 13 – Krıshna sanasy qoǵamy, 7 – ıýdaızm, 6 – bahaı, 2 – býddızm, 2 – Sońǵy kún áýlıeleriniń shirkeýi (mormondar), 1 – mýnıtter).
Elimizde jalpy sany 3 788 dinı ǵımarat jumys isteıdi (onyń ishinde 2 857 – meshit, 302 – pravoslavıe shirkeýi, 116 – katolık shirkeýi, 421 – protestanttyq ǵıbadat úıi, 55 – Iegova kýágerleriniń ǵıbadat úıi, 25 – Jańa Apostol shirkeýiniń ǵıbadat úıi, 6 – sınagoga, 3 – Krıshna sanasy qoǵamynyń ǵıbadat úıi, 2 – bahaı, 1 – býdda hramy).
Elde 452 mıssıoner resmı tirkelgen, onyń ishinde 417-si – shetel azamattary, 35-i – Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary (nanym-senimi boıynsha: 244 – katolık, 70 – Pıatıdesıatnık shirkeýi, 40 – Krıshna sanasy qoǵamy, 31 – mormon, 24 – presvıterıan, 20 – pravoslav, 5 – baptıst, 7 – Jańa Apostol shirkeýi, 4 – Iegova kýágeri, 3 – jetinshi kún adventısteri, 2 – ıýdaızm, 1 – lıýteran, 1 – býddızm).
Elimizde barlyǵy 14 dinı oqý orny jumys isteıdi, onda 5 617 adam bilim alýda: 12-si – ıslam baǵytynda (1 – «Nur-Múbarak» ýnıversıteti, 9 – medrese-kolledj, 1 – QMDB janyndaǵy ımamdardy qaıta daıarlaý ıslam ınstıtýty, 1 – QMDB janyndaǵy Hýsamýddın as-Syǵanaqı atyndaǵy ıslam ınstıtýty); hrıstıan baǵytynda – 2 (1 – Almatydaǵy pravoslavıe dinı semınarııasy jáne 1 – «Márııa – Shirkeýdiń Anasy» dep atalatyn joǵary dinı semınarııa).
