Teŋın tapqan qyz bala jūptasqan ömırdıŋ tabaldyryǧyn ülbıregen aq köilekpen attaidy. Köpşılık ūǧymynda ädemılık pen jarasymdylyqtyŋ, quanyşty merekenıŋ, ar men jan tazalyǧynyŋ, jarqyn bolaşaqtyŋ aiǧaǧy sanalǧan ülbıregen aq köilektıŋ qyzyqty tarihy tym tereŋde jatyr. Aq köilektıŋ tarihy äiel taǧdyrymen tamyrlas. Äiel zatynyŋ özgeden erekşe közge tüse kiınıp, eşkım qaitalai almas qymbat ta sändı kiım kiiuge qūmartatyny belgılı.Üilenu toiynda bailyǧyn, bedelın körsetıp qaluǧa barynşa tyrysqan ejelgı grek qyzdary toi üstınde közge aiyryqşa tüsu üşın toi qonaqtarynan özgeşe boludy qalaidy. Belın qynai buyp, iyǧyna äsem tüime taqqan, basyna jiegın güldeste kömkergen jelek jäne altyn tüstı şarhat jamylyp, toi dastarhanynda maŋǧaz otyratyn grek qyzdarynyŋ talǧamynan bastalǧan toi kiımın özge qalyŋdyqtar damyta tüstı.
Keiınırek qymbat belbeuden tömen qarai bürmelengen, bıraq qyz denesın qūddy märmär keiıpte körsetetın toi köilek ülgısı paida boldy. Būl kezeŋde qalyŋdyq basyna alqyzyl şarhat jamyludy ädetke ainaldyrǧanmen, märmär tüstı kiım alqyzyl jamylǧynyŋ fonynda qyzylşyraily degen kelbettıŋ özın quartyp, tym maŋyzdy, sūsty öŋ beretın. Mūndai öŋ aqsüiek äielge özgenıŋ pysyn basu üşın qajet bolǧan bolar… Al alqyzyl tüs tūraqty da päk mahabbattyŋ belgısı sanaldy.
Sän jarystyrǧan qalyŋdyqtar mūnymen tūraqtap qalmai, quarǧan tüsten yǧysyp, qyzyl tüske qūmarta bastady. Ömırdıŋ, künnıŋ, berekenıŋ bas-tauy dep baǧalanǧan būl tüs olardyŋ kündelıktı kiımınde köp kezdesetın. Sarafanyn, būrymyn qyzyl lentamen tögıldıre sändegen qalyŋdyq toidan keiın basyn ainaldyra qyzyl lenta kömkergen gültäj taǧyp jürudı sänge ainaldyrdy.
Sänqoida sabyr bolǧan ba? Köp ūzamai qyzyl tüstı qara tüs yǧystyrdy. Toi köilegı bıryŋǧai qara tüske köştı. Altyn tüstı jıppen kömkerıle tıgılıp, qymbat baǧaly tastarmen äşekeilengen qara köilek talai qyzdyŋ qyzyǧuşylyǧyn tuǧyzyp, qalyŋdyqtyŋ sän-saltanatyn asyrdy. Eger köilek sausaq bıtkendı qymtap tūratyn qolǧappen, jalt-jūlt monşaǧymen qosa tıgılse, daŋqty äulet qyzynyŋ därejesın aiǧaqtaityn basty belgı esepteldı.
Qaita örleu däuırınde būǧan deiın ölım men qaiǧynyŋ tüsı sanalyp, azaly adamdardyŋ kiımıne paidalanylǧan aq tüs qoldanysqa endı. Kögıldır tüs siiaqty jan men tän päktıgınıŋ simvoly bolǧan aq tüsten alǧaş toi köilek kiıp, şırkeude nekesın qidyrǧan Mariia Stiuart edı. Şırkeuge jinalǧan jūrtşylyq pen jora-joldastaryn taŋ-tamaşa qaldyrǧan aqqudai äsem qalyŋdyqtyŋ būl qadamy köpşılıktıŋ sezımıne, talǧamyna qozǧau saldy.
Bıraq Mariia būl qadamdy sän quǧan köŋıl qalauymen emes, basqa tüsken qaiǧyly küide, qaraly kiınıp jürıp jasauǧa mäjbür bolǧan. Alǧaşqy jary II Fransiska dünieden ozyp, basqa azamatpen bas qosu qajet bolǧandyqtan, qaraly sūlu neke qidyruǧa azaly aq kiımmen barady. Bıraq, būl zamandastaryna qaiǧynyŋ emes, baqyttyŋ jarşysyndai äser etıp, toiǧa aq köilek kiiuge talaptandyrypty. Qyz bıtkennıŋ aŋsary auǧan aq tüstı toi köilegın Albert myrzanyŋ qalyŋdyǧy Viktoriia hanym 1840 jyly alǧaş arnaiy kiıp şyǧyp, öz ärıptesterıne bırjola jol aşty.
Bügınde toiǧa kiıler aq köilek ömırlık sipat alyp, älemnıŋ är qiyrynda qoldanylyp keledı. Appaq kelın köilegı jarasymdy tırlık pen baqytty bolaşaqtyŋ aiǧaǧyndai ūǧynylyp, är ūlttyŋ qyz-kelınşegın jūbailyq ömırge şyǧaryp salady. Al qazaq qalyŋdyǧynyŋ ülbıregen aq köilegı – appaq ar men adaldyqtyŋ, päktıktıŋ belgısı. Būǧan kelınnıŋ aq bosaǧa attai bere aq jaulyq jamylatyny tamaşa üilesıp, töl dästürımızge ainalǧandai.
Gülaiym ŞYNTEMIRQYZY, «Üş qiian».