Qazaq «Aǧaş körkı japyraq, adam körkı şüberek» deidı. Osyndaida är qazaqtyŋ körkıne körık qosqan ūlttyq kiımı esıŋe oralady. Sebebı, älemdık arenada qazaqtyŋ jarasymdy şapany men tymaǧy, bürmelı köilegı men börıgı bäsekege qai qyrynan alyp qarasa da tötep bere alady. Degenmen kündelıktı ömırde Fariza apamyz: «Zaman jaŋa, tür jaŋa, kiım jaŋa, kınälama ersı dep mūnymdy ana» dep jyrlaǧandai, «aqjemdenıp jyrtylǧaly tūrǧan» şalbarlylarǧa, qūraq-qūraq köilektılerge közıŋ üirengelı qaşan.
OIаN, QAZAQ! KİIMSIZ QALǦAN JOQSYŊ BA?
İä, «ışten şyqqan şūbar jylanyn» toǧyz ai tolǧanyp, on ai kötergen anamyz keşıredı-au, al ūlt degen ūly anamyzdyŋ aldynda ne dep aqtalamyz? Osyndaida bır oqiǧa esıme orala beredı. Bügınde aiyrylmastai dos bolǧan djinsylarǧa keŋes kezınde kolhoz bastyǧy, esepşısı sekıldı myqtylardyŋ balalarynyŋ ǧana qoldary jetken eken. Sondai «baqyttyny» körıp, bır apamyz: «Osynyŋ äkesınıŋ bailyǧyn ne qylaiyn, balasy ömırı alqam-salqam bolyp, kiımge jarymai jüredı», – deptı. Şırkın, aŋǧal da köregen qarttar-ai.
Täuelsızdıgımızdı alyp, közımızdı aşyp, jan-jaǧymyzǧa qarasaq, şetel jūmysşysyna arnalǧan kiımınıŋ özın älem moiyndaityn sänge ainaldyrypty. Basqalar qarap qalsyn ba? Aspan asty elı jıbek köilegın zamanǧa sai ikemdep şyǧaryp jatyr. Japondar kimanosyn kelıstırıp jür. Şotlandyqtar da qalar emes. Älemdık jūldyz er-azamattarynyŋ özı şotlandyq iubkany arlanbai kiıp, kerısınşe sol arqyly sänqoi ekenderın taǧy bır däleldegendei basylym betterınen tüser emes. Mūndai bäsekelestıkte qazaq jıgıtterı de öz ornyn alǧan? Olar bırden qūlaqtaryna saqina saldyryp, keremet zamanaui küi keşude. Osyndaida qazaqtyŋ kiımge qatysty yrym-tyiymdarynyŋ tärbielık mänın eskere bermeimız. «Er adam äieldıŋ jaulyǧyn basyna salmaidy» deidı ata-babamyz. Degenmen, ukraindyq Verka Serdiuchkaǧa tosyrqai qarap jürgende bızde de «jer astynan jık şyǧyp, ekı qūlaǧy tık şyqty». Äzıldı alǧa tartyp, oramal taqqan Berıktı «Ekı jūldyzdan» körgen saiyn äupırımdep jürıp öz arnasyna äzer qaitypty-au degen oiǧa kelemın. Sondyqtan, bırlı-ekılı qyz bolyp kiınıp, äzıldeu bır basqa, al sahnada tek äiel obrazymen körınu ūrpaqqa ülgı bolar qareket emes. Äitpese, körşılerımızdegıdei kışkentai «Verka Serdiuchkalardyŋ» qaptap ketpesıne kım kepıl? Küldırem dep jürıp büldırermız sosyn.
Bügınde äiteuır bärınıŋ orny auysyp ketken. Sondyqtan bolar ūly qaisy, qyzy qaisy ajyratu qiyn. Orystar joly bolǧyş jandy jeidemen tuylǧan deuşı edı. Bızdıŋ qaraköz qyzdar qūddy şalbarmen tuylǧandai. Al sondaida köbımız modelerdıŋ «qūrbanyna» ainalyp jürgenımızdı sezıne bermeimız. Senbeseŋız, būǧan tarihtyŋ özı dälel. Ärı bärın bastaǧan taǧy sol qūrama ūlttardyŋ qosyndysy bolǧan Amerika halqy. 19-ǧasyrdyŋ 2- jartysynda 20-ǧasyrdyŋ basynda Fransiianyŋ älsıreuın paidalanǧan pysyqailar kiım fabrikasyn öz qoldaryna alyp, ūzyn iubkany qaq ortasynan ekıge bölu jūmysyn dereu bastap ketedı. Ogaialyq Ameliia Bliumer 1840 jyly köilektıŋ etegın tızege deiın qysqartu arqyly qyz balanyŋ ıştık kiımderınıŋ qataryna jatatyn şalbardyŋ «baǧyn aşady». Al bügınde bız ony babamyzdan qalǧandai bälsınemız. Baiqasaq, üstımızdegınıŋ bärı mūhittyŋ arǧy jaǧyndaǧy sol qūrama halyqtyŋ «ūlttyq kiımı». İä, olar bızdı ǧana emes, küllı älemdı jaulap alǧan. Degenmen, «Köppen körgen ūly toi» dep qaşanǧy jüremız? «Tūqymymyzben auzymyz sasyq boluşy edı degen jaman küieu qalyŋdyǧyn jeŋıp pe? Köŋılın sol sözı razy qyluǧa jetıp pe? Endeşe köbıŋnen qalma, sen de auzyŋdy sasyta ber dep pe?» demeuşı me edı Abai. Bızge Orta Aziiada teŋ keler memleket joq de masattanamyz. Tıptı olarǧa köz jügırtpeimız de? Äitpese, ūiattan qyzarar edık. Mäselenki, biyl Türkımenstan Ǧylym akademiiasy ǧalym-äielderdı jūmysqa ūlttyq ülgıdegı köilek kiıp, bastaryna jūqa jıbek oramal salyp keludı mındettedı. Endeşe, türkmen qyzy özınıŋ ūlttyq kiımınıŋ jandy jarnamasyna ainaldy. Sūltanmahmūt Toraiǧyrovşa aitsaq, «Anau qyrda tatar tūr, basqalarmen qatar tūr, anau oida qazaq tūr, qastarynda azap tūr, ūiqysy köp, oiauy az, būl ne degen ǧajap-dür».
1926 jyly qazaqty nauryzdy resmi toilauǧa tyiym salǧanyn bılemız. Bıraq däl osy jyly qazaqty qazaqtyŋ kiımınen aiyrǧany jaiynda nege ekenı belgısız, jūmǧan auzymyzdy aşpaimyz. Sol şeşımnıŋ kesırınen, anasynan erte airylǧan jetımektei küi keşıp jürmız. «Türkmenstanda qabyldanǧan şeşımge jergılıktı qyz-kelınşekter qarsy» dep dabyra köterıp jatyr batys. Qandai müdde közdep otyrǧandyǧy da tüsınıktı. Alda-jalda aiymyz oŋynan tuyp, osyndai ūsynys bızde talqylanatyn bolsa, qazaqstandyq bikeşter de at tonyn ala qaşary dausyz. «Būl bızdıŋ bostandyǧymyzdy şekteu, qūqyǧymyzǧa qol sūǧu. Baryp tūrǧan ädıletsızdık!» dep şyryldary anyq. Bıraq 1926 jyly ūlttyq kiım kiu qūqyǧynyn aiyryp, ädıletsızdıkke ūşyraǧan qazaqty baba mūrasymen zaŋdyq talappen qaita qauyştyru kerısınşe ädılettılıktı ornatar edı-au.
İä, bajailap qarasaq tänımız de, janymyz da ūlttyq ruhtan airylǧan jalaŋaş küidemız. Gans Hristian Andersennıŋ «Jalaŋaş patşa» ertegısındegı jaǧympaz tıgınşınıŋ «bar» dep ötkızgen «joǧyn» kigen bileuşıdei köşege şyǧyp alyp, äi bır masattanamyz. Mümkın, toptyŋ arasynan bır säbidıŋ şyqylyqtap külgenın kütıp jürgen şyǧarmyz.
Sondyqtan, aǧaiyn, üstıŋızge taǧy bır jaqsylap qaraŋyzşy!
İSLAM ŪLTTYQ KİIMGE QARSY EMES
Qazaq keremet dana halyq dep keude qaǧamyz. Bıraq nesımen keremet ekendıgın saralamaimyz. Kez kelgen ūlttyŋ mädenietı onyŋ tılı, dılı, dını, salt-dästürınen tūtas qūrylady. Bıreuın bölşektep alu qate. Endeşe, qazaqtyŋ ūlttyq kiımı de sonau qazaq qazaq bolyp qalyptasa bastaǧan Altyn orda, Aq orda zamanynda moiyndaǧan, Haq dın islammen bıte qainasqan. Sondyqtan, ata-babamyz, äuret jerlerdı jabudy paryz etken qasiettı kıtap Qūran sözın aiaq asty qylmai, qyzyna bürmelı köilek, kämşat börık, ana atanǧanda kimeşek kidırgen. Onsyz bala emızuge tyiym salǧan. Eşqandai fabrika, zauytsyz-aq, eşbır akademiia bıtırmei-aq ūl-qyzyn özınıŋ töl kiımımen qamtamasyz etken keşegı qazaqqa jete almai, qaraközderımızdı türıktıŋ, ündınıŋ, arabtyŋ, qytaidyŋ kiımıne qaratyp otyryp, myqtymyn dep keude kergendı qaşan qoiamyz?
Al ūlttyq kiımnıŋ ūlaǧatyn tüsıngen bürkenşık satatyn dükender bügınde tıgınşılerge arnaiy tapsyrys berıp qazaqy sipattaǧy dünielerdı sörelerınıŋ alǧaşqy qataryna qoiǧan. Ärı olardyŋ ötımdılıgı joǧary ekendıgın alǧa tartady. «Aq şymyldyq», «Aişa Bibı» syndy sän salondary da qazaqylyq pen imandylyǧy qatar örılgen dünielerın köpşılıkke ūsynyp jür. «Erke-Nūr» sän teatry da byltyr islami qaǧidalarǧa sai ūlttyq kiım toptamasyn jasap şyǧardy. Bıraq būlardyŋ köpşılıgı kündelıktı ömırge emes, toiǧa, sahnaǧa arnalǧan.
Qasiettı Qūranda qyzdarymyzǧa hidjab ki, arabqa elıkte degen söz joq, tek jabyq kiınudı paryz etedı. Al qazaqtyŋ ūlttyq kiımı būl talaptarǧa sai kelgen. Sondyqtan, özımızdı şyǧys örkenietınıŋ, islam örkenietınıŋ ajyramas bır bölşegı retınde sezınu töl mädenietımızge bastaityn alǧaşqy qadam ekendıgı anyq. Qasiettı Qūranda: «Senderdı özara qarym-qatynas jasap, bırın-bırı tanysyn dep ūlttarǧa, ūlystarǧa böldık» dep jazylǧan. Al qazır kiımımızge qarap kımdı kım tanyǧandai?! Keide arabtarǧa taŋǧalam, qandai resmi kezdesu bolmasyn, meilı ol jahandyq deŋgeidegı basqosu bolsyn, aq şaǧaladai bolyp jarqyrap otyrady. Däl solai qazaqtyŋ kiımın älemge paş etsek, qolymyzdy qaqqan bıreu bar ma?
ASA MÄRTEBELI ÜLGIGERLER JERGE TÜSIŊIZDER!
Joǧarydaǧy jaittardan-aq qarapaiym halyq tarapynan qazaq ūlttyq kiımıne sūranys joq deu baryp tūrǧan ekıjüzdılık. Sebebı, şyndyǧyna kelgende naryqta ūsynys joq. Sondyqtan da qos anamyzdan keşırım sūrap jürgen jaiymyz bar.
Ne de bolsa, bügınde ūlttyŋ tamaǧy toq, köilegı kök bolǧany jetkılıksız. Qazaq elı azamatynyŋ kiımı yŋǧaily, sändı boluymen qatar tüimesı qazaqşa tıl qatyp, oiuy «Or teke» biın bilep, būlynan jusannyŋ iısı aŋqyp, älemge alaş dep aiqailap tūrǧany läzım. Älde qazaqtyŋ kiımı mylqau matanyŋ qūramasy emes ekenın bılmeitın be edık? Büldırşınge ükılı taqiia kidırıp, börıktını boijetken dep tanyǧan, kelınnıŋ säukelesın bır üiır jylqyǧa baǧalap, aryndai appaq jaulyǧynan säbilı bolǧanyn, kümbezdei kimeşegınen übırlı-şübırlı ana ekenın tanityn edık qoi. Şapanyna qarap el-jūrtyn, ataq-daŋqyn, kärı-jasyn, ruyn ajyratpaityn ba edık? Būl jerde mäsele ötkendı tolyǧymen köşırıp alu emes, keşegınıŋ bügıngı jalǧastyǧyn tabuda.
Degenmen, soŋǧy kezde «boiauşy boiauşy degenge saqalyn boiaidynyŋ» kebın kietın kezderımız köbeiıp kettı. Mäselen, şapanynyŋ sanynan şatasqan aqyn-jazuşylar qanşama? Nemese bazardaǧy jyltyratyp qoşqar müiızdı jabystyra salǧan kiımder ūltty ūialtpasa, ūpaiyn tügendemes. Endı bırde sahnaǧa şyqqan öner jūldyzdarynyŋ tūrmys qūrmaǧany da, ana atanǧany da, äjesı de säukele kiıp şyǧady. Mūnysy qai sasqany? Sosyn körermenderdı kınälap, «Kökem-au, men tūrmysqa şyqqanmyn nemese menıŋ balam, nemerem bar dep» tüsındırıp, älek bolady. Al Aitkül Qūdaibergenovadai mümkındıgınşe kimeşek kiıp, öner körsetetın jandar sausaqpen sanarlyq.
Abai «On segızınşı qara sözınde»:
«Bıreuı atyn, kiımın «airan ışerım» dep, solardyŋ arqasynda sypaiy, jūǧymdy jıgıt atanbaqqa, özınen ılgerılerge eleulı bolyp, özı qatardaǧynyŋ ışın küidırıp, özınen keiıngılerge «ätteŋ, dünie-ai, osylardyŋ atyndai at mınıp, kiımındei kiım kigennıŋ ne armany bar eken?!» – deitūǧyn bolmaqqa oilanbaq.
Mūnyŋ bärı – masqaralyq, aqymaqtyq. Mūny adam bır oilamasyn, egerde bır oilasa, qaita adam bolmaǧy – qiyn ıs. Kerbez degendı osyndai ker, kerdeŋ nemeden bezıŋder degen sözge ūqsatamyn. Tegınde, adam balasy adam balasynan aqyl, ǧylym, ar, mınez degen närselermen ozbaq. Onan basqa närsemenen ozdym ǧoi demektıŋ bärı de – aqymaqtyq», – deidı.
Osyndaida kezınde küllı Odaq aiaǧynan tık tūryp qoşamet körsetetın Dina Nūrpeiısovanyŋ kimeşekpen dombyra şertıp otyrǧan suretterı köz aldyŋa keledı. Kiem dese, ataqty küişıge taqiia, börık, säukele tabylmai qalyp pa? Älde bügıngı änşı-küişılerımız, önerdegı äpke-qaryndastarymyz önerın emes, özın körsetu üşın şyǧa ma sahnaǧa? «Qatty aitsaŋ, qaryndasqa jaqpaisyŋ, aqyryn aitsaŋ, aqyŋ ketedı» degendı osyndaida aitqan şyǧar qazaq.
Taǧy bır qorqynyşty ürdıs qazırgı ūlttyq kiımnıŋ aty bar da, zaty joq. Nelıkten? Şamasy jauapty taǧy da ülgıgerler men öner ielerı berer. Myna ekı pıkırge nazar audaryŋyzdar:
1. «…kiımnıŋ bastan-aiaq ūlttyq ülgıde boluy mındettı emes. Zamanaui stildegı elementter üilesıp tūrsa, onyŋ özı jaqsy.» (Aida Kaumenova, «Jūldyzdar otbasy» №6(72) nauryz, 2010)
2. «Olar (ärtıster) köbınese sahnalyq kiımderın «stilge keltırılgen, bıraq ūlttyq maǧynasy bolsa deidı». Berık İsmaiylov, «Jūldyzdar otbasy», №6(72) nauryz, 2010)
Osydan kelıp, qazaqtyŋ ūlttyq kiımı batystyŋ sän industriiasynyŋ qolbalasyna ainalǧandyǧyn köruge bolady. Öner ielerınıŋ basym köpşılıgınıŋ bır oiudy jabystyryp qoiyp, etek-jeŋı joq «qoiyrtpaq» bırdeŋelerdı ılıp alyp, ūlttyq kiım kiıp jürmın dep keude keretınderı de tüsınıktı boldy.
Ol azdai Aida Kaumenova: «Qane, köz aldyŋyzǧa elestetıŋız: sız sändı djinsy şalbar kiıp alǧansyz, aiaǧyŋyzda biık ökşelı aiaq kiım, al üstıŋızde – ūlttyq oiu-örnektermen bezendırılgen korset. Syrtynan aŋ terısın tıgılgen kürteşe kiıŋız. Bıttı! Dap-daiyn stildı obraz!» degenın eger taqyryp tek zamanaui kiım jaiynda bolsa tüsıner em? Ne dese de joǧaryda atalǧan jurnalda jariialanǧan «Ūlttyq kiımnıŋ qadırı» atty maqala ūlttyq kiımnıŋ ülgıgerlerdıŋ aldyndaǧy qadırın aiqyndap berse kerek. Sondyqtan Aida hanym, rahmet, men elestetpei-aq qoiaiyn. Odan da mynany salystyraiyq, men sızben orysşa amandasyp, fransuzşa pıkırlesıp, aǧylşynşa aitysyp, qytaişa qoştassam, qalai bolady eken?
İä, saualdar şaş-etekten. Jauap az. Taǧy da qazaqtyŋ ūlttyq kiımderı sahna, toi şeŋberınen şyǧa almai jürgenıne, «Symbattyŋ» jūldyzdardy ǧana symbatty qylyp, «Erkenūrdyŋ» halyq erkelerın ǧana nūrǧa bölegen ūlttyq kiımderınıŋ qyzyǧyn qarapaiym halyqtyŋ köre almaitynyna qynjylasyŋ. Osyndaida, qymbat qaitalanbas bır-ekı tuyndy şyǧarumen ǧana şektelmei, podium üşın emes, qarapaiym halyqtyŋ qoly jetetın, kündelıktı ömırge qajettı kiım-keşek jaiynda nege oilanbaimyz? Aitpaqşy, Qytai dep jürgende «Qyrǧyzdar jasaǧan» degen tauarlardyŋ da halyqtyŋ tömengı bölıgın jaualap alǧanyna köŋıl bölmeimız. Nege erteŋgı bolaşaǧymyz mektep oquşylarynyŋ kiım ülgılerın jasaǧanda nemqūrailylyq tanytpai, ülken jauapkerşılıkpen, ūlttyq naqyşpen qarulanbaimyz? Mümkın ädetımızşe şeteldık mamandardy tyŋdaityn şyǧarmyz? Kezınde Resei sän älemındegı ornyn aityp jatudyŋ özı artyq bolatyn Zaisev ta: «Ūlttyq erekşelık ızdep kelım edım, elıkteu basym» dep ökınıp edı ǧoi? Al bızdıŋ jylaityndai jaǧdaiymyz bar. Bıraq «jylaǧan balaǧa emşek bermeidı» degendı ūstanyp, janarymyz jasqa tolǧannan köp närse özgere qoimas.
Sän salasynda «Pret-a-porte» degen maŋyzdy termin älemdık sänge basşylyq etedı. Fransuz tılınen audarsaq: «Basynan baqaişyǧyna deiın daiyn». Iаǧni, dükenderde, ämbebap sauda oryndarynda qalyŋ köpşılıkke arnalǧan kiımder ūsynu. Endeşe, qazaqtyŋ ūlttyq kiımderınen «pret-a-porte» at tonyn alyp qaşyp jürgende, onyŋ ūlt igılıgıne qyzmet eterı kümändı. Fransiiany sän ortalyǧyna ainaldyrǧan bilıktıŋ şeşımı emes, osy ūǧymnyŋ «keremetınde» ekenın ūmytpaiyq. Al bızdıŋ sängerler aspanda jür. Olardyŋ qarapaiym halyqqa jetuı üşın älı bıraz kütuge tura keletın sekıldı. Älde qūzyry bar, qūryǧy ūzyn oryndardyŋ sän teatrlaryn aralap, bızge halyqqa arnap sapaly ūlttyq kiımder şyǧaru kerek degen sözın kütıp jürsızder me?
Endeşe, asa märtebelı ülgıgerler jerge tüsıŋızder!
SÖZ SOŊY
Qazaqtyŋ kiımı futbol oiynymen salystyrsaq: qaqpaşysy joq, oiynşysy batysşyl, janküierı yntasyz. Nätijesınde: ÜLKEN NÖL. Sonda ne ısteimız?
Bälkım, Qazaqstandyq kiım öndırısın damytudyŋ memlekettık baǧdarlamasyn qabyldarmyz. Onda ūlttyq kiımdı, ūlttyq naqyştaǧy kiım ülgılerın şyǧaratyn käsıporyndar arasynda baiqau ötkızıp, tender jariialansa, respublikalyq, oblystyq deŋgeidegı memlekettık būqaralyq aqparat qūraldary baiqau jüldegerlerınıŋ önımderın tegın jarnamalasa, mektep oquşylarynyŋ kiım ülgılerın köşırmelemei, daiyn asqa tık qasyq bolmai, zamanǧa sai qazaqy etıp şyǧuyn memleket tarapynan qataŋ qadaǧalasa, bälkım, ūlttyq kiımnıŋ ūpaiy tügendeler me edı? Mümkın ūlt qalaulylary ūlttyq mūrany joqtatapai, deputattyq saual tastap, Türkmen elınıŋ täjıribesın elımızge engızudı talqyǧa salyp körer?
Sosyn sängerlerdıŋ ūlttyq kiımdı zamanǧa ikemdeu kerek eken dep ony batystyŋ qolbalasyna ainaldyrudy doǧarǧany jön bolar. Ärı ūlttyq kiımderdıŋ köpşılıkke qol jetımdı boluyn qamatamasyz etude kün, tün demei qyzmet etıp, ūlttyq kiımderge reformalar engızgende, qazaqtyŋ dının, dılın eskerse igı. Osyndaida, äsırese, qyz balalardyŋ kiım ülgılerıne abai bolǧan jön. 1807 jyly «Parij ainasy» basylymynda: «Olar (äielder) juynu bölmesınen şyqqandai kiınedı» dep jazǧan edı. Būl bügınde Almatynyŋ da ainasy. Mūnda 1960 jyly öte qysqa iubka jäne jempır kigen «Chelsilık qyz» obrazyn ūsynǧan London tūrǧyny Meri Kuanttyŋ ideiasy bilık qūryp tūr. Endı ol «Qazaqstandyq qyz» obrazynyŋ «ozyq ülgısıne» ainaldy. Ökınıştı!
Kezınde jıbekke qyzyǧyp, baryn baǧalamai, terı men jünnen jasalǧan būiymdardan qol üzıp qalǧan ǧūndar Qytai patşalary tartqan tegın syidyŋ sūrauy baryn soŋynan tüsınıp, san ūryp qalǧanyna tarih kuä. Al bügınde mäsele ekonomikalyq täuelsızdıkte ǧana emes, mäsele ūlttyŋ özın-özı tanuynda. Al bızde ūlttyq kiımdı şetelge şyqqanda ǧana satyp alatyndar bar. Ne aitamyz? 18-ǧasyrdyŋ soŋynda Jan Jak Russonyŋ oilary men batyl qadamdary kiım industriiasyna eleulı özgerısster engızıp, onyŋ barynşa qarapaiym, jarasymdy tıgıluıne az uaqyt bolsa da äser ete alǧan eken. Sondyqtan ümıt ūlt ziialylarynda, täuelsız Qazaq elınıŋ ūlandarynda. Talqylaŋyz, talasqa tüsıŋız, oilanyŋyz, oi aityŋyz, aǧaiyn.
Janar Eldosqyzy
Taqyrypqa tūzdyq
Şäkärım Qūdaiberdıūly
…Europa bılımdı jūrt osy künde,
Şyqqan joq aiuandyqtan o da mülde.
Tereŋ oilap, sözımnıŋ tübın bıl de,
Işten jyla, şyraǧym, syrttan kül de.
Sol estı elde kiım bar moda degen,
Keregıne laiyqtap kiınbegen.
Jas balaşa qyzyǧyp säkäkülge
Masqara bop jürgenın bır bılmegen.
Şebelet qalpaq, tar şalbar, qysqa sertek,
Kiıp alyp, qyltiyp qaǧar sertek.
Ūnai ma ystyq, suyq qozǧalysqa
Oilanbai, bolǧany nesı mūnşa tentek?
Äielderı quyrşaq ülbıregen,
Jalbyr şaşaq säkäkül talai negen.
Keŋırdegın soraityp, keudesı aşyq,
Osy emes pe orynsyz säŋqoi degen.
Oilaşy, osy aqylǧa jarasa ma?
Emes pe erjetpegen bala-şaǧa?
Ne denege, ne janǧa jaily emes qoi,
Osyǧan da dau aityp talasa ma?
Laiyqty kiım joq pa būdan basqa,
Kereksız kerbezdenıp bos şataspa.
Aqyldy kiım bermes, ǧylym berer,
Ǧylymyn al, önerın al, mūny tasta!…
