Taiauda KTK telearnasyn körıp otyryp qatty namystandym. Qazaq sözınıŋ qadırın ketırgen «Beşbarmak-şou» degen betaşar baǧdarlamaǧa öner adamdary jinalypty. Tanymal änşı Nūrlan Abdullin jürgızgen şouǧa jinalǧandar sorpa ışıp, et jep mäz. Bıraq qos aspazdyŋ tamaq pısıru täsılın baǧalap otyrǧan sonyŋ bırınıŋ «Äi, osy baǧdarlamalaryŋnyŋ atauy dūrys emes qoi» degenı bolmady.
Būǧan deiın osy baǧdarlama bastalmai jatyp, teledidardan jarnamasy jürgen kezde, men bırneşe būqaralyq aqparat qūraldaryna habarlasyp, öz oiymdy bıldırgen edım. «Būlary bolmaidy. Qazaqta «beşbarmak» degen söz joq» dep edım sonda. Tuǧan tıldıŋ tuyn köterıp jürgen «Ana tılı» gazetı de alǧaşqylardyŋ bırı bolyp «Beşbarmaq» qazaqtyŋ sözı emes» degen syni maqala bergen-dı («Ana tılı», №29 (1130)19-25 şılde, 2012 j.). Basqa da basylymdarda būl mäsele köterılgenı belgılı. Bıraq, baiqap otyrǧanymyzdai, KTK telearnasy öz ärıptesterınıŋ synyna mülde qūlaq aspaǧan.
Bırınşıden, qazaqta «beş» degen söz joq, ekınşıden, öz töl taǧamyn qazaq eşuaqytta «beşbarmak» dep ataǧan emes. Qala berdı, qazaq qana emes, köptegen elder de öz ūlttyq taǧamdaryn süisınıp otyryp, sausaǧymen jeidı. Onda tūrǧan ne bar eken? Mäselen, özbek, täjık, türkımen, ündı, arab halyqtarynda da qolmen jelınetın taǧamdar bar. Bıraq olarda da är astyŋ öz atauy bar. Būl bar bolǧany özın «örkeniet ökılı» sanaityn ögei ūldar men qazaqtyŋ tarihynan, salt-dästürınen beihabar basqalardyŋ bızdı keleke qylmaq niette jasaǧan qylyqtary.
Ökınıştısı sol, älı künge elımızdıŋ keibır ashana, kafe, meiramhanalarynyŋ as mäzırınde qazaqtyŋ etı «beşbarmaq» dep jazylyp keledı. Bırdı-ekılısınde ǧana «et» dep jazylyp, jaqşanyŋ ışıne «miaso po-kazahski» dep qosyp qoiǧan. Odan qaldy, qazaqtyŋ jiyn-toilarynda da asabanyŋ «beşbarmak bas salaiyq» dep jar salatyny bar. Bır qauym el auzyna qarap otyrǧan soŋ asaba da aŋǧal söilemegenı abzal ǧoi.
Qazaqtyŋ etıne jeter as bar ma?! Endeşe, onyŋ töl atyn qaitaru – bärımızdıŋ boryşymyz. Sondyqtan köpe-körıneu qazaqtyŋ sözın būzyp otyrǧan KTK sekıldı telearnalarǧa köp bolyp sözımızdı ötkızeiık. Olardyŋ maqsaty rasynda qazaqtyŋ töl taǧamyn nasihattau bolsa, aldymen onyŋ atauyn dūrys ataǧany kerek qoi. Būǧan ne deisız, jamaǧat?
Küläş SAMJANQYZY,
Halyq aǧartu ısınıŋ üzdıgı,
zeinetker, «Ana tılı».