“Qarajorǧa” bolmasa, bidiŋ säni kelmeidi

Osydan biraz būryn “Qa­zaqstan” telearnasynan kör­setilgen “Eki jūldyz” jobasynda änşi aǧamyz Lūqpan Joldasov “Qazir “Qarajorǧa” deitin dert paida boldy… Mūndai bi bolmaǧan! Kempir-şaldardan biz de sūrap kördik, mūndai bidi eşkim bilmei­di…” dedi miz baqpastan. “Qazaqta mūndai bi bol­maǧan” deitin tek L.Jol­dasov qana emes, būlardyŋ sa­ny birazǧa jetedi. Ökinişti-aq… Reseidiŋ äigili zert­teuşi-ǧalymy Mannergeim (1864–1951) 1907 jyly mamyr aiynda qazirgi QHR-dyŋ Ile qazaq avtonomiialy oblysyna barǧan saparynda “Qa­zaqtardyŋ dombyranyŋ süie­meldeuinde eki iyqtaryn qozǧap, buyn-buyn­daryn syrtyldatyp” bileitin bii turaly jazyp, fotoǧa tüsiredi. Būl jönin­degi tolyq mäli­metterdi meniŋ jaqynda ja­ryq köretin “Qazaqtyŋ “Qa­rajorǧasy” atty kitabym­nan oqi alatyn bolasyzdar. “Qarajorǧa” äu basta küi bolǧan, odan keiin küige negizdelip bi jasalǧan. Bimen qosa aitylatyn äuen bastan-aiaq emes, küidiŋ är-är jerinde bidiŋ ajaryn aşa tüsu üşin ǧana aitylady. Onyŋ özinde äuendi aituşylar bişi­ler­diŋ art jaǧynda, bolmasa sahna syrtynda tūryp aituy kerek. Halyqtyŋ “Qarajorǧaǧa” degen ys­tyq yqylasyn paidalanyp bidi änge ainaldyryp jürgender tym köbeiip ketti. Qazirgi aitylyp jürgen mätin “Qarajorǧa” biiniŋ öz mätini emes, Qytaidaǧy qandasymyz Merei Tūrdaqynūly degen azamattyŋ jazǧan mätini. Mūnda: Kempir jürse keŋkildep, Aq jaulyǧy jelkildep, Şaldaryna köz qysyp, Bi bilesin selkildep.., – dep keletin oisyz, jeŋil joldar bar. “Qarajorǧa” bizdiŋ däs­türli ūlttyq qūndylyǧymyz boluy tiis, köneden kele jatqan bidiŋ mätinin de, yrǧaǧyn da özgertuge haqymyz joq. Qytaida     13 288 adam bilegen nūs­qa­synda da, ötken jyldyŋ qazan aiynda Aiagöz qalasynda 6000-dai adam bilegen nūsqasynda da osy qūndylyqtar tolyǧymen saqtaldy. “Qarajorǧanyŋ” köneden kele jatqan mätini­niŋ nūsqasy mynadai:   “Qarajorǧa” bolmasa, Bidiŋ säni kelmeidi. Qos etek köilek kimese, Qyzdyŋ säni kelmeidi. Esik aldy qaraǧan, Tamyry jerge taraǧan. “Qarajorǧa” bilese, Jūrttyŋ bäri qaraǧan. Esik aldy dolana, Dolanaǧa jolama. “Qarajorǧa” şertkende, Bilemese bola ma?! Bylǧary etik qos taban, Qonşyn qaiyryp tastaǧan. Aspaǧan da saspaǧan, Toidyŋ sänin bastaǧan. Būlaŋ etip, bylq etip, Sylaŋ etip, sylq etip. Öne boiǧa köz tastap, Jauyryndy keŋ tastap. Ai, aqtaidai, aqtaidai, Jauyryny taqtaidai. “Qarajorǧa” bilese, Jūrttyŋ bäri maqtaidy-ai…   Endi “Qarajorǧa” küii­ne keleiik. Joǧaryda atal­ǧan “Eki jūldyz” baǧdarlamasynda oryndalǧan küidiŋ basym böligi “Qarajorǧa” küiiniŋ äueni emes. Qytai qazaqtarynda al­ǧaş ret tüsirilgen “Hasen – Jämila” kinosyna arnap arnaiy tapsyryspen äigili küişi Taiyr Belgibaiūly “Salküreŋ” atalatyn küi jazady. Joǧaryda oryndalǧan küi – osy küi. “Qarajorǧa” biine de – halyq bii, halyq küii retinde qūrmetpen qarap, ony özgertuge bolmaitynyn qanşa eskertsek te, halyqty aldap, jeŋil jolmen aqşa tabudy közdep, dübära nūsqasyn qaita-qaita syrtqy mūqabasyn özgertip basyp, qara bazarda satatyndardyŋ jolyn kesu äzirge mümkin bolmai otyr.